Recensie Zomergasten 2016 | Hedy d’Ancona

RECENSIE - Als blikken konden doden, dan waren wij tijdens deze aflevering van Zomergasten 2016 met Hedy d’Ancona vermoedelijk getuige geweest van de moord op Thomas Erdbrink. Het was na het fragment waarin Joop Admiraal zowel zichzelf als zijn dementerende moeder speelt. Erdbrink en d’Ancona spraken over de verzorging die d’Ancona (of ‘Hedy’ moet ik eigenlijk zeggen, laat ik, om haar een plezier te doen, maar louter haar voornaam gebruiken, dat heeft ze wel verdiend) op zich had genomen nadat haar geliefde, de kunstenaar Aat Veldhoen, een herseninfarct had gehad.

Hedy had net verteld hoe vanzelfsprekend deze zorg was geweest en hoe goed Aat, naar omstandigheden, was hersteld en dat hij geestelijk nog volledig in orde was, toen Thomas haar de vraag stelde of er een moment was geweest dat er door haar hoofd had gespookt of ze haar geliefde nu misschien zou moeten helpen om op een waardige manier uit het leven te stappen. En terwijl hij die vraag aan het formuleren was, kwam die blik.

Het zweet brak me uit. Die mondhoeken die richting het voorgeborchte wezen, dat kapsel dat als een donderwolk rond haar hoofd hing en die half geloken ogen die dwars door Thomas Erdbrink heen boorden, terwijl hij zijn vraag al struikelend tot een goed einde probeerde te brengen. Ze hield de blik toen hij uit gestruikeld was nog even vast, om ‘m even te laten voelen wat voor debiele vraag hij had gesteld. Ze had eerder gepleit voor het recht om je eigen leven op een gewenst moment voortijdig te beëindigen, niet het leven van een ander. Eigenlijk had Thomas haar gevraagd of ze even had overwogen om haar man te vermoorden, zoals Rein van Bemmelen in het derde fragment van de avond (uit: Zij moet eerst) dat bleek te hebben gedaan met zijn vrouw Lucie. Naar aanleiding van dat fragment had Hedy al prima duidelijk kunnen maken welk standpunt zij innam in de euthanasiewet, maar kennelijk was het Thomas nog niet duidelijk genoeg. 

Niet veel later kreeg ik het nog een keer erg warm. Het was na het fragment van O Amor Natural, waarin documentairemaakster Heddy Honigmann gewapend met de erotische gedichten van Carlos Drumond de Andrade bejaarde Brazilianen interviewt over hun seksuele herinneringen. Nadat hij haar heeft gevraagd over haar huidige seksleven, brengt Thomas een stukje poëzie in herinnering over de film Turks Fruit dat Hedy in haar boek had opgenomen. Thomas leest het stukje voor. En terwijl hij voorleest over Erik die het verschil niet kent tussen neuken en beuken, kijken wij naar Hedy die hem met diezelfde dodelijke blik blijft doorboren. Het stukje poëzie bleek niet van haar hand. Hedy vond Turks Fruit wel een mooie film, ze had het stukje in haar boek opgenomen om te laten zien hoe sommige van haar mede-feministen er in stonden. ‘O’, zei Thomas, ‘dan heb ik het verkeerd begrepen.’

Het hoort inmiddels wel een beetje bij het Zomergasten-gevoel. Dat je het zo nu en dan even een beetje warm krijgt. Omdat de interviewer zijn gast niet helemaal goed aanvoelt. Of omdat er in de voorbereiding iets misgegaan is. In dit geval zou het wel een redacteur zijn geweest die dit stukje had uitgekozen om te laten zien hoe haar feministische zusters van weleer waarschijnlijk tegenover de poëzie van Drumond de Andrade hadden gestaan. En die eerste faux pas had te maken met de bekende Zomergasten-aandoening van de interviewer die een antwoord in gedachte heeft dat zijn gast maar niet wil geven.

Zo bleef Thomas ook maar vragen naar het verlies van Hedy’s vader en wat dat voor haar had betekend. Misschien had Hedy daar ook wel een beetje om gevraagd door de Oscar-winnende animatie Vader en Dochter van Michael Dudok de Wit te tonen, waarin een vader met een bootje weggaat en de dochter jaar in jaar uit blijft terugkeren naar de plek waar zij haar vader voor het laatst zag. De vader van Hedy was een niet religieuze jood die haar moeder had verlaten, naar Amerika was gegaan en daar was getrouwd en een kind had gekregen. Maar aan het begin van de Tweede Wereldoorlog kwam hij met vrouw en kind terug naar Nederland, terug naar zijn grote liefde. Vrouw en kind werden bijna onmiddellijk opgepakt en vermoord, haar vader stierf tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. Thomas wilde weten hoe je invulling geeft aan dat gemis van een vader. En hoewel Hedy al een paar keer had uitgelegd dat haar strijd voor gelijke rechten haar manier was om dat gat te vullen, bleef Thomas maar vissen naar iets wat hij wilde weten, maar kennelijk niet te weten kwam.

Los van deze kleine frustraties was het een aangename aflevering van Zomergasten. Niet al haar keuzes waren even verrassend (het fragment met Joop Admiraal, de film van Michael Dudok de Wit en Koot & Bie die Nederland opdelen in Grieksel, Tunesingen en Blankstad had ik volgens mij allemaal al wel eens langs zien komen in Zomergasten), maar ze vormden wel de perfecte aanleidingen om haar leven en opvattingen uiteen te zetten. Als hogepriesteres van de Linkse kerk heeft ze ongetwijfeld voor de nodige opwinding gezorgd, maar daarover leest u elders maar. Wel fijn dat ik de Wir schaffen das-speech van Angela Merkel eens in z’n geheel heb gezien, zodat ik nu weet dat ‘Wir schaffen das’ geen stoere peptalk was, maar een oprechte poging om de mentaliteit weer te geven waarmee Duitsland het vluchtelingenprobleem aan zou moeten pakken.

Wil ik het tot slot nog even over de ouderdom hebben. Daar ging het immers ook vaak over. Ouder worden beviel haar wel, zei ze. Maar het zou nog leuker zijn als ze het gevoel zou hebben dat ze zelf over haar leven zou mogen beschikken. Zolang ze nog helder van geest is, blijft ze leven alsof ze alle tijd van de wereld heeft. Over dat ouder worden, wilde Thomas ook allemaal dingen weten die Hedy hem niet kon vertellen, omdat ze iets anders vond dan hij dacht dat ze vond. Misschien kwam het doordat er bij Thomas zelf onlangs een knop is ingedrukt nu hij veertig is en hij ineens begrijpt niet alle tijd van de wereld te hebben. Of doordat het hem maar niet lukte om je in plaats van u te zeggen. Aan het slot van de uitzending bleek hij er toch vrede mee te hebben dat zijn gesprekspartner niet gebukt leek te gaan onder de nabijheid van haar naderende einde. Hij vroeg haar hoe ze zo optimistisch bleef. Los van de dipjes die ook zij had, telde Hedy haar zegeningen en deed ze alles in het besef dat ze door de mazen van lot was geglipt door te leven in deze tijd, in dit land, in dit lichaam.