Kunst op zondag Archives - Pagina 21 van 56

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Drone

22 september 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

En toen was er weer gedonder met drones. Een zwerm drones attaqueerde olie-installaties. Reden voor Trump om een zwerm soldaten op pad te sturen.

Maar jongens toch, jullie kunnen zoveel leukere dingen doen met drones….

Bijvoorbeeld dit werk van Daito Manabe (a.k.a. Rhizomatiks):
Elevenplay and Rhizomatiks Research – “24 drones”, 2015 (2 min 45”).

Dansen met drones is veruit te prefereren boven donderstralen met drones.

De choreografie ‘Airman” is onderdeel van de voorstelling ‘Flirt with reality’ van David Middendorp. Vanaf 7 november is de voorstelling weer in Nederland te zien.

Another kind of blue – “Airman”(the making off), 2018 (1 min. 52”).

Het Italiaanse designbureau Carlo Ratti Associati selecteerde uit duizend inzendingen een honderdtal “gedachten, verwachtingen en ideeën over hoe steden eruit moet zien”, die door computergestuurde drones tot een graffiti muurwerk werden gespoten.

CRA-Carlo Ratti Associati – UFO-Urban Flying Opera, 2019 (1 min 05”).

Ideeën, gedachten en verwachtingen samenbrengen. Als de Saoedi-Arabieren, de Jemenitische Houthi-rebellen en de Trumps zich daar nou eens op richten, krijg je toch een heel ander gebruik van drones.

Helaas is dat niet zo en zien kunstenaars zich genoodzaakt niet alleen ‘een weinig troost’ in de waan van de dag te brengen, maar ook daadwerkelijk acties op touw te zetten in de hoop welk tij dan ook te keren.

Foto: Joan (cc)

KoZ | Romaanse kunst uit Keulen

15 september 2019 , 07:00 , door Jona Lendering

Deze week ging ik twee dagen kerken kijken in Keulen, waar behalve een beroemde Dom ook twaalf kerken zijn te zien uit de romaanse tijd, dus zeg maar 1000-1200 plus of min wat decennia. Met een oppervlak van 400 hectare was Keulen destijds een van de belangrijkste steden in Europa. Ter vergelijking: Utrecht was met 100 hectare de grootste stad in Nederland.

De aartsbisschop van Keulen was een van de zeven keurvorsten en kroonde de koning van Duitsland (die zich vervolgens in Rome liet kronen tot keizer). De stad had het muntrecht en was de basis voor de Eerste Kruistocht. Na 1164 werd de stad ook nog een van de belangrijkste pelgrimsoorden, toen aartsbisschop Reinald van Dassel het gebeente van de Drie Koningen – uiteraard net zo echt als andere middeleeuwse relikwieën – vanuit Milaan overbracht naar de Keulse Dom.

In al die kerken, waarover ik vorige week op mijn eigen blog schreef (1, 2), waren allemaal kunstvoorwerpen te zien, die momenteel voor een deel zijn overgebracht naar het Schnütgen-museum in de St. Cäcilien-kerk, dat zich bevindt tegenover het ingestorte stedelijke archief, waar ooit de archiefstukken lagen uit diezelfde tijd.

Emaille

Ik toon wat stukken uit de jaren 1160-1200. Eerst een geëmailleerd plaatje uit pakweg 1165.

Foto: Joan (cc)

Kunst op zondag | Gewapend beton

8 september 2019 , 08:00 , door Jos van Dijk

Bij afwezigheid van onze kunstredacteur P.J. Cokema vandaag het verslag van een bezoek aan het huis van een architect.

In Utrecht is vrijdag het voormalige woonhuis van de architect Sybold van Ravesteyn (1889-1983) als museumhuis geopend. Van Ravesteyn was ingenieur en als architect verbonden aan de Nederlandse Spoorwegen. Hij ontwierp onder andere het oude, inmiddels afgebroken, Centraal Station Utrecht, het oude Centraal Station in Rotterdam en verschillende andere stations in Rotterdam, die ook niet meer bestaan met uitzondering van Rotterdam-Noord. Volgens Marinus de Ruiter wordt hij wel ‘de meest gesloopte architect van Nederland’ genoemd (Argus, 3 september 2019). Zijn werk is nog wel te zien in de Dordtse schouwburg Kunstmin en Diergaarde Blijdorp in Rotterdam.

