Rozendaal kluunt mis

Wat lijkt wetenschapsjournalist me toch een mooi beroep. Net als elke andere journalist heb je een kundige eindredactie achter je die je helpt de feiten te controleren, en dan ook nog eens het stevige fundament van de wetenschap onder je: wat de wetenschap ontdekt is De Waarheid en die hoef jij slechts om te zetten naar jip-en-janneke-taal. Dit in tegenstelling tot het drijfzand van ontbrekende informatie en misleidende meningen waar gemiddelde journalist het mee moet stellen. De wetenschapsbijlage klinkt dan welhaast een oase van waarheidsgetrouwe en ondubbelzinnige informatie. Maar is dat wel zo? Soms kom je zulke onbegrijpelijke flaters tegen dat je daaraan gaat twijfelen.

Neem nu Simon Rozendaal. Bekend wetenschapsjournalist, en volgens de bio niet de eerste de beste: studeerde scheikunde, zette de wetenschapsbijlage bij NRC op, sinds 1986 wetenschapsredacteur bij Elsevier, schreef vijftien boeken en ontving ook nog twee mooie prijzen voor zijn werk. De beste man is een zogenaamd klimaatscepticus; hij gelooft niet dat de mens verantwoordelijk is voor klimaatverandering. Dat is prima, tegenstanders heb je in elk debat nodig. Maar dan nu het volgende: in een column stelt Rozendaal dat niet de mens maar de zon verantwoordelijk is voor de temperatuursstijgingen de afgelopen tijd. Welk bewijs brengt hij hiervoor te berde?

Voor Nederland is de voorspelling zelfs nog concreter: als de sceptici gelijk hebben, komt er de komende winter dan wel die daarna een periode van stevige vorst. Immers, in het klimaat zit een elf- dan wel 22-jarig patroon ten gevolge van de zonnevlekkencyclus. De vorige Elfstedentochten deden zich voor in 1963, 1985, 1986 en 1997, dus zou het in 2008 of 2009 weer raak moeten zijn.

Ziet u de twee fouten in zijn redenering al? Laten we eerst opmerken dat Rozendaal’s observatie min of meer klopt: als we 1985 en 1986 even als één periode zien is het verschil tussen twee tochten 12 respectievelijk 11 jaar, en is er in de afgelopen tien jaar geen Elfstedentocht meer gehouden. Dat zijn dan drie perioden waarin de Elfstedentocht met tussenpozen gehouden werd mits de komende tocht in 2008/9 plaatsvindt. Bovendien komen de tochten overeen met de laagtepunten van de zonnecyclus.

Goed, terug naar de fouten. Ten eerste is het sowieso kul om klimaatverandering te beoordelen op de Nederlandse schaal. Dat in Nederland de temperatuursstijging of -daling overeenkomt met de zonnecyclus wil niet zeggen dat dat voor de hele wereld geldt. Ten tweede wordt het geschetste beeld totaal anders als je naar de Elfstedentochten van voor 1963 gaat kijken. In die periode werd de tocht gehouden in 1909, 1912, 1917, 1929, 1933, 1940, 1941, 1942, 1947, 1954, 1956 en 1963. Laten we even de lengte van de perioden berekenen: 3, 5, 12, 4, 7, 1, 1, 5, 7, 2, en 7 jaar. Alleen de periode tussen 1917 en 1929 heeft ongeveer de lengte van de zonnecyclus (twaalf jaar), en gemiddeld is de tussenliggende periode vijf jaar. Als we de tochten nog even grafisch afzetten tegen de geobserveerde zonnevlekken, een erkende maat voor zonneactiviteit, komen er nog meer vreemde zaken aan het licht. Klik op het plaatje om het te vergroten.

Ten eerste is er een aantal Elfstedentochten verreden tijdens het hoogtepunt van de zonnecyclus (bv. 1929), en ten tweede ontbreken er Elflstedentochten in de laagtepunten (1924, 1978). Ik kan dan ook niet anders dan concluderen dat Rozendaal zowel geografisch als qua tijdspanne alleen naar de gegevens kijkt die in zijn kraam te pas komen. Een doodzonde in de wetenschap.

Vraag van de dag: ontbeert de lezer hier informatie of levert Rozendaal hier wetenschappelijk broddelwerk? En in het laatste geval: hoe komt zo’n stuk dan in hemelsnaam door de eindredactie van de Elsevier heen?

P.S. ook bij zijn recente optreden in Pauw en Witteman gebruikte hij de Elfstedentocht als bewijs, maar helaas werd er niet op ingegaan. Opmerkelijk: hij meldt in dezelfde uitzending ook dat een van de prijzen die hij kreeg voor zijn werk op foutieve berichtgeving van zijn kant was gebaseerd.