REPORTAGE - Sjors van Beek liep voor de Groene Amsterdammer een week mee op de schuldhulpafdeling in Doetinchem. ‘Ik druk mijn eigen kinderen op het hart: zorg dat je nóóit afhankelijk wordt van de Belastingdienst of het UWV, zorg dat je niet in de wereld van de formulieren belandt.’ Vandaag deel 2 van de driedelige serie over schuldhulpverlening. (Deel 1 is hier te lezen).
De Belastingdienst gaat bijna altijd akkoord met een schikkingsvoorstel door de gemeente, vertelt teamleider Jolanda Toepoel (45). ‘Maar heel vaak veroorzaakt diezelfde dienst mede de problemen aan de voorkant’. Teveel uitgekeerde toeslagen worden zonder pardon ingehouden via beslag op de uitkering. De beslagvrije voet, dat deel van het inkomen waar niemand aan mag komen, wordt daarbij met grote regelmaat geschonden. Is er daarna geen geld meer voor de huur? Kwestie van pech gehad.
Ook deurwaarders, voor wie het innen van schulden gewoon handel is, maken zich hier debet aan, concludeerde de Nationale Ombudsman onlangs nog: ‘Er zijn onvoldoende waarborgen om mensen om mensen met schulden te beschermen tegen een te ruwe greep in hun huishoudbeurs door deurwaarders’.
Bij de Belastingdienst gaat het vaak over teveel uitgekeerde toeslagen, toegekend op basis van schattingen vooraf. ‘Ik durf te stellen dat in vijf van de acht dossiers mensen gewoon zijn vastgelopen in het systeem, dat het een technische formulierenkwestie is’, zegt Toepoel. ‘Dan staat ergens een vinkje verkeerd of zijn ze vergeten iets door te geven of aan te vragen, en dan hebben ze een maand gewoon geen geld. Door de crisis hebben ze geen vet meer op de ribben en dan verzuipen ze. En kloppen bij ons aan’. Laatst nog, moesten mensen hun rekeningnummer nogmaals aan de Belastingdienst doorgeven, ook als er niks veranderd was. Wie niet reageerde, kreeg pardoes geen toeslag meer. Of nog zoiets: wie in de ziektewet belandt, krijgt nog maar per week uitbetaald. Maar de huur wordt wèl ineens afgeschreven. Het gat mag de afdeling schuldhulpverlening dichten. Doetinchem werkt aan een lokaal voorschotfonds voor dit soort noodgevallen. ‘Maar als Belastingdienst, UWV en gemeente nou eens bij elkaar in de bestanden mochten kijken en konden zien wat er al aan beslagen loopt, zouden we een hoop problemen voorkomen’, verzuchten de Doetinchemse ambtenaren.
Zoals budgetcoach Ingrid Köpp het formuleert: ‘Er vallen gaten tussen de organisaties. Ik kan het systeem niet veranderen, kan alleen mijn klanten leren over de gaten heen te springen. Als budgetcoach valt er soms niks te coachen want er is gewoon geen geld als iemand acht weken moet wachten op de eerste uitkering. Zoveel verschillende regeltjes… En allemaal bedacht door mensen met een HBO-denkniveau die vergeten dat de klanten vaak MBO of minder hebben’.
Het is ‘goochelen met nota’s’, zegt de een. Een ‘spinnenweb aan regelgeving’, zegt een ander. Klantmanager Esther Wensink (37): ‘Ik volg de opleiding tot bewindvoerder en zit daar steeds met de oren te klapperen. Dan denk ik: hoe is het toch mogelijk dat het systeem zó ont-zet-tend ingewikkeld is geworden? Wie geen speciale affiniteit met financiën heeft kan dit allemaal echt niet meer snappen’.
Keer op keer klinkt het: wie eenmaal in de hoek zit waar de financiële klappen vallen, wordt vermalen door ‘Het Systeem’.
‘Als je onder de beslagvrije voet komt is succes gegarandeerd hè’, zegt beleidsmedewerker Rody Poelhuis (36) op cynische toon. ‘Als je je vaste lasten niet meer kunt betalen beland je in een cirkeltje waar je bijna niet meer uit ontsnapt’.
