Overzicht

serie

Vaste Gasten

Foto: daisy.images (cc)

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.


Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (7) – Het Portugese Rijk

, door

ACHTERGROND - Op 20 mei 1498 meerde een Portugese handelsdelegatie onder leiding van Vasco da Gama aan in de Indische havenstad Calicut. Aldaar werd Vasco da Gama begroet door twee Moren uit Tunis die hem – tot zijn grote verbazing – in het Castilliaans en het Genuees toespraken. Zij verbaasden zich erover dat uitgerekend zo’n klein, afgelegen koninkrijk als Portugal een handelsdelegatie naar India stuurde. De Portugese handelsdelegatie werd voorgeleid aan de samorijn, de hindoeïstische koning van Calicut. Nadat Vasco da Gama de samorijn om een lading specerijen had gevraagd, verzocht hij hem om alle Arabische handelslieden uit de stad te weren. Dat laatste was uiteraard geen optie. De Arabieren waren immers zijn beste klanten. Om zijn verzoek kracht bij te zetten pochte Vasco da Gama over de onmetelijke rijkdom van Portugal, maar de samorijn was niet onder de indruk.

Reconquista

Het Portugese verzoek om Arabische kooplieden te weren moet belachelijk hebben geklonken in de oren van de samorijn. Wat bewoog het kleine, afgelegen Portugal ertoe zich zo arrogant op te stellen? De vermeende arrogantie van de Portugezen is beter te begrijpen in haar historische context. In het vijftiende eeuwse Portugal was de geest van de kruistochten nog altijd springlevend. Portugal vond immers zijn oorsprong in de Reconquista. Hoewel Portugal de Reconquista al in 1249 voltooide, bleef het koninkrijk vijandig staan tegenover de islamitische wereld. Bovendien was Portugal erg klein en was er niet genoeg land voor alle edelen. Dit bracht de Portugezen ertoe om in 1415 de Marokkaanse havenstad Ceuta in te nemen. Hun doel was om later ook de rest van Marokko te veroveren.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Etgar Keret

, door

COLUMN - Toen Etgar Keret klein was, leerde zijn moeder hem dat de wereld in dienst staat van je verbeelding. Waarom zou je alleen met je voeten voetballen als je ook handen hebt? En als je verloor, stond niets je in de weg om van verliezen juist winnen te maken.

De verhalen die hij schrijft, zijn gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen. Ze lijken daar echter alleen nog maar in de verte op. Nadat zijn beste vriend zelfmoord pleegde, schreef Etgar Keret zijn eerste verhaal. Over een man in een buizenfabriek die een buis ontwerpt waarin hij verdwijnt.

In de documentaire Etgar Keret: een waargebeurd verhaal vertelt Etgar Keret een anekdote over een uitgever die hij enkel per mail had gesproken. Ze hadden elkaar nog nooit gezien, de vraag was dus hoe ze elkaar zouden herkennen. Etgar Keret bedacht toen dat hij uitnodigend zou lachen naar de eerste de beste man die eruitzag als een uitgever. Zou de man daarop ingaan, dan moest dat de uitgever zijn. De eerste persoon die binnenkwam was inderdaad een man die eruit zag als een uitgever. Hij had bovendien een dikke aktetas bij zich waarin een stapel boeken kon zitten. Etgar Keret glimlachte. De man glimlachte terug en kwam naar hem toe. Er ontvouwde zich een gesprek. Maar op een gegeven moment zei de man dat hij het geld bij zich had en nu toch echt de diamanten wilde zien. Waarop Etgar Keret vertelde dat hij helemaal geen diamanten had. Er was sprake van een misverstand. De man vertrok.

Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (6) – Zuidoost-Azië komt tot bloei

, door

Terwijl de Arabieren bezig waren Zuidwest-Azië te onderwerpen, was ook Zuidoost-Azië volop in beweging. Tussen 600 en 1200 groeiden de stadstaten in deze regio uit tot machtige koninkrijken zoals Srivijaya, Khmer, Pagan en Vietnam, die zich konden meten aan grootmachten als India en China. In deze periode vonden ook enkele belangrijke volksverhuizingen plaats, waaronder die van de Thai en de Bamar. Tussen 1200 en 1500 kwamen er enkele nieuwe koninkrijken bij, zoals Majapahit en Ayutthaya, en bekeerde de bevolking van de Maleisische Archipel zich tot de islam. Toen de Portugezen in de zestiende eeuw Zuidoost-Azië bereikten, had de regio al een rijke geschiedenis achter de rug.