Hiernaast een ander gebouw dat nog niet zo lang geleden van de sloop is gered: het seinhuis Blauwkapel in het Utrechtse Tuindorp dat binnenkort wordt gerenoveerd tot een koffiezaak.

Het voormalige woonhuis van Van Ravesteyn staat in Utrecht aan de Prins Hendriklaan, op steenworp afstand van het Rietveld-Schröderhuis. Van Ravesteyn was in de jaren twintig van de vorige eeuw met Rietveld bevriend en aanvankelijk ook aanhanger van de Nieuwe Zakelijkheid. Hij was een specialist in bouwen met gewapend beton. Licht, lucht en ruimte daar ging het om. Maar van Ravesteyn nam na verloop van tijd wat meer afstand van al die rechte lijnen en het puur functionele. We moeten het ook een beetje leuk maken voor de mensen, was zijn gedachte. Daarom bracht hij meer ornamentiek en gebogen lijnen in de gebouwen die hij ontwierp. Voor een van de aanhangers van de Nieuwe Zakelijkheid een reden om te spreken van de stijl van zijn oude tante. De nieuwe voorkeur van Van Ravesteyn schijnt ook geleid te hebben tot verwijdering van zijn buurman Rietveld.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Übermensch

1 september 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Kan de mens zichzelf zo overstijgen dat ze op humane wijze de problemen van het antropoceen kan overleven?

Ah, moeilijk woord! Laten we dat even versimpelen tot ‘klimaatcrisis’, waar een vooralsnog verbale burgeroorlog over woedt. Ondertussen gaat de natuur naar de Filistijnen.

Er is hoop. Het kan nog goed komen. Als eerst de mens zichzelf verbetert. Althans: zo sprak Nietzsche bij monde van het personage Zarathustra. Hij zag de mens als een fase ergens tussen dier en ‘übermensch’. Die “bovenmens’ is de ideale mens, die zich niet in de luren laat leggen door nepnieuws van narcisten, niet in de pas loopt van beklemmende normen en waarden en de natuur van moeder Aarde ten diepste respecteert.

Eigenlijk was Nietzsche, zo bezien, een klimaatactivist avant la lettre.

Maar hoe moet de mens zich dan veranderen?

Kan artificiële intelligentie een handje helpen? Gaan menselijke robots ons de weg wijzen? Dat gaat de Friedrich Nietzsche Society nader bekijken op de conferentie ‘Nietzsche and Humanity: (Anti-) Humanism, Posthumanism, Transhumanism’.

Naar aanleiding daarvan is in PARK de tentoonstelling ‘Übermensch’ te zien (tot 29 september), “met kunstenaars die zich in hun werk bezig houden met thema’s als het veranderend mensbeeld en de uitbreiding van het lichaam”. In de breedste zin van het woord.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Ferdinand Domela Nieuwenhuis

25 augustus 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Een select groepje christenen geloven dat Jezus nog eens terugkomt op aarde. In Friesland is men op zoek naar ‘ús Ferlosser’ (onze Verlosser).

Nee, dat is niet Jezus, maar een anarchist die met een straatnaam hier en daar en een museum in Heerenveen nog enigszins in herinnering wordt gehouden. Ter gelegenheid van zijn 100-jarige sterfdag zoekt het museum nu 100 portretten van Ferdinand Domela Nieuwenhuis.

Portret moet je breed nemen. Een schilderij of tekening is prima, maar een sculptuur, een gedicht of een muziekstuk, het mag allemaal. De 100 kunstwerken krijgen een plaats in de tentoonstelling ‘ús Ferlosser’ (19 november 2019 t/m 22 maart 2020).

Tijdens zijn leven werd hij al in kunst gevat. Vooral in politieke prenten van o.a. Albert Hahn, Johan Braakensiek en Lex Metz.