Dergelijke ‘vastgelopen gevallen’ belanden in Doetinchem op het bordje van het ‘Lokaal Zorgnetwerk’. Een coördinator, een buurtcoach en een medewerkster van de woningcorporatie hebben vandaag een gesprek met een 26-jarige moeder van twee kleine kinderen. Gaandeweg wellen bij de jonge moeder de tranen op – ook hier weer. Vier jaar lang heeft ze haar oudste kind laten opvangen door haar zus, en haar daar keurig voor betaald. De zus, zo bleek pas jaren later, was niet geregistreerd als formeel gastouderbureau. De bijstandsmoeder moet nu 17.000 euro aan kinderopvangtoeslag terugbetalen, de Belastingdienst houdt het automatisch in van uitkering en andere toeslagen. Van wat resteert kan de vrouw haar huur niet meer betalen en de corporatie wil haar nu op straat zetten. Eén van haar andere schulden begon met 100 euro en groeide als gevolg van incassokosten uit tot het zestienvoudige.
Het Zorgnetwerk vindt uiteindelijk, op het nippertje, een uitweg. De woningcorporatie scheldt de achterstallige huur kwijt, mits de vrouw verhuist naar een goedkopere woning èn deel gaat nemen aan een gemeentelijke schuldregeling. Het geld vloeit van woningcorporatie naar Belasting, en de gemeente mag de herinrichtingskosten betalen. ‘Dit is nou typisch zo’n dossier waar de Belastingdienst de nekslag uitdeelt’, zegt de coördinator. ‘Totdat de naheffing kwam kon mevrouw het nèt redden allemaal. We hebben twee à drie van dit soort gevallen per week. Dat is toch bizar..?’.
Sylvia ter Koele (54), afdelingshoofd van het Zorgplein, hoort het later die dag allemaal hoofdschuddend aan. ‘De wirwar van systemen is soms heel ondoorgrondelijk, juist voor de mensen in de schuldhulp. Uiteindelijk is het allemaal knip- en plakwerk en het rondpompen van geld’.
Het is ‘pleisters plakken, steeds maar weer pleisters plakken’, zeggen de ambtenaren. Ter Koele: ‘Voor mensen in de bijstand is er huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderbijslag, kwijtschelding gemeentelijke belastingen, alleenstaande ouderkorting, kindgebonden budget, en hier in Doetinchem de ‘Gemeentepolis’ en de ‘Meedoen-regeling’. Zoveel verschillende grote, logge instanties zonder gezicht… Maar individueel maatwerk aan de vóórkant, waarbij de gemeente zorgt voor een basisinkomen, dat durven we in het Nederlandse politieke systeem niet te regelen’.
Medewerker Jeffrey Arentz (44): ‘Leg alles rond minimuminkomens bij één orgaan, bijvoorbeeld de gemeente, en laat die achter de schermen afrekenen met de andere instanties!’
Nu mag de burger in financiële nood zelf de strijd aan met de vele verschillende diensten, meestal ook nog eens anoniem verschanst achter callcentra, servicenummers, websites en DigiD’s. Daaromheen: een leger aan pleisterplakkers en hulpverleners. En soms bijten al die instanties elkaar, bijna letterlijk. Zo schuifelt een 90-jarige vrouw met een rollator de spreekkamer binnen, vergezeld van een maatschappelijk werkster annex ouderenadviseur. De hoogbejaarde vrouw is opgelicht door haar eigen zoon, die haar financiën beheerde terwijl ze een tijd ziek was. ‘Hij heeft de rekeningen helemaal leeggetrokken’. Nu kan ze haar huur niet meer betalen. Bovendien leeft ze sinds april al op een kale betonnen vloer, geld voor vloerbedekking heeft ze niet meer. Klantmanager Eugine Bosman (43) legt uit dat de dame een lening kan aanvragen bij de Stadsbank, waarmee alle schuldeisers kunnen worden terugbetaald. ‘Maar… dat regelen jullie toch allemaal? Dat is toch jullie taak?’, sputtert de maatschappelijk werkster. Ze krijgt nul op het rekest: mevrouw moet de Stadsbanklening zelf aanvragen, eventueel geholpen door maatschappelijk werk. De ouderenadviseur baalt overduidelijk. ‘Ik dacht het dossier hier achter te kunnen laten’. De 90-jarige vrouw zelf snapt het allemaal niet meer. ‘Ik heb geen overzicht meer, ik weet niet wat en wie en hoe en hoeveel ik aan wie moet betalen’.
