“This change of power represents the final completion of Chile’s transition back to democracy” (Economist)
Een jubelende aanhanger van de zojuist verkozen Sebastián Piñera merkt op dat met de verkiezing van een rechtse president het herstel van Chileense democratie eindelijk voltooid is. En terecht. Nadat in 1990 de rechtse dictator Augusto Pinochet vrijwillig terug trad heeft Chili enkel ‘linkse’ presidenten gehad, das logisch want rechts was in Chili verdacht (en terecht). In de afgelopen 20 jaar wisten deze linkse presidenten het economische herstel -dat al begon tijdens de dictatuur- vast te houden en dit jaar treedt Chili als eerste Latijns-Amerikaanse land toe tot de OECD. Met name de laatste president Michelle Bachelet werd erg gewaardeerd.
Maar twintig jaar nadat de rechtse dictator het veld ruimde moet er ook in Chili weer ruimte zijn voor rechts. Het bestaan van een volwaardig politiek spectrum dat kan delen in de macht is immers een indicator van een gezonde democratie. Deze ontwikkeling in Chili is enigszins te vergelijken met hoe het in Spanje verliep na de Franco dictatuur.
In Spanje kwam 21 jaar na de dood van de rechtse dictator Francisco Franco de rechtse Partido Popular van Jose Maria Aznar aan de macht, het was toen 1996. Daarvoor hadden de sociaal-democraten het land onafgebroken bestuurd. In de aanloop van deze machtswisseling was er nog wel veel tumult in de Spaanse samenleving. En terecht: de Partido Popular had haar wortels in het Franco-regime en lokale PP-bestuurders konden begin jaren ’90 nog akelig crypto-fascistisch uit de hoek komen. Ikzelf was destijds als 20-jarige Nederlandse student in Spanje uiteraard fel gekant tegen de opkomst van ‘dit fascisme’, met name als het PP-promotieteam om vier uur ‘snachts de discotheek binnenliep… Maar achteraf moet ik erkennen dat het premierschap van Aznar -die in zijn jeugd nog een vurig pleidooi voor het fascisme hield- de partij heeft genormaliseerd en dat het Spanje tot een volwaardige(re) democratie heeft gemaakt. Want ook conservatieve en/of rechts-liberale opvattingen moeten binnen de grenzen van de democratische rechtsstaat kunnen worden uitgevoerd als de kiezers daar om vragen.
Over Sebastián Piñera kon ik zo snel geen belastende politieke feiten uit het verleden opdiepen. Hij studeerde aan Harvard toen Salvador Allende door de Chileense luchtmacht werd gebombardeerd. Later keerde hij terug naar Chili en werd miljardair met o.a. een televisie-station, voetbalclub en de luchtvaartmaatschappij LAN-airlines (die eind jaren ’90 nog sta-plaatsen verkocht op de lijn Mendoza-Santiago: een korte vlucht over de hoogste toppen van de Andes, wat met turbulentie steevast slapstick-achtige taferelen aan boord opleverde). In de jaren ’80 was de miljardair nog de Chileense ambassadeur in België, wellicht levert deze Chileense relatie met Brussel ook Europa nog wat op?
Reacties (22)
Wat betreft Spanje ben ik het toch niet helemaal met je eens. De PR kon ook tijdens haar regering geen afscheid nemen van Franco’s gedachtegoed. Zelfs daarna toen de PSOE weer aan de macht kwam, bleef de PR moeilijk doen over het afbreken van de symbolen van Franco.
het economische herstel -dat al begon tijdens de dictatuur-
De economie van Chili drijft sinds jaar en dag op de kopermijnen die door Allende werden genationaliseerd en altijd onder staatscontrole zijn gebleven. Het enige economische wapenfeit van de neoliberale dictatuur was een bubbel op de beurs, die werd gecreëerd met de pensioenen van de bevolking.
@Lothar: En net die kopermijnen moeten volgens Pinera (gedeeltelijk) worden geprivatiseerd vanwege concurrentie.
Chili is een oefenterrein geweest voor de Chicago School, met welke denkbeelden Thatcher en Reagan zijn doorgegaan.
De Chileense economie is iets meer dan alleen kopermijnen, het is ook: visserij/aquacultuur, wijnbouw, citrusteelt, tuinbouw, bosbouw, een dienstensector en industrie. Wat Chili goed heeft gedaan is dat ze zich heeft geopend voor de wereld waaar buurland Argentinie zich juist afsloot (met o.a. import- danwel exportheffingen).