Srivijaya

ACHTERGROND - Rond het jaar 600 voeren veel kooplieden rechtstreeks tussen India en China. Onderweg passeerden zij de Straat van Malakka, waar zij noodgedwongen voor anker gingen in afwachting van de moesson. De havensteden profiteerden uiteraard van het toegenomen handelsverkeer. Op initiatief van de koning van Palembang sloten zij een bondgenootschap om gezamenlijk tol te heffen op passerende schepen. Spoedig groeide dit nieuwe bondgenootschap – Srivijaya geheten – uit tot een machtig handelsimperium.

Hoewel Srivijaya op zee en langs de kust oppermachtig was, bleven verder landinwaarts op Sumatra en vooral op Java verschillende koninkrijken bestaan. Of de koningen in het binnenland vazallen, bondgenoten of concurrenten van Srivijaya waren is moeilijk na te gaan. Duidelijk is wel dat deze koningen, met name die op Java, aan het hoofd stonden van gecentraliseerde koninkrijken. Indrukwekkende bouwprojecten zoals de Borobudur zijn immers niet mogelijk zonder een centrale planning en de beschikking over veel menskracht.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Searching for the wrong eyed Jesus

, door

COLUMN - “What are you doing these days”, vroeg Johnny Dowd.
“Nothing much”, zei Jimmy White, “just killing time. But time won’t die.”
Johnny Dowd grinnikte. Zwijgend aten ze verder, pancakes met maple syrup. In zo’n typisch eettentje met bakplaat in het Zuiden van de Verenigde Staten, waar de eigenaar handtastelijk is en de serveersters een leven van seksueel misbruik achter de rug hebben.
“Heb ik je al verteld van die vriend van me wiens vrouw in een coma ligt”, zei Johnny Dowd.
“Nee”, zei Jimmy White, “ken ik ‘m?”
“Nee, je kent ‘m niet.”
“Hoe lang ligt z’n vrouw al in een coma.”
“Zo’n jaar of drie. Hij was dronken die avond. Terwijl hij terug naar huis reed, kreeg ie van z’n vrouw een blowjob. Toen reed hij tegen een boom aan.”
“Dat is zuur.”
“Dat is het zeker. Elke dag gaat hij na haar toe. En hij heeft gezworen nooit meer een vrouw aan te raken.”
“Zo.”
“Ja. No woman’s flesh but hers. En niet omdat ie vindt dat ie moet boeten of zo. Hij vindt dat ie het niet meer verdient. Het is meer een eerbetoon.”
“An act of love.”
“Precies. An act of love.”

Toen ik later Johnny Dowds Pictures from Life’s Other Side weer eens opzette, bleek ik het verhaal al te kennen. 

Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (5) – Het Arabische handelsnetwerk

, door

COLUMN - In de Late Oudheid hadden zich in Eurazië vier omvangrijke wereldrijken gevormd: Byzantium, Perzië, India en China. Deze wereldrijken hielden elkaar in evenwicht en zorgden voor een duurzame vrede. De langeafstandshandel tussen deze wereldrijken kwam tot bloei en langs de handelsroutes tussen deze wereldrijken ontstonden enkele handelskoninkrijken, waaronder Aksoem in het huidige Ethiopië en Srivijaya in het huidige Indonesië. Vrijwel geheel Eurazië maakte nu deel uit van één wereldsysteem. Deze schaalvergroting had echter ook een keerzijde. Omdat kooplieden nu veelal direct tussen Egypte en India voeren raakte de Wierookroute, die de Arabieren zoveel rijkdom had gebracht, in verval. Zij moesten nu ergens anders hun rijkdommen vandaan halen.

De opkomst van de Arabieren

Al in de derde eeuw trokken verschillende Arabische stammen, waaronder de Ghassaniden en de Lakhmiden, naar het noorden. Aldaar stichtten zij, onder bescherming van respectievelijk de Byzantijnen en de Perzen, hun eigen koninkrijken, die als buffer dienden tussen Byzantium en Perzië. De Ghassaniden en de Lakhmiden profiteerden van de handel tussen Byzantium en Perzië en deden hun best om de handelsroutes vrij te houden van plunderaars.