Albert Hahn – De vrije triumphator. 1913.

Tweemaal verschenen er gedenkboeken, waarin niet alleen bevriende poltici, maar ook kunstenaars hem de lof toezwaaiden. Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het tijdschrift ‘Recht voor Allen’ deed men Domela Nieuwenhuis een ‘liber amicorum’ kado, met aquarellen en tekeningen van bevriende kunstenaars en waarin Frederik van Eeden hem toedichtte:

Zoo zal de naam niet sterven, van wie ’t eerst
in ons arm land, aan ons arm lijdend volk
de konde van een beter toekomst bracht

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Jenny Holzer

18 augustus 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Jenny Holzer begon met abstracte schilderijen maar zocht al snel de onverbloemde werkelijkheid van woorden. Ze verspreidde in New York posters waarop “Truisms” waren gedrukt.

‘Truism’ kunnen we lezen als ’waarheden waar geen speld tussen is te krijgen’ of anders gezegd: ‘onweerlegbare algemeenheden’. Zure critici zouden het eerder ‘platitudes’ of ‘wandtegeltjeswijsheden’ noemen.

Truisms – 1977 – 1979; Protect me from what I want.

Later is ze haar teksten (en ook die van anderen) gaan gebruiken in o.a. lichtkranten, op billboards en in lichtprojecties op gebouwen. In 1995 werd bijvoorbeeld een verticale lichtkrant geïnstalleerd op Schiphol.

Truisms op Schiphol – 1995.

Ook in 1995 werd in de online galerie ‘Ada’web’ Holzer´s interactieve website ‘Please Change Beliefs’ opgenomen. Een verzameling ‘truisms’ die je naar eigen inzicht kan veranderen of vervangen en die aan de database met one liners kan worden toegevoegd. In 1998 nam het Walker Art Center in Minneapolis ´Ada’web’ op in haar collectie.

Vanaf 1979 ging Jenny Holzer ook met grotere teksten werken. De ‘Inflammatory Essays’ zijn een serie provocatieve stellingen, waarvoor ze eerst teksten tot zich nam van Mao, Lenin, Emma Goldman en van diverse fanatici van religieuze, extreem-rechtse en anarchistische aard. Ze brouwde haar eigen heetgebakerde teksten (bijvoorbeeld ‘The end of the USA’ en ‘Change is the basis of all history’) in de hoop dat de lezer doordrongen raakt van het besef dat er toch echt iets moet veranderen in de wereld.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Robert Rauschenberg

11 augustus 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

De vorige Kunst op Zondag mondde uit in stilte. Met name de stilte compositie van John Cage. Het stuk ging in 1952 in première in de Maverick Concert Hall, een houten bouwsel op het terrein van de Maverick Art Colony, een kunstenaarscentrum in het enige , echte Woodstock.

John Cage heeft bekend dat zijn stilte-experimenten geïnspireerd waren door twee ervaringen: zijn bezoek aan een anechoïsche kamer (dode kamer) van de Harvard Universiteit. Daarbinnen is het zo stil dat je alleen het ruisen van je eigen bloedsomloop hoort) van de Harvard Universiteit en de ‘White Paintings’ van zijn goede vriend, de kunstenaar Robert Rauschenberg.

John Cage bekende in 1961: “The white paintings came first; my silent piece came later.”(in zijn voorwoord van zijn essay “On Robert Rauschenberg, artist, and his work.“, terug te vinden in het boek “Silence: Lectures and Writings by John Cage” (een in 2012 gedigitaliseerde versie is hier in te zien).

Cage kende Rauschenberg van het Black Mountain College, waar zij beiden in diverse experimenten en projecten samenwerkten met o.a. Cy Twombly (abstract-expressionistische kunst) en Merce Cunningham (moderne dans),

In dat broeinest van ongebonden, vrije kunstinnovatie maakte Rauschenberg zijn ‘witte schilderijen’.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Woodstock in 4’33”

4 augustus 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Deze maand zal het 50 jaar geleden zijn dat het roemruchte Woodstockfestival werd gehouden. Het geplande verjaarsfeestje gaat definitief niet door. Teveel tegenslagen met zich terugtrekkende artiesten tot gevolg.