Deze reportage verscheen eerder in de Groene Amsterdammer. Gisteravond was deel 1 al te lezen, morgen volgt deel 3.
Reacties (13)
Opgelicht door je zus, bestolen door je zoon…
de problemen van die mensen zitten nog veel dieper!
Ik zie het vaak gebeuren dat de ongelukkigen de oorzaak van hun probleem gaan zien als de uitweg.
Ik zal een voorbeeld geven. Het leven van moslims is uitzichtloos wreed, geen hoop en geen toekomst. En dan zijn er domme mensen of crimineel slechte mensen die dan stellen dat zij ’tot geloof moeten komen’ en dat dit hun redding zal zijn uit de shit.
Welnu, de uitkeringstrekker is tegenwoordig totaal incapabel geworden, hij begrijpt het systeem niet meer omdat hij al geruime tijd hulpeloos is gemaakt door sociaal werkers en mensen die baat hebben van cliëntelisme. Er zijn hele volksstammen die een inkomen genieten doordat zij zich onmisbaar hebben gemaakt op het gebied van coaching en bemiddeling. Mensen worden afhankelijk gemaakt, opzettelijk en met voorbedachte rade.
Er is niets dat zoveel geld oplevert als een gezin in de bijstand! Als iemand langdurig werkloos is dan komt er een grote groep ‘hulpverleners’ in actie en komt de gemeente over de brug met een bedrag tussen de twee en de zesduizend euro om die werkloze van de straat te houden, vroeger heette dat ‘werkverschaffing’ tegenwoordig heet dat jobcoaching.
Veronderstellen dat de oplossing ligt in het door de gemeente laten beheren van het geld is misdadig naïef! De kosten die dit met zich meebrengt zijn groter dan de schulden voor de mensen aflossen, maar ja, daar wordt geen hele industrie mee aan de gang gehouden, de industrie van de hulpverleners. Deze maken zichzelf onmisbaar, en steeds weer worden er nieuwe wegen gevonden om oplossingen te vinden voor zelfgeschapen problemen.
De enige oplossing zit daarom totaal aan de andere kant van het spectrum, namelijk incassobureaus onmogelijk maken. De deurwaarder moet naakt op een bok worden vastgebonden en dan moet er een bronstige stier met vee-koeken heen worden gelokt, dat zal hem leren! En moet minder worden begeleid, minder coaching en geen geld meer steken in schijn-baantjes, werkverschaffing etc. Vervolgens moet er een register komen waarin elke minima wordt geregistreerd, de schulden aan Wehkamp en postorders mogen dan renteloos worden vooruitgeschoven totdat de mensen weer financieel zelfstandig zijn. Want als de oorzaak van de ellende weg is dan volgt de oplossing van het probleem vanzelf.
@2: Waarom in Godsnaam moslims erbij halen. Dat maakt het hele verhaal toch acuut tot een nonverhaal?
Ah, vanhetgoor met de bekende riedel. “Ik zal een voorbeeld geven. Het leven van moslims is uitzichtloos wreed, geen hoop en geen toekomst. “. Nog steeds van mening dat Mein kampf “redelijker” is dan de Koran?
Snel maar weer ontopic, want Sjors maakt een mooie serie!
@2: Wie hebben hier plusjes voor gegeven vraag ik me nog even af. Vertel. Waarom?
De regelingen zijn belachelijk complex. Het is volslagen absurd om de volledige administratieve last op individuele burgers af te wentelen. Na meerdere keren (overigens met succes) bezwaar te hebben gemaakt na fouten die zomaar honderden euro’s kunnen schelen, blijkt duidelijk dat het belang van de burger niet zo verdedigd wordt als het belang van het eigen budget.
Maar goed, ik kon die bezwaren maken. Ik kan een net bezwaarschrift maken, ik heb (omdat de informatie echt volstrekt onvindbaar is) zelf hele wetteksten doorgeploegd, en er vele, vele uren in gestopt. Voor velen is dat in de verste verte niet haalbaar. Een groot deel van mijn buurtgenoten is functioneel analfabeet… Telefonisch word je afgescheept met onjuiste informatie, je komt daar niet zomaar doorheen.