Wat Shy Boy zegt, het is ook neo-liberaal oefenterrein geweest, maar uiteindelijk is de meerdeheid van de Chilenen beter af dan de Argentijnen die in de 20ste eeuw juist met een voorsprong begonnen.
Vergeef me overigens als ik wat sceptisch ben, maar als je dan hoort dat er een rechtse miljardair tot president is gekozen, dan moet ik toch onwillekeurig denken aan Berlusconi en de democratische zegeningen die hij met zich mee brengt.
Hij heeft voor een Berlusconi vergelijking inderdaad de combinatie mee: televisiestation en voetclub…
Carlos: Je hoeft niet automatisch een rechtse Berlusconi te zijn, een lijsttrekker van radicale socialisten in Frankrijk in de jaren 90 was Bernard Taipie, een krantenmagnaat en actief geweest bij Olympique Marseille.
Overigens is het verhaal intrigerend. Hij had al een rechtszaak aan zijn broek vanwege corruptie, fraude, omkoperij en malversaties.
Wat Chili goed heeft gedaan is dat ze zich heeft geopend voor de wereld waaar buurland Argentinie zich juist afsloot (met o.a. import- danwel exportheffingen).
Huh? De Argentijnen implementeerden tot de crisis van 2001 juist vrijwel alle neoliberale maatregelen die ze door IMF/Wereldbank werden opgedrongen.
Iets belastend over Piñera: een oom van hem (of iets dergelijks) was minister onder Pinochet.
Maar je hebt gelijk… zoals de Oost-Duitsers op “Die Linke” mogen stemmen (die gedeeltelijk voorkomt uit het DDR-regime) zouden de Chilenen ook de keuze voor rechts moeten hebben.
Lothar, toen ik in 1997 een half jaar in Argentinië verbleef en mij verbaasde over de zeer oude (bijna kapotte) auto’s die daar rondreden werd mij verteld dat dit kwam door de importheffingen die het land had op buitenlandse auto’s.
@2, @3 en @5 Wat moet het allemaal weer kort door de bocht.
Over de Chileense kopermijnen: staatsinkomsten door Codelco zijn flink wat minder dan voorheen: Kosten en productie efficientie van de prive sector, de invoering van een royalty en de verplichte 10% inkomstenverlies van Codelco aan het leger, laten de balans steeds verder richting privatisering doorslaan. Overigens heeft Pinera zojuist aangegeven dat Codelco niet geprivatizeerd zal worden maar dat er een impuls zal worden gegeven aan Joint Venture projecten met de privemaatschappijen.
Pinera heeft aardig wat geld gemaakt met Lan, maar zijn echte kapitaalslag was met de invoering van het credit card systeem in Chili
Over voetbal, Pinera is aandeelhouder van Colo Colo maar heeft daar geen meerderheidsbelang in.
Hij heeft ook al aangegeven dat hij (volgens de nieuwe richtlijnen) als president geen persoonlijke belangen zal hebben in prive ondernemingen en dat al zijn aandelen verkocht zullen worden voordat hij aantreedt op 11 maart.
Pinera is (mede) eigenaar van het station Chilevision (Canal 11), de redactie van dit kanaal is redelijk critisch op hem en heeft geen noemenswaardige veranderingen gekend sinds Pinera eigenaar is. Journalisten als Fernando Paulsen, Fernando Villegas, en tegenwoordig Matias del Rio worden zowel links als rechts erg gewaardeerd. Fernando Paulsen bijvoorbeeld was als journalist erg actief tijdens de dictatuur (http://es.wikipedia.org/wiki/Fernando_Paulsen)
Sinds de uitslag van de verkiezingen afgelopen zondag is er al veel gebeurd, vooral in het kamp van de Concertación. Deze coalitie werd 22 jaar geleden gevormd met als primaire doel het Si/No referendum te winnen contra Pinochet en sindsdien zijn ze altijd aan de macht gebleven. De grootste kritiek van de bevolking is geweest (en dat is ook de belangrijkste conclusie waarom ze nu verloren hebben) is dat er sinds 1988 geen renovatie heeft plaatsgevonden in de Concertación: Het zijn de zelfde personages, met dezelfde jaren 80 speeches, die veel te lang detouwtjes in handen hebben gehad en die ze niet hebben willen loslaten. Dit was ook de reden van het succes van Marco Enriquez-Ominami als onafhankelijke presidentskandidaat in de eerste ronde. Hij haalde 20% van de stemmen!
Het is nu aan de Concertación om zich te herstructureren, iets waar ze sinds 1988 niet aan toe zijn gekomen. Rechts heeft nu 4 jaar om aan te tonen dat ze niet in het verleden zijn blijven steken (de herstructurering van rechts is ook niet compleet geweest, ook daar zijn nog veel personen van voor 1988).