Nostalgisch zwijmelen bij de ‘meer dan complete’ Woodstock (38 cd’s, video, boeken en wat extra’s) is er niet bij, want uitverkocht. Bij de uitgever kunt u wat magerder varianten van dit historisch popfestivalletje verkrijgen.

Dat Woodstock vooral bekend is van popmuziek komt natuurlijk omdat de vercommercialisering van dat soort muziek en van het toenmalige hippiegebeuren de bekendheid levend houdt onder een groot publiek. Maar de geromantiseerde idealen van ‘vrijheid, blijheid’ zouden nooit op dat weiland van een boerderij in Bethel zijn geland als niet op anderhalf uur rijden in noordoostelijke richting de Maverick Art Colony was gesticht in, jawel, Woodstock.

Nu wil het toeval dat het Mute-label ook met een bijzondere verzamelbox uitkomt. In het najaar mogen we een box met vijf vinylplaten verwachten waarop 58 versies staan van 4’33”, de vermaarde stiltecompositie van John Cage. In augustus 1952 werd het werk voor het eerst uitgevoerd in de Maverick Concert Hall, in Woodstock dus.

De Maverick Concert Hall staat bekend als Amerika’s oudste zomerpodium voor kamermuziek, waar sinds 1915 tot nu nog steeds concerten worden georganiseerd. De kunstenaarskolonie Maverick is gesticht door schrijver/dichter Hervey White, die Amerika’s eerste echte hippie, annex goeroe zou zijn. Kunstenaars van alle disciplines konden er wonen en werken

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | IJs en weder

28 juli 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Hagel in heet Mexico? Mwah, dat kan dichterbij ook. De Tour de France werd donderdag stil gelegd wegens door hagelbuien onbegaanbare wegen. Talloze keren werd herhaald hoe een bulldozer verwoed probeerde de route alsnog vrij te krijgen (zie de eerste 12 seconden).

De mens tegen de elementen. Doet me denken aan de eerste 20 seconden van dit filmpje:

U zag een fragment uit ‘Punishment’ (2012) van Julius Von Bismarck. Misschien vat dat de verwarde publieke discussie over hedendaagse weerextremen samen: straffen wij de natuur? Of straft de natuur ons? Of moeten we de natuur straffen omdat zij ons straft?

Dat is natuurlijk niet de weg die wij moeten gaan om ook de laatste onwetenden bij te lichten over de klimaatverandering. En daar kan kunst een handje bij helpen. Sterker nog, dat werkt misschien beter dan cijfertjes, tabellen en grafieken.

Een gedachte die wordt gedeeld en uitgedragen door o.a. Imagine 2020 (Europees netwerk), Laura van Rutten (oprichtster van het Klimaatmuseum, lees dit interview met haar) en Andrew Simms (in The Guardian, 2015). Dat laatste mag al weer een eeuwigheid geleden lijken, maar zijn stelling is nog steeds geldig:

For some, perhaps, art may be a hammer with which to shape reality, for others it’s a window opening on a world seen in a compellingly new way. But it can also be a feather that tickles you through a difficult idea to a new understanding and frame of mind. Whichever works for you, climate action abhors a cultural vacuum. We need more.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Kunstmatige kunstenaars

21 juli 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

De zoektocht naar robots die mensen zijn gaat onverminderd voort. De technologen zijn zich wel bewust van het feit dat naast robots die auto’s maken, zieken verzorgen en alle andere nuttige robots, het niet mag ontbreken aan robots die kunst maken.

En dus werd in juni Ai-Da gepresenteerd, volgens de makers de “eerste ultra-realistische AI robotkunstenaar ter wereld”. De robotkunstenaar gaf o.a. een performance tijdens haar eerste tentoonstelling.