Het verbieden van grote delen van het incassotraject lijkt me overigens geen gek idee. Het is nu een eigen industrie, en leidt zeer regelmatig tot intimideren om oninbare of zelfs volslagen onjuiste vorderingen toch te innen. trapt mensen de goot in. En dit gebeurt bv ook door het OM, die zelfs mensen in gijzeling zet omdat ze de boete niet kunnen betalen (niet: niet willen.) Of de zorgverzekeraar, waar mensen de verhoogde premie wegens betalingsachterstand soms moeten blijven betalen lang nadat ze hun betalingsachterstand hebben ingelopen en een nieuwe achterstand oplopen omdat het CVZ de boel niet op orde heeft.
@2, naast je verwerpelijke moslimvoorbeeld ook een kanttekening bij het ‘afhankelijk worden’. Dit is niet de kern van het probleem. Het is niet de afhankelijkheid die maakt dat ze niet met de regels om kunnen gaan, het zijn de regels zelf. De complexiteit daarvan ligt gewoon ver boven het bevattingsvermogen van veel mensen. Toch worden zij persoonlijk verantwoordelijk geacht om toe te zien op de correcte uitvoering door instanties. Ze moeten juist zelf alles ondernemen, nagaan, uitzoeken, controleren, rechtzetten, etc.
Je punt over afhankelijkheid speelt in andere opzichten wel (werk, gezondheid, jeugdzorg, waar je als volslagen debiel wordt behandeld en de enige manier om te overleven is om het vooral gelaten te ondergaan, want je opstellen als mondige, serieus te nemen partner komt je op repercussies te staan), maar heeft niet veel te maken met de schuldhulpverlening.
Ten slot interpreteer je het punt over het verantwoordelijk maken van de gemeente over de regelingen verkeerd. De opzet is niet om er een extra casemanager bij aan te nemen die het allemaal gaat regelen, maar om de regelingen zo te herschrijven dat ze niet meer via de individuele gezinnen hoeven te lopen, maar dat die op meer macroeconomisch niveau kunnen worden uitonderhandeld.
Oftewel: we weten wat een gezin nodig heeft om van te leven, en dat krijgt dat gezin gewoon, klaar punt uit. Geen 1500 uitzonderingen, toeslagen, kortingen, boetes en minderingen, gewoon 1 inkomen. Vervolgens wordt gekeken (desnoods op gemeentebreed niveau) welke kortingen en boetes tegen elkaar weggestreept kunnen worden, en wordt er met de belastingdienst een gezamelijke deal afgesproken die de niet-gerespecteerde beslagvrije voet verrekent met onjuiste toeslagen. En dat wordt dan in 1 keer afgestemd, ipv in duizenden losse keren waarbij elk individueel gezin dat zelf moet doen, met hulp van de schuldhulpverlening.
Gevolg: veel gezinnen gaan niet meer ten onder aan eindeloze bureaucratie, gemeenten hoeven niet duizenden keren alles uit te pluizen, te overleggen, uit te onderhandelen en na te bellen maar doen dat centraal, er zijn veeeeeel minder medewerkers nodig om dit allemaal af te handelen, en de incassotrajecten die nu als aasgieren op een schuldsituatie afkomen wordt de wind uit de zeilen genomen.
Dit speelt al minstens 20 jaar, maar wat fijn om eindelijk eens ergens een artikel te lezen dat deze problematiek kan doorgronden!
Tel bij de schulden zelf de personeelskosten op van iedereen die zich er tegenaan bemoeit en je kan inderdaad alle schulden wel drie keer aflossen.
Het gezegde de een zijn dood is de ander zijn brood zou vervangen moeten worden door de een zijn schuld is een ander die de zakken vult.
Gieren zijn het zoals er om armen en gezinnen met problemen heen gecirkeld wordt. En dat kan want geen instantie die met elkaar communiceert en allemaal een ander verhaaltje, een ander regeltje, een ander formuliertje, en minstens een dagdeel om er even op bezoek te gaan, als dat al mogelijk is. Wat een drama’s waar ik van gehoord heb.
Als hulpbehoevende loop je gerede kans om binnen no time kaalgevreten te worden door incassobureaus en deurwaarders, en dan komt de belastingdienst er ook nog eens achteraan.
Daarmee is er een cultuur geschapen van het selectief aanwijzen van mensen en of gezinnen die vanwege ongewenst watdanook in plaats van geholpen het leven zuur gemaakt wordt.