Nog een paar woorden over Pinera. Hij heeft 2 aanvaringen gehad met de justitie, 1x ging het over zijn betrokkenheid bij het faillisement van de bank van Talca, de tweede keer over een mogelijke handel met voorkennis in aandelen LAN (een van de best beoordeelde maatschappijen wereldwijd!). Beide zaken zijn flink aan de orde geweest gedurende de verkiezingsstrijd en hij heeft er zich redelijk goed uit kunnen werken.
@9 En zijn vader was DC, en werkte direct onder President Frei Montalva (vader van Frei Ruiz-Tagle). En een neef van Presidente Bachelet werkt als adviseur voor Pinera.
En zijn broer (José Piñera) is openlijk DC
Overigens was Pinera zelf een van de openlijke tegenstanders van Pinochet in het referendum van 1988.
@12: Maar is dit niet zijn vader
José Piñera Echenique (born October 6, 1948, in Santiago, Chile) is an economist and public intellectual who is best known as the architect of Chile’s private pension system based on personal retirement accounts. Piñera has been called “the world’s foremost advocate of privatizing public pension systems”[1] as well as “the Pension Reform Pied Piper” (by the Wall Street Journal).[2] He was Secretary of Labor and Social Security, and Secretary of Mining, in the cabinet of General Augusto Pinochet’s dictatorship.
bron: http://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Pi%C3%B1era
@11: Moet ik dat nou als verkapte kritiek op Berlusconi beschouwen?
@13, Sorry, moet zijn zijn andere broer: Pablo Piñera (http://es.wikipedia.org/wiki/Pablo_Pi%C3%B1era)
Mooi voorbeeld om aan te geven dat de scheiding links-rechts niet zo makkelijk te trekken is!
@14 Nee
Wat een brave, truttige opvatting, dat rechts “erbij hoort”. Waarom eigenlijk? Omdat het feest van de representatieve democratie anders niet compleet is? Zo’n feest is dat niet. Het is een doorzichtige manier om werkelijke macht weg te houden bij het gewone volk. Iedereen mag meningen verkondigen en eens in de zoveel jaar stemmen, maar heeft de facto niets in te brengen.
Rechts hoort helemaal nergens bij, behalve bij de kleine rotkliek die wereldwijd zorgt voor armoede, onderdrukking en vernietiging van de natuurlijke omgeving. Als het moet of goed uitkomt met een democratische schaamlap om zich achter te verschuilen.
Overigens ben ik niet de enige die wat overeenkomsten ziet.
@Pr. Goed commentaar wat betreft de reactie van Pinera ten opzichte van zijn plannen met Codelco. Zelfs de hoogste baas van het leger heeft inmiddels in zijn verplichte chitchat met de presidente electo, en dat ruim voor de feitelijke machtsoverdracht op 11 maart as, aangegeven dat hij kan leven met een verandering in de opzet van Codelco. Als er maar een goede oplossing wordt gevonden voor het financieel tekort dat het leger nu heeft. Zo zie je maar, iedereen begint zich al weer in te likken. Pinera heeft nu mooie woorden, maar ja of zijn Cambio ook gaat lukken??
Wat de Concertación betreft, het zwarte pieten is nu al begonnen. Het is inderdaad te wijten aan het gebrek aan nieuwe gezichten, Frei zelf was daar nu het lichtend voorbeeld van. dat herstructureren kan wel eens lang gaan duren. Ik vraag mij zelfs af of zij de komende vier jaar zullen overleven. Het probleem is, aldus de vele jonge Chilenen die ik de afgelopen weken daar sprak, is dat er geen nieuw bloed is omdat hun generatie (ik spreek over dertigers) niet politiek opgevoed is. Lees: zij zaten tijdens de dictatuur op school en daar was natuurlijk het onderwijs gelijkgeschakeld. Daarom is er eigenlijk geen jong kader die nu, in de oppositie, het roer kan overnemen. Ex-PS-er Marco Enriquez-Ominami is misschien een uitzondering, maar ja hij heeft de naam van zijn vader (de door Pinocchio en zijn trawanten vermoorde leider van de extreem-linkse MIR) en zij bloedmooie vrouw mee.
De Chileense dertigers, ik zie het in mijn eigen vriendenkring en schoonfamilie, denken veel meer aan het heden en de mooie vakantie, flat of auto die zij met hun creditcard kunnen kopen dan dat zij stemmen, een enkele uitzondering daargelaten. Vergeet ook niet: stemmen kan je pas na registratie. ben je eenmaal geregistreerd, dan ben je verplicht te komen iopdagen, anders komt er een boete. Veel jonngeren willen deze verplichting niet en registeren zich dus niet.