Deze robot kan tekenen, schilderen en voert performances uit. Op basis van wat ze ziet, maakt ze in drie kwartier een kunstwerk. Kunstmatige genialiteit? Of niet meer dan een algoritmisch kunstje?

De pogingen met hedendaagse technologie kunst te maken zijn legio, de resultaten divers. Van software waarmee kunst geanalyseerd en nagemaakt kan worden, tot zelflerende robotica waarmee men originele kunstwerken hoopt te maken.

Eén van de eerste pogingen de computer zelfstandig kunst te laten maken stamt uit 1968. Harold Cohen (1928 – 2016) ontwierp het programma AARON (1973 e.v.), dat kunstwerken produceerde die wereldwijd werden geëxposeerd.

e-David, ontworpen door de universiteit van Konstanz, analyseert een afbeelding, berekent de kwaststreken en slaat aan het schilderen (filmpje 3 min. 25”)..

De nationale universiteit van Taiwan ontwierp de robot Taida, een stippenschilder en won in 2016 de eerste prijs in een Robot Art competitie (filmpje 2 min. 12”)..

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Uitvinders

14 juli 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

De weg van niets naar iets loopt langs het vinden van opeenvolgende oplossingen. In die zin is elke kunstenaar een uitvinder. Maar er zijn natuurlijk kunstenaars die uitvinder zijn in de zin van techneuten die toepassingen verzinnen voor praktisch gebruik.

Leonardo da Vinci!, zult u roepen. Ja, die kennen we allemaal wel als de ‘uomo universale’, beroemd als de schilder van de Mona Lisa en even bekend als uitvinder en tot op vandaag inspirator voor veel andere kunstenaars. In zijn Codex Atlanticus zien we o.a. ontwerpen voor irrigatiesystemen, waarin Da Vinci een tekening opneemt van de ‘Schroef van Archimedes’.

Tony Cragg – Schroef van Archimedes (fontein Zuiderpark, Den Bosch), 1993 (filmpje 0 min. 30”).

Op de volgende bladzijde nog zo’n schroef….

William Pye – Archimedes screw, 1997 (filmpje 0 min 56”).

Het gebruik maken van andermans uitvindingen, zoals hierboven, maakt een kunstenaar nog niet tot een echte uitvinder. William Pye komt er met zijn waterwerken nog het dichtst bij in de buurt.

De 79-jarige en nog immer actieve kunstenaar Johann van den Noort kan wel met recht een echte uitvinder worden genoemd. Naast een breed scala kunst (schilderijen, sculpturen en meer) staan een tiental uitvindingen op zijn naam.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Alter ego

7 juli 2019 , 08:00 , door P.J. Cokema

Het zelfportret als kritische beschouwing van identiteit, het zegt natuurlijk veel over de kunstenaar én over ‘de ander’. Vandaag vier kunstenaars/fotografen wiens zelfportretten geen letterlijke weergave van zichzelf zijn, maar waar ze iets of iemand anders zijn geworden.

Een ‘andere ik’ waardoor een ander aan het denken kan worden gezet over identiteit, kracht of kwetsbaarheid, rol- en gedragspatronen en onderlinge menselijke verhoudingen.

In Londen viert de National Portrait Gallery de 65e verjaardag van Cindy Sherman met een retrospectief van haar vroege jaren-70 werk tot haar huidige werk. Vrijwel vanaf het begin van haar carrière acteerde ze zelf op haar foto’s.

Al haar werken die ‘Untitled’ heten laten alleen daardoor al ruimte voor interpretatie, bijna allemaal suggereren ze in ieder geval een of ander drama. Dat geldt zeker voor de serie fictieve filmscènes.

Iemand die geen keukenprinses wil zijn?
Untitled Film Still #10, 1978.

Op punt om een geliefde te verlaten, verlaten te worden of een verwende die niet weet wat aan te trekken?
Untitled Film Still #12, 1978.

Bang voor de stad of een toerist die naar iets vreselijks kijkt?
Untitled Film Still #21, 1978.

Zo zag Cindy Sherman er in 2000 uit. Hoe ze er nu uitziet kun je in dit artikel zien.