Recensie Zomergasten Wouter Bos

RECENSIE - In de vijfde aflevering van Zomergasten 2013 ontving presentator Wilfried de Jong voormalig PvdA-lijsttrekker Wouter Bos, die de billen bedekt hield en deed wat ie altijd doet: Wouter Bos promoten.

Mevrouw Molovich en ik hebben een dingetje met Wouter Bos. We mogen ‘m niet. Hij heeft het veel te goed met zichzelf getroffen. Mevrouw Molovich zag dan ook als een berg op tegen deze uitzending. Er waren immers twee mogelijkheden: of ze zou zich enorm irriteren aan de Wouter Bos die ze kende, of ze zou haar mening moeten bijstellen omdat Wouter Bos inderdaad de innemende man zou blijken te zijn die hij zelf denkt te zijn. En je mening bijstellen, dat is nooit leuk.

Fortis, ABN Amro en de financiële crisis
Het werd het eerste: ze irriteerde zich mateloos aan Wouter Bos die de zaken weer allemaal veel simpeler voorstelde dan ze waren, waarbij hij zichzelf behendig buiten schot hield. Directe bron van de irritatie was Wouter Bos’ analyse van de oorzaken van de financiële crisis, die hij deed aan de hand van de film Margin Call. ‘Misschien wel de pijnlijkste waarheid over de financiële crisis’ (aldus Wouter Bos), was dat de hebzucht van gewone mensen ten grondslag lag aan de vindingrijkheid van financiële instellingen om ingewikkelde constructies te bedenken. In zijn analyse deelt Wouter Bos zichzelf in bij de gewone, hebzuchtige leken. Ogenschijnlijk sympathiek, maar toen het speelde was meneer mooi wel onze Minister van Financiën. Ik kan me nog wel herinneren dat hij ergens in februari 2009 vertelde dat ik rustig kon gaan slapen omdat wij hier in Europa niet van die rare hypotheken hadden zoals de Amerikanen. Ik had, wil ik maar zeggen, wel iets meer willen weten over de manieren waarop Bos toen tot zijn besluiten kwam en hoe hij besloot wat wij, burgers, wel en niet te horen mochten krijgen. Dacht hij nu echt dat wij hier buiten schot zouden blijven? 

Later in het gesprek vertelde Bos vol trots over de onderhandelingen met Fortis. Wilfried de Jong vroeg of Bos en zijn medeonderhandelaars een bedrag hadden afgesproken waar ze absoluut niet boven wilden uitkomen. Uit z’n hoofd was dat zo’n 17 à 18 miljard euro. Inmiddels is gebleken dat ABN Amro ons  veel meer heeft gekost dan de 17 miljard dollar die Bos als ondergrens had afgesproken en dat wij (in sommige kringen beter bekend als ‘de belastingbetaler’) er veel minder voor zullen terug krijgen dan ons destijds is voorgehouden (waarbij de geschatte verliezen variëren van 7 miljard euro tot 19 miljard euro). En dat terwijl hij ABN Amro ook gewoon had kunnen redden vóórdat het verkocht werd aan drie buitenlandse banken. Bos begon er niet over en Wilfried de Jong vroeg er niet naar. Nu hoeven die verliezen Bos niet allemaal aangerekend te worden, ware het niet dat hij helemaal aan het eind van de uitzending erkende het meest in zijn element te zijn geweest toen hij destijds als Minister van Financiën soms beslissingen moest nemen waarin niemand hem kon adviseren. Hij zei het niet, maar ik kreeg stellig de indruk dat hij zijn beslissingen soms door zijn zwerende eksteroog liet influisteren.

The Passion
Verder hield Wouter Bos de regie stevig in handen. Het werd ‘m op geen enkele manier moeilijk gemaakt. Nu hoeft dat niet altijd, maar als je iemand in je studio hebt die zo’n belangrijke functie in zo’n belangrijk tijdsgewricht bekleedde, is dat eigenlijk wel je plicht.

Met behulp van een serie zorgvuldig gekozen fragmenten, schiep Wouter Bos een beeld van zichzelf dat wij al lang kennen. Die van een helder formulerende, benaderbare, even realistische als idealistische ex-politicus die heel veel van het spelletje houdt, nergens spijt van heeft en nooit het achterste van z’n tong laat zien. Hij besprak de perfecte speech aan de hand van een fragment uit keuzefilm Primary Colors, de perfecte spin met een fragment uit West Wing, de kunst van het onderhandelen met een fragment uit Hardcore Pawn, de kunst van het klein houden met een fragment van Pim Fortuyn en de kunst van het groot maken met een fragment waarin Joschka Fischer het belang van Europa uitlegt. De meeste fragmenten vertelden iets over Bos’ ideeën over politiek in het algemeen en zijn eigen politieke leven in het bijzonder. Opmerkelijkste uitzondering vormde een stukje uit The Passion in Rotterdam, waarin Judas een kus geeft aan Jezus Christus (gespeeld door Danny de Munk). Het fragment vormde de aanleiding om het over Bos’ gelovige opvoeding te hebben. Bos bleek nog steeds te worstelen met de vraag of hij nu wel of niet in God geloofde, maar wilde daar verder niets over zeggen. “Ik zie nu een bekend gezicht”, zei Wilfried de Jong, “dit is het gezicht dat jij je mond houdt, klopt dat?” Dat klopte. Hij zei het zoals alleen Wouter Bos dat kan zeggen. In dodelijke ernst. Met de ogen dicht. Mijn vrouw kon er niet meer tegen en ging te bedde.

The road not taken
De uitzending begon met een gedicht van Robert Frost. Wouter Bos bezocht ergens halverwege de jaren ’90 Tibet. Terwijl de alomtegenwoordige lucht van de jak zijn neus weigerde te verlaten, zapte hij op zijn hotelkamer langs de nodige internationale zenders en werd hij als door de bliksem getroffen door een commercial van een Zwitserse bank waarin The Road Not Taken van Robert Frost werd voorgedragen. In het gedicht komt de verteller op een tweesprong te staan. Hij weet niet welk bospad te kiezen. Ze zien er allebei aantrekkelijk uit. Als hij er later op terugkijkt, blijkt hij voor het pad dat het minst betreden was te hebben gekozen. ‘And that has made all the difference.’ Wouter Bos besloot toen hij dat zag het veilige pad van de Shell-carrière vaarwel te zeggen en het grillige pad van de politiek op te gaan. Pas onlangs, zo vertelde Bos, was hij erachter gekomen dat je het gedicht op een heel andere manier kan interpreteren. Als je goed leest, kan de verteller eigenlijk helemaal geen verschil ontdekken tussen de twee bospaden. Pas achteraf concludeert hij niet zonder trots dat hij de minst bereisde route heeft gevolgd. Eigenlijk gaat het gedicht dus over het vermogen van de mens om achteraf zijn keuzes op te hemelen, terwijl het aanvankelijk helemaal niet duidelijk was welke keuze de beste was.

En eigenlijk deed Wouter Bos dat de hele uitzending door. Zonder dat hij het zelf door had, vertelde Wouter Bos constant niet zonder trots over de tweesprongen die hij tegenkwam en dat hij steevast de minst begaande bospaden nam.