Zo was er iemand die van 900 euro 335 euro alimentatie moest betalen. Dan kun je dus je huur niet betalen.
Of degene die meerdere malen tevergeeft aanklopte bij de schuldhulpverlening. Eerst werd er te weinig verdiend zodat het te weinig zou opleveren. Vervolgens werd er teveel verdiend om ervoor in aanmerking te kunnen komen. Maar de administratieve puinzooi bleef en er verdrinken steeds meer mensen in de stapels papieren en hebben geen overzicht meer inderdaad.
Veel mensen kunnen helemaal niet meer met papieren omgaan, dingen opschrijven lukt nog wel, maar archiveren? Daar hebben ze vaak geen idee van dus al het papier komt op een grote stapel terecht.
Alles gaat digitaal tegenwoordig. De overheid wil, mag en moet alles van je weten. Je hebt een BSN en een DigiD. Maar als je recht op een toeslag wilt doen gelden moet je daarvoor door zeven brandende hoepels springen, tenzij er gespecialiseerde hulp krijgt van mensen die bekend zijn met de regetjes. En zo word er aan de poort van ieder gemeentehuis geselecteerd, daar ben ik van overtuigd. Uiteraard zijn er ook die er een sport van maken om alle regeltjes te kennen, en die benutten het systeem van overheidshulp ten volle uit. Goud waard is die kennis, letterlijk.
Hulde Sjors
#6 Telefonisch word je afgescheept met onjuiste informatie, je komt daar niet zomaar doorheen.
Als iemand ‘klant’ wordt van een gemeentelijke dienst krijgt hij een bevestigingsbrief waarin voor de rechten en plichten verwezen wordt naar de bijgesloten folder. Die folder is zeer beknopt maar gelukkig staat er een verwijzing in naar de website. Op de website staat hetzelfde als in de folder, maar iets uitgebreider en uitgesmeerd over meerdere pagina’s waarvan de ene helft niet up to date is en de andere helft door de webserver niet kan worden gevonden. Maar gelukkig staat er een telefoonnummer bij voor meer informatie. De telefonische helpdesk blijkt voor haar informatie aangewezen te zijn op haar eigen website en verwijst je voor de zekerheid door naar de eigen contactpersoon binnen de gemeentelijke dienst, zoals een klantmanager. Deze klantmanager kent natuurlijk ook niet de precieze ins en outs van jouw specifieke vraag maar heeft gelukkig wel een folder voor je die je eerst maar even door moet lezen. Deze folder komt je bekend voor …
Ik vind dit een briljant systeem. Maar ik ben dan ook een liefhebber van Monty Python.
Maar dat weten we toch allemaal (buiten wat autisten en Ayn Rand-debielen uit de grachtengordel):
als je de schuldverlening uitkomt, of je anders weer enigszins hebt opgericht,
komt de Belastingdienst met de DOODSKLAP.
Maar ja, op welke partij stem jij?
Een naheffing van € 17.000 aan een particulier opleggen… als het niet zo triest was zou ik lachend op de grond liggen.
Pff.. Nav deze topic net bij NIBUD gekeken op welke toeslagen ed ik recht heb. Blijkt dat ik recht heb op een combinatiekorting á € 2.000 omdat ik een kind heb. Nooit geweten. Maandag maar eens de belastingtelefoon bellen want van de site van de Belastingdienst wordt ik niet wijzer.
@11: Net uitgezocht: is automatisch bij m’n toeslagpartner terechtgekomen. Duurde overigens een klein uur voor ik erachter was hoe de vork in de steel zit.
Echt complete onbegrijpelijke taal gebruikt de Belastingdienst trouwens. Hieronder rechtstreeks twee punten uit de voorwaarden waar je aan moet voldoen om de heffingskorting te krijgen:
◾U hebt geen fiscale partner.
◾U hebt wel een fiscale partner maar uw arbeidsinkomen is lager dan dat van uw fiscale partner.
Dus: het huishouden krijgt de toeslag altijd, maar in geval van een fiscale partner ontvangt de fiscale partner met het laagste arbeidsinkomen de toeslag. Maargoed, voor je doorhebt dat dat daar staat ben je wel een tijdje verder (ik althans).
Wat is er nu precies gecombineerd met een combinatiekorting?