Het is dat de huidige schoolgaande jeugd daar weer enig politiek onderwijs krijgt, maar ik moet toch vrezen voor de komende jaren.
De Chileense dertigers, ik zie het in mijn eigen vriendenkring en schoonfamilie, denken veel meer aan het heden en de mooie vakantie, flat of auto die zij met hun creditcard kunnen kopen dan dat zij stemmen,
Is dat geen teken dat er in het huidige Chili weinig mis is (wat politiek betreft)?
@19. Over Codelco, dat wordt nog een flinke dobber. De vakbonden hebben gisteren met vrij zware woorden aangegeven dat het hele idee om privekapitaal in Codelco wordt gestoken echt overboord dient te worden gegooid (In de woorden van Raimundo Espinoza: Esto no es una amenaza!)
Over het vernieuwde kader, al sinds een jaar worden er van binnenuit de Concertacion nieuwe initiatieven ontplooid. Verschillende thinktanks die niet direct partijgebonden zijn beginnen zich te roeren. Interessant wel dat elke groep zijn eigen padrino schijnt te hebben (Lagos, Nuñez, Solari, en zelfs Frei bijvoorbeeld, in Igualdad, Oceanos, en de nieuwe groepering van Orrego, Toha en Lagos-Weber)
Met de Chileense politiek is van alles mis. Het Chileense verkiezingssysteem heeft op dit moment 3 grote problemen die met verschillende wetsvoorstellen in behandeling zijn (maar het is nog helemaal niet zeker wat de uitkomst hiervan gaat worden, eerst de verkiezingsuitslag verwerken):
– Het verplichte stemmen van geregegistreerde kiezers en de algehele desinteresse in de politiek onder jongeren heeft ervoor gezorgd dat de actuele groep kiezers bijna dezelfde is als de groep die in 1988 aan het si/no referendum heeft meegedaan (en waarvoor toen massaal werd geregistreerd). Vandaar dat er heel weinig <38 jarigen meedoen.
– Chilenen in het buitenland mogen niet meestemmen, er is een wet in behandeling die hier een einde aan zou moeten maken (en die ook vrijwillig stemmen behandelt) maar deze wordt gebruikt als wisselgeld voor:
– Verregaande verandering in het binominale verkiezingingsstelsel. In de praktijk worden de senatoren en diputados aangesteld vanuit de partijbesturen daar er voor elke regio maar 2 afgevaardigden zijn. De logische verdeling (op een enkele situatie na) is dat elke regio in de kamers vertegenwoordigd is door iemand van het blok Concertacion en iemand van het blok Alianza (rechts). In de laatstse verkiezingen hebben de communisten zelfs 3 afgevaardigden gekregen door de verkiesbare plaatsen te onderhandelen met de concertacion. De groep van Marci Enriquez Ominami (die nationaal 20% van de stemmen trok) heeft geen enkele afgevaardigde in de kamers kunnen krijgen.
Dit systeem is zelfs zo ziek dat de werkelijk campagnes voor senatores en diputados werden gerich tegen coalitiegenoten, mooiste voorbeeld Chahuan-Lavin, allebei rechts, streden samen voor een zetel, de andere ging zeker naar de concertacion (http://www.lanacion.cl/chahuan-lavin-amenazas-de-muerte-en-nuevo-round-de-comandos/noticias/2009-12-04/142518.html)
@20. Dat is het hem juist. het gaat zo goed met Chili dat iedereen zich in de schulden steekt, als de financiele koperbubble barst wordt dat nog een groot probleem. Je krijgt op dit moment in Chile al een creditcard (he, pinera..) als je bij wijze van spreken je tank volgooit. Nee ze zijn niet politiek geinteresseerd, omdat more or less toch alles bij het oude blijft.
@21 Inderdaad, een opschoning van het kiessysteem zou geen kwaad kunnen. Kunnen ze gelijk die ex-presidentssenaatzetel schrappen. ook nog een overblijfsel van Pinocchio. Maar dat is niet in Pinera zijn voordeel. Wat ze op centrumlinks gaan doen, is nu ff koffiedik kijken. Was het niet dat Bachelet als cadeau een website heeft gekregen: http://www.batchelet2014.cl?? O nee, ze gaat eerst moederen. Ik ben benieuwd naar ME-O of hij het gaat redden de komende jaren. We zullen het zien..