Recensie Zomergasten met Pieter Waterdrinker

RECENSIE - Het is voor het eerst dat ik, op verzoek, een hele uitzending van Zomergasten heb uitgezeten. En dat met een gast die ik eigenlijk niet kende, behalve van het journaal. Maar ik moet zeggen dat ik best heb genoten. Pieter Waterdrinker is een goede verteller en een buitengewoon sympathieke man. Empathisch is het woord dat al een tijdje door mijn hoofd zingt. Een Russisch spreekwoord dat Pieters vrouw graag gebruikt is: Hij schrijft zoals hij ademt, en hij ademt zoals hij schrijft. Mooi en passend. Want hij blijft graag dicht bij zichzelf als hij schrijft, hij verzint geen hele nieuwe werelden of omstandigheden maar put uit eigen ervaring. Of, zoals hij het zelf zegt, uit de dampkring van zijn eigen bestaan.

(Nee, ik ga het niet hebben over Janine, daar zijn de meningen over verdeeld maar die doen totaal niet ter zake.)

Het gesprek komt al snel op Rusland natuurlijk. Hij vindt dat wij westerlingen maar een beperkt beeld hebben van het land. Terwijl de Russen een heel goed beeld hebben van het Westen. Ze hunkeren ook eigenlijk naar onze levensstijl. Aan de andere kant zijn ze er bang voor. Daarom dragen de Russen een masker van geslotenheid, maar onder dat masker broeien de emoties. Hij illustreert dat min of meer met een fragment uit de film Oci Ciorne (zwarte ogen), een Italiaans-Russische film waarin de hoofdpersoon vanwege de liefde naar Rusland wil emigreren. Dat wordt hem moeilijk gemaakt door onwil van bureaucraten, maar als hij daar eenmaal doorheen is wordt hij met de grootst mogelijke egards ontvangen. Bizar en tegelijk begrijpelijk; een wantrouwen tegenover dat wat je eigenlijk maar al te graag wil hebben.

Pieter was al in Rusland voor de val van de muur, in de periode van Perestrojka en Glasnost. Hij beschrijft hoe de kapitalistische buzz overal zoemde. Hoe hij als reisleider voor westerse pottenkijkers zijn geld verdiende, nog even een bedrijfje had waar hij ook pogingen deed tot advies en bemiddeling voor westerse ondernemers die een slaatje wilden slaan uit de nieuwe wind die waaide. Om bijvoorbeeld een kippenslachtmachine (serieus…) aan de man te brengen. Hij heeft veel mensen heel rijk zien worden, iets wat voor hem niet was weggelegd, omdat geld voor hem niet zo’n drijfveer is.

Gedurende de avond wordt duidelijk dat hij wel een zwak heeft voor “kleine ondernemers”. Hij groeide op in het hotel van zijn ouders in Zandvoort. Hij werkte als kind vanzelfsprekend mee en heeft zijn ouders altijd alleen maar keihard zien werken. Zwoegen wordt niet altijd beloond, zegt hij, en windt zich vervolgens op over een Jeroen van der Veer die verdedigt dat een CEO een exorbitante loonsverhoging krijgt. Aan het hotel heeft hij wel goede herinneringen. In het feestzaaltje werd altijd van alles opgevoerd wat zijn kennismaking met de kunsten was. Zijn oom Theo zat in de creatieve sector en we krijgen het fragment te zien van diens optreden op het Eurovisiesongfestival. De Spelbrekers zongen daar het onvolprezen Kleine Kokette Katinka, dat zelfs ik nog ken. Geinig, ook omdat de live-uitzending nogal misging door black-outs. Uit den oude doos.

Het volgende fragment is uit Prettig Gesprek (1993) met Theo van Gogh en Boudewijn Buch. Voor Pieter belangwekkend vanwege de uitspraak van Buch, dat alles wat hem beloofd is nooit is uitgekomen. De willekeur van het bestaan. Aan het eind van de uitzending komt hij daar nog op terug.

