Considered in broader historical context, Newton’s mysticism was hardly novel. The Italian Renaissance was inspired in large part by the idea that the universe was a harmonious whole and the heavens emanated continuous influences over all things on earth. These harmonious influences could, moreover, be divined through number and manipulated by math. Those who concerned themselves with such matters were astronomers, astrologists, mystics, and mathematicians, often bound up in the single person of a Magus.
We hebben de neiging om de wetenschappelijke doorbraak in de 16e, 17e en 18e eeuw te zien als de overwinning van de wetenschappelijke rede op bijgeloof en religie, maar zoals antropoloog en filosoof Cris Campbell laat zien, was de wetenschappelijke onderneming vanaf de Renaissance veel meer vervlochten met mysticisme en magie dan ons vandaag de dag lief is.
Pioniers als Giordano Bruno en Pico della Mirandola waren niet enkel wetenschappers en humanisten, het waren ook magiërs. Sterker nog, hun wetenschappelijk ondernemen werd gedreven door een mystieke levensbeschouwing.
Reacties (13)
Inderdaad. Newton heeft fantastische dingen gedaan met z’n zwaartekrachtstheorie, maar wat hij verder deed was wetenschappelijk gezien de toverdokter uithangen.
@1 Hij had die zwaartekrachttheorie niet kunnen verzinnen, zonder tevens de ’toverdokter’ uit te hangen. Voor de tijd van Newton bestond er niet zoiets als ‘krachten’, het hele concept was eigenlijk gewoon absurd. Als iets in beweging werd gebracht, werd dat of toegeschreven aan een eigen wil (de steen valt, want hij wil ‘dichter bij de aarde zijn’, omdat ‘soort zoekt soort’ en de steen bij zijn eigen soort = steen, wil zijn), of het moet in beweging worden gebracht door direct contact met iets/iemand met een wil. Vandaar dat een kar uit zichzelf niet beweegt, maar wel als het wordt voortgetrokken door een mens of dier.
Het hele concept van post-Newtoniaanse ‘kracht’, is dat het ook op afstand kan gebeuren. De zwaartekracht is daardoor niet alleen een ‘moderne’ theorie, maar ook een ontkenning van Gods invloed op zoiets groots als de beweging van de planeten. De individuele massa van de planeten en de zwaartekracht was verklaring genoeg.
Zonder ‘krachten op afstand’, bestaat er ook niet zoiets als (een afdoende verklaring voor) elektriciteit en magnetisme. In de reguliere wetenschap (die sterk geënt was op christelijke en griekse concepten), was er geen ruimte om het concept ‘krachten op afstand’ te ontwikkelen, dat kon alleen met zoiets mystieks als de mystiek,magie (heidens!) en alchemisme.
Nu vind ik wetenschap ook een vrij mystieke levensbeschouwing. Het categorisch wegzetten van zaken omdat ze (nog) niet wetenschappelijk zijn aangetoond is tegenwoordig een dogmatische religie geworden. Denk daar maar eens over na.
@1:
Zijn zwaartekrachttheorie is maar een fractie van wat hij heeft betekend voor zowel de natuurkunde (naast mechanica ook belangrijke ontdekkingen in o.a. de optica en warmteleer) als wiskunde (o.a. differentiaal- en integraalrekeningen).
En nu snap ik nog dat sommige gebieden van natuur- en wiskunde voor een hoop mensen (voor mij ook) inderdaad een hoop hocus pocus en abracadabra en zo is … maar dan nóg vergeet je dat Newton ook tenminste één zeer praktische, prozaïsche uitvinding heeft gedaan: het kattenluikje.
Een magielozer uitvinding bestáát bijna niet.
Het wíél is nog ‘magischer’ …
@3: “niet wetenschappelijk zijn aangetoond”
Je hebt een verkeerd begrip van de wetenschap. Wetenschap als een methode voor kennisvergaring gaat in het algemeen niet over het “aantonen” van hypotheses of stellingen, maar juist over het falsificeren ervan. In andere woorden: het stelt ons in staat aan te tonen of falsifieerbare hypothese onjuist is. Daar kun je overigens best de nodige kritiek bij hebben, maar het blijft een belangrijke eigenschap. Het is me dan ook een raadsel hoe je bij mystiek, dogmatiek, en religie komt, en ik ben dan ook benieuwd naar je uitleg.