De Byzantijns-Perzische Oorlog

Lange tijd bleef de situatie stabiel, totdat de Byzantijns-Perzische Oorlog van 602-628 uitbrak. De Byzantijnen en de Perzen voerden wel vaker oorlog, maar ditmaal leek de Perzische koning Khosrow II (r. 590-628) vastberaden om het Byzantijnse Rijk geheel ten val te brengen. Hij veroverde Anatolië, Egypte en de Levant op de Byzantijnen en bezette deze gebieden jarenlang met zijn legers. Uiteindelijk wist de Byzantijnse keizer Heraclius (r. 610-641) de Perzen terug te drijven en het Perzische kernland aan te vallen. In 628 besloten beide rijken, moegestreden en zeer verzwakt, om vrede te sluiten.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Brommer kiek’n

, door

COLUMN - Voordat de show begon, hadden ze nog even goed de kut van de koe gewassen. Tijdens de weg er naartoe vingen ze de stront op, zodat de poep niet tegen de poten zou spetteren. Terwijl de koe even later langs de jury liep, klonken er uit de speakers ronkende, roemvolle woorden. ‘Mooie, volle uiers’, vond de stem. ‘Schitterende aanhechting. Geweldige vooruiers.’ Zo zag je ze niet vaak. ‘Ik trek dit geen twee uur’, zei een van de meisjes die mee was naar de koekeuring.

Plattelandsjongeren, zo vertelde de voice-over aan het begin van Brommers Kiek’n, behoren tot de meest eigenzinnige subculturen van Nederland. De voice-over was de maker, Geertjan Lassche, die zelf uit zo’n dorp kwam. Of hij tot het soort vriendenclubje behoorde dat hij portretteerde, werd niet duidelijk. Ik vermoed van niet. Ik vermoed dat hij dat soort vriendenclubjes wel kende, maar enkel vanaf enige afstand. Ik kom zelf ook uit een gebied waar het in sommige kringen gebruikelijk is om daags voor een bruiloft een bord op de gevel te hangen waarop je met een weinig aan de verbeelding overlatend rijm enige seksuele wetenswaardigheden over het toekomstige paar uit de doeken doet. Maar zelf had ik weinig tot niets met dat soort kringen te maken. 

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Stef Bos, Bruce Springsteen en Joost Karhof

, door

Mijn schoonmoeder belde op. ‘Heb je het al gehoord’, zei ze, ‘Joost Karhof is dood.’ Ik was even in de war. Zowel van de dood van Joost Karhof als van het idee dat mijn schoonmoeder dit nieuws belangrijk genoeg vond om mij voor op te bellen. ‘O jee’, zei ik, ‘wat erg.’ ‘Ja, verschrikkelijk inderdaad’, zei mijn schoonmoeder, ‘maar ik zei het je: elke kerst gaat er een beroemd iemand dood.’ Dat had ze inderdaad gezegd de dag ervoor.

Ik zat naar de Top 2000 à Go-Go aan het kijken. Mijn vrouw was boven bij mijn dochter die overstuur was omdat ze thuis wilde slapen. Stef Bos vertelde over een boer die twee koeien wilde slachten. De koeien waren van de vader van de boer geweest. Onlangs was de vader van de boer overleden. De boer kon het niet over zijn hart verkrijgen de koeien te slachten. Misschien kon Stef Bos voor hem en die koeien Papa zingen. Op een ochtend stond Stef Bos met de boer en diens koeien in de wei. Stef Bos zong a-capella dat hij steeds meer op zijn vader leek. De zon scheen, de boer weende, de koeien kauwden. Toen Stef Bos klaar was zei de boer dat het goed was zo. Een week later waren de koeien geslacht. 

Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (4) – De Opkomst van Zuidoost-Azië

, door

ACHTERGROND - In de derde eeuw v. Chr. had de Maurya-dynastie vrijwel het gehele Indische subcontinent onderworpen. Met de Hellenistische koninkrijken in het westen kwam een levendige handel op gang, maar ook in oostelijke richting breidde het Indische handelsnetwerk zich uit. Langs de kusten van Zuidoost-Azië ontstonden verschillende handelskoninkrijken die cultureel sterk door India werden beïnvloed. Niet veel later werd ook China door de Qin-dynastie tot een politieke eenheid gemaakt. Onder de daaropvolgende Han-dynastie breidde het Chinese handelsnetwerk zich in rap tempo uit. Het duurde niet lang voordat India en China zich bewust werden van elkaars bestaan en de langeafstandshandel langs de kusten van Zuidoost-Azië tot bloei kwam.

Het Indische handelsnetwerk in Zuidoost-Azië

In de loop van de derde eeuw v. Chr. onderwierpen de Bindusara (r. 297-268 v. Chr.) en Ashoka (268-242 v. Chr.) van de Maurya-dynastie de oostkust van het Indische subcontinent. Dit was nog niet zo eenvoudig. Het koninkrijk Kalinga bood fel verzet en moest met bruut geweld worden gepacificeerd. De inwoners van Kalinga waren waarschijnlijk pioniers op het gebied van de overzeese handel met Zuidoost-Azië, die onder de Maurya’s tot bloei kwam. Indische zeevaarders maakten doorgaans gebruik van twee handelsroutes: één die langs de kusten van Myanmar en Thailand liep en één waarbij men met de moessonwinden mee de Golf van Bengalen overstak naar Sumatra en het Maleisisch Schiereiland.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Hoest nu?

, door

Ik heb last van een hoest. Hij kan ineens vanuit het niets komen. Zo ook vanochtend, net toen ik een slokje van mijn espresso nam. Ik hoestte vol in mijn kopje. De koffie spoot naar boven en zat daarna niet meer in het kopje, maar op mijn hemd, broek, gezicht, krant, vloer en haar. Hoewel ik andere kleren aantrok bleef ik nog een paar uur lang de geur van koffie ruiken. En dat terwijl ik snotverkouden ben. Het zat dus hoogstwaarschijnlijk ook diep in mijn neus. 

Het was de grootste ramp in mijn koffiedrinkgeschiedenis. Echt een grote ramp kun je het niet noemen. Toch wil ik het wel een ramp noemen. Waarom niet? Je moet vandaag de dag overdrijvend, dat is algemeen bekend. Ik zou het misschien nog een beetje moeten aandikken, mocht ik ooit door Graham Norton op de bank plaatsnemen. Ik heb het verhaal bij de nodige collega’s uitgeprobeerd en zij lieten het zich goed smaken. Beter dan ik mijn koffie.

Het zou trouwens best tot een grotere ramp kunnen uitgroeien. Ik hoorde eens van iemand die is overleden door een ontsteking in zijn neus, veroorzaakt door een minuscuul stukje pindakaas.

Maar goed, u begrijpt het wel, ik heb weer eens verdomd weinig noemenswaardig gezien deze week. Ik zag een filmpje waarin een wasbeer werd gered van de verstikkingsdood. En zeven afleveringen van het fascinerende Wormwood. Maar daarover wellicht later meer. Of niet natuurlijk.

Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (3) – De Klassieke Periode

, door

ACHTERGROND - Tussen 3000 en 300 v. Chr. waren langs de kusten van de Indische Oceaan de eerste handelsnetwerken ontstaan. Schepen uit Meluhha meerden aan in de Soemerische havens, de koningen van Uruk en Aratta wisselden geschenken uit en Egypte stuurde handelsdelegaties naar Poent. Deze vroege handelsnetwerken waren nog sterk afhankelijk van het wel en wee van de grote handelsknooppunten. Zo kwam er met de ondergang van de Indusbeschaving ook een einde aan de directe handelsbetrekkingen tussen Mesopotamië en India. Bovendien stonden de verschillende handelsnetwerken nauwelijks met elkaar in verbinding. De Perzische Golf en de Rode Zee waren nog twee gescheiden werelden. Dit verandert tussen 300 v. Chr. en 300 n. Chr., wanneer de verschillende handelsnetwerken langs de Indische Oceaan aaneengesloten raken in één groot wereldsysteem. In dit deel staan de ontwikkelingen die hieraan vooraf gingen centraal.