De rechtszaak komt even aan de orde, maar hij wil daar eigenlijk niet over praten. Het heeft hem diep geraakt, zijn ouders hebben er ook last van gehad. Volgens hem zijn er 2 verdenkingen die bij voorbaat een veroordeling in zich dragen; pedofilie en antisemitisme.

Gelukkig gaat het daarna weer over andere dingen. Hij laat een fragment zien uit een Russische film over een band in de jaren ’80. Het is aanleiding voor een gesprek over het volstrekt willekeurige beleid van de regering om kritische burgers aan te pakken. En de dubbelheid ervan; de regisseur kan niet naar zijn eigen première omdat hij huisarrest heeft, maar de film wordt wel vertoond. Pieter leeft zelf prettig en kan alles schrijven, als buitenlander heb je iets meer ruimte. Zo lang hij niet zelf gaat lopen spitten en alleen nieuws brengt. Al weet hij wel dat hij afgeluisterd wordt en heeft ook anekdotes over incidenten.

Aansluitend vertelt hij over MH17, wat voor hem wel een redelijk enge toestand werd. Zijn vaste maatje Olaf Koens was al ter plekke en Pieter zou nareizen. Maar omdat De Telegraaf een beschuldigend stuk had geplaatst, werd hij via Twitter bedreigd waardoor het hem onmogelijk gemaakt werd.

Dit stuurt de discussie naar de houding van het westen ten opzichte van Rusland. Volgens Pieter was de snelle uitbreiding van de NAVO met Oostbloklanden een vergissing (en hij is niet de enige). Een fout die veroorzaakt werd door gebrekkige kennis en begrip van de Russen. Wij kennen hun geschiedenis niet goed genoeg, en snappen niet dat die nog altijd doorsijpelt in de psyche van de Russen. Poetin heeft een broer, die hij nooit gekend heeft, verloren in WOII. Een groot drama dat zich afspeelde in Leningrad waarbij een derde van de stad het leven liet. Een fragment uit de documentaire Blokada illustreert wat daar gebeurde en het was verschrikkelijk. Dit leeft nog heel erg in Rusland.

Er wordt nog een fragment getoond van een romantisch Russische film uit de jaren ’80, om aan te tonen dat het ook maar gewoon mensen zijn. Deed me denken aan het nummer Russians van Sting. Het gesprek gaat nog even over het idealisme van de mensen in die tijd, en hoe die tijd nu geromantiseerd wordt. Poetin weet dat soort sentimenten uit te buiten.

Na een draadje over het persoonlijk leven van Pieter schakelen we naar een documentaire over Maarten Biesheuvel. Hij raakt er een beetje door geëmotioneerd. Maarten is manisch-depressief (net als Boudewijn Buch) en dat wordt pijnlijk duidelijk als die koesterend de inhoud van het tasje van zijn overleden moeder doorspit, wat hij altijd zal bewaren, inclusief de pepermuntjes en de rangetjes. Waarvan hij er eentje in zijn mond stopt. Om vervolgens huilend het Onze Vader te reciteren. Maarten heeft het zwaar met de dood van zijn ouders. Pieter vond het ook niet makkelijk, maar vindt dat de dood teveel wordt weggemoffeld terwijl het zo’n wezenlijk onderdeel van ons leven is.

En daar komen we weer terug bij de willekeur van het bestaan. Zijn vader had een ander leven gewild maar liep vast. Zijn ouders werkten altijd keihard als kleine ondernemers, en zijn daar niet rijk van geworden. Hij had ze zoveel meer gegund. Het voelt bijna als falen dat dat niet is gelukt. Een belofte die niet is waargemaakt.

Aan de andere kant is hem dat mooi wel gelukt (mijn woorden). Hij is het avontuur aangegaan, misschien juist om wat hij van huis uit had meegekregen. De afsluiting met Hildegard Kneef sluit mooi aan. Alles oder nichts. Hoe dan ook is hij een prachtig mens geworden. Een empathisch mens, begaan met de wereld, schrijver en journalist met recht van spreken. Ik vond het een fijne uitzending waarvan ik toch weer een beetje wijzer ben geworden. Dank je wel Pieter.