@5: Ik weet dat het om falsificatie draait.
Ik kom bij mystiek, dogmatiek en religie omdat wetenschap naar mijn mening een uiterst miniem deel van de werkelijkheid heeft weten te beschrijven terwijl de perceptie over het algemeen is dat de wetenschap zo’n beetje alles in ons en om ons heen heeft verklaard. 99% van de mensen, werkenden, professionals houdt vast aan die uiterst beperkte kennis en verwerpt de afwijkende geluiden om zich heen. Dat vind ik dogmatisch.
Wetenschap is de nieuwe religie.
…maar zoals antropoloog en filosoof Cris Campbell laat zien…
In de zin van aantonen – wat het normale gebruik is in wetenschappelijke termen – is dat ‘laten zien’ door Campbell behoorlijk pover.
Persoonlijk zie ik meer in een evolutie van het denken waarbij zich uiteindelijk een “wetenschappelijke” soort afsplitste van eerdere manieren van denken.
In die zin is de ontogenese van wetenschap een soortsvorming en is de relatie van de wetenschap met magie zoiets als die van de mens met de chimpansee. Vandaag de dag zijn er nog steeds chimpansees maar de mens wordt daar echt niet meer mee verward.
Newton is in die zin een soort Lucie, de eerste.
Ik zie geen vervlechting maar een voortkomen uit. En daar heb ik geen probleem mee. Ik zie de uitdrukking: dan ons vandaag de dag lief is dan ook niet zitten. Het is daarmee alsof wij onze oorsprong niet zouden mogen of willen kennen, omdat wij nog bang zijn voor terugval.
Ik verwijs dan ook niet naar een wetenschappelijk paper, maar naar een blog. Echter niet het blog van de eerste de beste zweefteef, maar van een antropoloog en filosoof.
Overigens heb ik niet zoveel problemen met jouw voorstelling van zaken verder – het lijkt me een welkome correctie – maar ik denk dat je onderschat hoe ideologisch gevoelig dit eigenlijk ligt.
Proponenten van het sciëntisme zijn nogal eens verslingerd aan de mythe dat dappere wetenschappers streden tegen de autoriteit van de kerk en het bijgeloof. Met name in de 19e eeuw, tegen de achtergrond van het debat over Darwinisme en het antimodernisme van de katholieke kerk is die mythe populair gemaakt.
@8: Echter niet het blog van de eerste de beste zweefteef, maar van een antropoloog en filosoof.
Dat is wel een autoriteitsargument. Niet dat ik daar een principieel bezwaar tegen heb – het is wat mij betreft de minste van de drogredenen – maar helemaal lekker zit het me ook niet. Ik vind het stuk nl. een beetje onder de maat wat betreft informatie en argumenten.
Verder een mooi onderwerp hoor, men kan niet genoeg nadenken over zijn eigen herkomst. Vooral omdat men zich de geboorte meestal niet kan herinneren ;)
@6:
Oh ja? Dat is mij nog nooit opgevallen. Ik zie om me heen en in de samenleving dat het geloof in zaken die in z’n essentie terugvallen op bijgeloof en magisch denken veelomvattend en veelvoorkomend zijn. Astrologie, voetreflexologie, homeopathie, ufologie, geloof in geneeskrachtige werking van magneten of kristallen, het viert allemaal hoogtij.
Wat is er nou precies magisch aan?
Welke vorm heeft het universum dan volgens de wetenschap, ja het dijt uit, maar ja is het dan soms geen harmonisch geheel,
ik vind magisch toch echt meer met toverstokjes,
maar als iemand zegt dat je kosmische straling hebt die je kan ontvangen met een ouderwetse televisie en dat je daarmee door de toepassing van allerlei natuurkunde deeltjes mee kunt manipuleren dan is dat niet magisch. Das heel wetenschappelijk.
Magisch is toch met door muren lopen en heksen en zo.
@okto is voetreflexologie echt iets? hahaha
@11:
Het is echt iets. Mijn eigen zwager heeft er een praktijk in.
Je wilt niet weten wat voor bizarre theorieen er allemaal rondgaan in kringen van “alternatieven”.
Gelukkig roeien ze zichzelf uit.
Misschien kunnen we nog hopen op verdere vervolging van dit soort sektes en waanzin als de Russen eenmaal zijn binnengevallen.