Rutte op zoek (2) – De anti-antiglobalist

De VVD is bezig met een nieuw beginselprogramma. In een reeks gastbijdragen gaat Ad van der Stok nader in op deze belangrijke stap voor die partij.

Mark Rutte zoekt naar liberale waarden. Die zoektocht kende een bijeenkomst in de Rode Hoed, over waar volgens hem het liberalisme staat. Een artikel in het NRC, “Liberalisme: naar nieuwe woorden voor bekende waarden“, in andere vorm ook op de VVD-site te lezen. En een concept-beginselprogramma, dat onlangs het licht zag en op 15 november aan het congres zal worden voorgelegd.

Rutte zoekt dus, maar vindt hij ook iets? En wat valt daarvan te vinden?

Hoewel er in het beginsel-programma weinig van terugkomt, vindt de Rutte uit het NRC zeker iets. Over antiglobalisten bijvoorbeeld. Zodra hij er één in het oog krijgt, beweegt hij zich in de politieke arena naar links en haalt naar ze uit. In de hoop ter rechterzijde applaus in ontvangst te nemen. Die uithalen naar antiglobalisten zijn alleen weinig onderbouwd en het doel is ook niet helemaal duidelijk. Want als je als liberaal je eigen partij en je eigen programma wilt hervormen levert een uithaal naar een ander niet veel op.

Ter vermaak van de handenklappende VVD-er noemt hij twee punten. Antiglobalisten erkennen de verdiensten van wereldwijde vrijhandel niet en dat is onbegrijpelijk, want die vrijhandel verbetert de wereld. Daarbij wijzen antiglobalisten – volgens Rutte – nieuwe technologische ontwikkelingen af. Bij de VVD echter, is “de grondhouding […] ten opzichte van technologische ontwikkeling onmiskenbaar positief“. [applaus]

Vrijhandel

Eerst die vrijhandel, dat zit volgens Rutte zo. De jaren tachtig waren de hoogtij-jaren van het liberale vrijemarktdenken. Er ontstond een geïntegreerde wereldmarkt, waarin voormalige derdewereldlanden via vrijhandel hun economieën ontwikkelden. En “met meer dan een miljard mensen opgeheven uit een staat van abjecte armoede en sterk dalende kindersterftecijfers lag het voor de hand dat links de verworvenheden van de globalisering zou beschermen“. [applaus] Tijdens de WTO top van 1999 – de battle in Seattle – bleek dat niet het geval. Rutte vat de reden voor de betoging samen: “De antiglobaliseringsactivisten zagen in de door de WTO gegarandeerde internationale vrijhandel – en vooral in Amerikaanse multinationale ondernemingen als McDonald’s, Nike en Coca Cola – de bron van alle armoede en achterstelling in ontwikkeling in de Derde Wereld.”

Het is ook wel raar dat die antiglobalisten niet inzien dat McDonalds en Coca Cola de kindersterfte omlaag hebben gebracht. Net als dat ze niet begrijpen dat Nike mensen juist heeft ‘opgeheven uit een staat van abjecte armoede’.
Al zou je ook kunnen beweren dat Rutte hier een beetje kort door de mocht gaat. Rutte beweert dat vrijhandel slechts goed heeft gebracht en beweert dat de antiglobalisten beweren dat het de bron van alle kwaad is. De alternatieve benaming voor de antiglobalisten – andersglobalisten – suggereert echter al een nuance, die Rutte blijkbaar liever onderbelicht laat.

Als liberaal kun je de vrijheid van grote in vele landen opererende bedrijven bepleiten, omdat je denkt dat vrijhandel uiteindelijk in ons aller voordeel zal zijn. Als liberaal kun je ook de individuele vrijheid bepleiten om voor jezelf op te komen, bijvoorbeeld door je te organiseren en je daarmee te beroepen op de vrijheid van vergadering en meningsuiting. Zoals onderdrukte arbeiders in fabrieken die de westerse wereld van kleding voorzien, misschien wel graag zouden doen. De andersglobalisten komen op voor die tweede groep en zijn daarmee misschien wel liberalen. Rutte komt hier op voor die multinationale bedrijven en is daarmee een heel ander soort liberaal. Ironisch genoeg wijst hij zichzelf aan het eind van het artikel terecht met de volgende woorden: “Als wij, staande in de traditie van Samuel van Houten, de sociale rechtvaardigheid als kernbeginsel willen handhaven, zijn wij het dan niet aan deze mensen verplicht om op zoek te gaan naar een volledig nieuwe betekenis van dat begrip – een die de spiraal van uitzichtloosheid kan helpen doorbreken?” Ik denk dat veel liberale andersglobalisten het in verband met die fabrieksarbeiders hier volledig mee eens zijn.