Het Assyrische handelsnetwerk

Ons verhaal begint bij de Assyriërs, die in de zevende eeuw v. Chr. vrijwel het gehele Nabije Oosten onder hun heerschappij hadden gebracht. De langeafstandshandel kwam hierdoor tot bloei en het Nabije Oosten raakte meer geïntegreerd. Het handelsnetwerk van de Assyriërs strekte zich uit van de Middellandse Zee in het westen tot het Zagrosgebergte in het oosten en van de Armeense Hoogvlakte in het noorden tot de Arabische woestijn in het zuiden. De handel binnen het Assyrische Rijk liep voornamelijk via landroutes, maar ook langs de kusten van de Perzische Golf en de Rode Zee kwam de handel weer op gang.

Foto: daisy.images (cc)

Geen bal op tv | Jim & Andy en Voyeur

, door

COLUMN - Toen Jim Carrey, zittend op het strand, aan de overleden Andy Kaufman via telepathische wegen vertelde dat hij hem ging spelen in de film Man on the Moon, kwamen er dolfijnen naar de oppervlakte en liet Andy Kaufman hem weten dat hij zelf ging doen. De komende maanden nam hij het lichaam van Jim Carrey over om de rol zelf te kunnen spelen.

Waarom die dolfijnen, Andy? Is van je laten horen uit het hiernamaals niet voldoende? Waarom moet een dergelijke mystieke ervaring ook nog eens symbolisch onderstreept worden? Aan de andere kant: Andy hield van overdrijven. En van kitsch.

In Jim & Andy zien we dat Jim Carrey zich ook buiten de opnames van Man on the Moon als Andy Kaufman gedroeg. Andy Kaufman had woord gehouden toen hij de dolfijnen naar boven stuurde. Jarenlang hebben deze behind the scenes-opnames liggen verstoffen op een zoldertje in Hollywood. De studiobazen waren bang dat het publiek het niet leuk zou vinden dat Jim Carrey zichzelf niet was. Het zou z’n reputatie schaden. Maar nu had Spike Jonze het materiaal in handen gekregen en was Jim Carrey getransformeerd in een zweverige schilder die grossiert in quasi-boeddhistische wijsheden. Hem interesseert het ook allemaal niet meer. Sterker nog: Jim Carrey vroeg zich hardop af of Jim Carrey wel bestond. 

Foto: daisy.images (cc)

De Indische Oceaan (2) – De eerste handelsnetwerken

, door

ACHTERGROND - Omstreeks 3000 v. Chr. werd langs vrijwel de gehele kustlijn van de Indische Oceaan landbouw bedreven. De eerste boeren uit Anatolië hadden zich in de voorgaande millennia over Zuidwest-Azië verspreid en Zuidoost-Azië werd nu bevolkt door boeren uit Zuid-China. Met de opkomst van de irrigatielandbouw konden sinds kort ook rivierdalen in droge gebieden worden bebouwd. Deze uitvinding had grote voedseloverschotten tot gevolg en langs de Eufraat, de Tigris, de Nijl en de Indus ontstonden de eerste steden. Deze steden waren behalve bevolkingscentra ook handelsknooppunten. Vanuit de verre omtrek trok men naar de stad om daar goederen uit te wisselen. Steden onderling dreven ook handel. Zo ontstonden de eerste handelsnetwerken. Dit deel is gewijd aan de opkomst van de eerste handelsnetwerken rond de Indische Oceaan.

Mesopotamië

In het Nabije Oosten werd al sinds 11.000 v. Chr. landbouw bedreven. Aanvankelijk golden vooral het Taurusgebergte, het Zagrosgebergte en de Levant als de belangrijkste landbouwcentra, aangezien alleen daar voldoende regen viel. Mesopotamië was te droog voor regenlandbouw. Pas met de opkomst van de irrigatielandbouw in de Obeid Periode (6500-3800 v. Chr.) werd deze regio geschikt gemaakt voor landbouw. Nederzettingen groeiden, maar pas tijdens de Uruk Periode (4000-3100 v. Chr.) ontstonden hier de eerste steden. Het handelsnetwerk van Uruk omvatte vrijwel geheel Mesopotamië, getuige de verspreiding van de materiële cultuur.

Vorige Volgende