Technoscepsis

Dan de technoscepsis die Rutte denkt te signaleren. “Een […] aspect van het antiglobaliseringsdenken dat weerwoord verdient, is wat men de technoscepsis zou kunnen noemen: de onredelijke en ongefundeerde afwijzing door links van alle verworvenheden van de technologische revolutie.”

Opmerkelijk deze bewering, omdat je hem onmogelijk logisch consistent kunt noemen. Hij stelt technoscepsis gelijk aan “de onredelijke en ongefundeerde afwijzing van alle verworvenheden van de technologische revolutie“. Dus stel iemand twijfelt over de vraag of genetische modificatie van voedsel, of het altijd maar opslaan van digitale persoonsgegevens, wel verstandig is. Dan betekent volgens Rutte die twijfel an sich ‘het afwijzen van alle verworvenheden van de technologische revolutie, zonder daar enige reden of fundament voor te hebben‘. Een beetje raar, want misschien hebben we voor die twijfel wel een reden. En zelfs als dat uiteindelijk een slechte reden blijkt, wil dat niet zeggen dat we nooit aan technologische vernieuwing hoeven te twijfelen.

Grappig is dat Rutte even later zelf ook een technoscepticus blijkt. “Natuurlijk is het waar dat nieuwe technologieën vragen op kunnen werpen waarop de partij niet meteen een eenduidig antwoord kan geven. Te denken valt daarbij aan het vraagstuk van de bescherming van persoonsgegevens in een tijd van grootschalige informatieuitwisseling.” Wijst hij daarmee dan zelf alle verworvenheden van de technologische revolutie af?

Nee, het gaat hem om een weerwoord tegen de antiglobalisten, “die voor het oog van de camera veldjes met genetisch gemanipuleerde gewassen vernietigen” en aan de milieuterroristen, “die zich van de meest gewelddadige middelen bedienen in hun campagnes tegen biotechnologie-laboratoria.” Laat er geen onduidelijkheid over bestaan: “Het is aan de VVD om de verworvenheden van de opeenvolgende technologische revoluties te beschermen tegen deze moderne barbarij.” [applaus]

Om deze ‘moderne barbaren’ in een zeker daglicht te zetten heeft Rutte een ludieke analogie bedacht. Hij vergelijkt ze met de Luddites: arbeiders wiens arbeid in het Engeland van de industriële revolutie overbodig werd gemaakt door de technologische vooruitgang. Hun frustratie daarover botvierde ze op het symbool van die vooruitgang: het spinnewiel. Wat Rutte ons wil doen geloven is dat die antiglobalisen en milieuterroristen, de Luddites van deze tijd zijn.

Rutte merkt op dat antiglobalisten af en toe “voor het oog van de camera veldjes met genetisch gemanipuleerde gewassen vernietigen.” Hij gaat er echter aan voorbij dat die camera er nog niet stond toen die antiglobalisten op die akker aankwamen. Die was daar namelijk neergezet door – inderdaad – die antiglobalisten. Zij willen hun acties namelijk zichtbaar maken voor een groot publiek en zetten daarvoor camera’s en het internet, oftewel, nieuwe technieken in. Technieken waar ze blijkbaar toch niet tegen zijn. Waar ze wel tegen zijn is gentech-voedsel. Misschien met reden, misschien niet.

Gelukkig geeft Rutte nog een voorbeeld. Hij haalt de gewelddadige campagnes van milieuterroristen tegen biotechnologie-laboratoria aan. Welke campagnes hij precies bedoelt maakt hij niet duidelijk, maar vermoedelijk doelt hij op acties van dierenactivisten, zoals die tegen het in Venray geplande laboratoriumpark Sciencelink. De ontwikkelaar stapte, na intimidatie door activisten, toegeschreven aan het Dieren Bevrijdings Front, uit het project. Rutte’s afkeuring daarvan is volkomen te rechtvaardigen. Gezien de naam van de actiegroep kun je je echter afvragen, of ze technologische vooruitgang afkeurt. Het lijkt erop dat ze vooral de manier waarop die vooruitgang tot stand komt, door het gebruik van dieren, afkeurt.

Tot slot. Had Rutte zich een beetje verdiept in de organisatie van die ‘battle in Seattle’, dan had hij begrepen dat die antiglobalisten niet tegen techniek zijn. Het samenraapsel van NGO’s en actiegroepen waaruit het protest bestond, waren niet centraal georganiseerd. Toch werd het een gigantisch protest, wat overal ter wereld zichtbaar was. Dat kwam omdat ze met elkaar verbonden waren door het internet, e-mail en mobiele telefonie. Nieuwe techniek maakte het protest zo grootschalig en zichtbaar.

Tweemaal haalt Rutte naar de antiglobalisten uit en tweemaal slaat hij de plank mis. Daar kan volgens mij geen weldenkende VVD-er voor applaudiseren. Ondertussen laat de liberale vernieuwing op zich wachten.

Aflevering 1 uit deze reeks.