COLUMN - In deze aflevering van Politiek Kwartier verbaast Klokwerk zich over het huidige beleid voor studenten, dat haaks staat op de eisen van de maatschappij van de toekomst.
Ja hoor, ook tijdens dit kabinet moeten studenten het weer ontgelden. What’s new? Bezuinigen op hoger onderwijs is een hobby geweest van alle kabinetten sinds Lubbers-III. Sinds de jaren ’80 is het collegegeld vertienvoudigd en de hoogte van de basisbeurs teruggegaan van de bijstandsnorm naar nog maar een derde daarvan.
Maar het kan nog minder. Dit kabinet zet in op een zogeheten sociaal leenstelsel. Alles terugbetalen dus. Want ‘wie een hbo- of wo-bachelor op zak heeft, verdient gemiddeld anderhalf tot twee keer meer dan een afgestudeerde met een mbo-diploma,’ aldus minister Jet Bussemaker.
Het probleem van die redenering zit hem hier natuurlijk in het woordje “gemiddeld”. Juist universitaire functies worden laag betaald. Als iemand als briljant antropoloog nuttig veldonderzoek gaat doen, verdient hij of zij zeker de eerste jaren maar een fractie van laten we zeggen een bankdirecteur met een HBO-diploma.
Daarbij wordt dat sociale leenstelsel door de verschillende terugbetaalregelingen en uitzonderingen natuurlijk weer de zoveelste administratieve draak. En verder lijkt leven-op-de-pof me voor jonge mensen nu juist niet zo een heel goede levensles in post-crisis-Nederland.
Waarom niet simpel? Als verdienen het argument is om mensen te laten betalen voor opleidingen, laat ze dan gewoon betalen via de belastingen, en niet via een leenstelsel. Dat is veel goedkoper in de uitvoering en maakt de drempel om te studeren ook nog eens lager, wat me wel zo handig en eerlijk lijkt.
Maar goed, het idiote idee van dat leenstelsel is nog tot daar aan toe. Wat nog veel erger is, is de haast waarmee studenten moeten studeren. Nu is het al zo dat er nog maar maximaal vier jaar gefinancierd wordt. En wie zijn studie binnen tien jaar niet afrondt, betaalt al het geld sowieso terug. Verder kan niemand na zijn dertigste meer studiefinanciering aanvragen, en veel opleidingen sluiten de deuren voor iedereen die zijn zevenentwintigste gepasseerd is.
Dit is met het oog op dat we steeds langer moeten werken in een steeds sneller veranderende arbeidsmarkt natuurlijk van de gekken. Niemand kan vijftig jaar doorvaren op dezelfde kennis. Dat hele model van eerst leren, dan werken en daarna met pensioen in strikt gescheiden perioden lijkt me volkomen achterhaald.
Hoe dan ook blijft de politiek op die trom slaan. Nu wordt dan ook nog de jacht geopend op studenten die vroeg van opleiding willen switchen. Betere voorlichting moet daarbij helpen.
Vergeet het maar. Mensen lopen tot hun 25e nog rond met een puberbrein. Daarom alleen al is het niet zo gek dat jonge mensen verkeerde keuzes maken, en dat zal onder druk echt niet minder zijn. Bovendien, laat ze een paar keer verkeerd kiezen: daar leren ze van… en dat was tenslotte de bedoeling.
En als we echt willen dat mensen bewuster kiezen, laten we het dan juist stimuleren om studierechten later of gespreid op te nemen. Stimuleer het om te gaan studeren na een paar jaartjes werken of reizen, en maak studeren aantrekkelijker voor parttimers.
Zulk soort maatregelen zouden passen bij “een leven lang leren”, en lijken me daarmee een stuk beter aan te sluiten op de maatschappij van morgen dan een snelstoomcursus geld verdienen voor pubers.
Misschien levert het zelfs nog verstandigere bewindslieden op ook.
Reacties (27)
Op haast Nostradamus-achtige wijze ben je ontzettend actueel, maar ik twijfel wel aan je argumentatie.
Dat leven-op-de-pof doen studenten nu toch grotendeels al. Jaar in jaar uit hoor je over hoeveel studenten bijlenen. Dat heeft deels te maken met het feit dat de basisbeurs al bijna niks meer voorstelt, want van 260 euro kun je de gemiddelde kamerhuur al niet meer betalen. Maar studenten lenen ook gerust bij omdat hun vereniging een lustrum heeft, en ze mee willen op lustrumreis. Of omdat ze ‘gewoon lekker chill’ willen leven. (Die uitspraak heb ik oprecht wel eens gehoord.)
De meeste (natuurlijk niet álle) studenten hebben een luizenleventje in Nederland. Daar hoeft de overheid niet voor te betalen.
Waar de overheid wel voor zou moeten betalen is goed onderwijs, en dat wordt helaas steeds minder.
‘Wat nog veel erger is, is de haast waarmee studenten moeten studeren… wie zijn studie binnen tien jaar niet afrondt, betaalt al het geld sowieso terug.’
Tien jaar is belachelijk lang om over een studie te doen. Zoveel ‘haast’ zit daar niet bij.
Wat is er in godsnaam “sociaal” aan dit leenstelsel? Het woordje “sociaal” is in dit geval niet meer een bliksemafleider. Het is sociaal, want wij zeggen dat het zo is.
Laten we alle uitkeringen vervangen door een “sociaal” leenstelsel. Want werklozen/WAO-ers etc. gaan veel meer verdienen als ze weer aan het werk zijn.
@3: Daarvoor heeft G. Orwell de term “newspeak” bedacht. Maar het is ook gewone communicatiekunde.
@Eva: cijfers? Incidentele voorbeelden ken ik ook, maar dat studenten structureel een luizenleventje hebben omdat ze op de pof leven kan ik eigenlijk niet bevestigen – ik ken heel wat meer studenten die zich behoorlijk over de kop werken met een fulltime studie en heel veel werk om hun studieschuld maar zo beperkt mogelijk te houden. Dat de stufi nu al erg weinig is, en veel studenten daarom richting lening gaan (deels gedwongen, deels vrijwillig – want ja, puberbrein) is nauwelijks een goede reden om de situatie nog een heel stuk te verergeren lijkt mij?
Ben het helemaal met je eens wat betreft de onmogelijkheden om na zekere leeftijd nog te kunnen studeren. Dat kan veel en veel beter, en liefst met een volledig leenbare financiering.
En die kletskoek dat afgestudeerden zo goed verdienen moet ook maar eens afgelopen zijn. Meritocratie aan het werk. Weer zo’n typisch voorbeeld van de en de wereldvreemdheid van politici die alleen omgaan met de succesvollen en goedbetaalden.
Nu is het probleem dat dat geld natuurlijk ergens vandaan moet komen.
Een % of wat extra belasting voor de beter verdienenden en een gratis beurs, zal evenals de inkomensafhankelijke zorgpremie wel niet mogelijk zijn ;-)
Wat “een leven lang leren” betreft:
Wat is er mis met avond- en weekendcursussen of de open universiteit??
@5 Ik moet bekennen dat het eerder op eigen waarneming dan op cijfers is gebaseerd. Maar het gaat wel om meer dan incidentele gevallen, bij mij. Ik denk dat een lening (die sociaal is vanwege de voorwaarden waaronder je terugbetaalt, @3) studenten meer stimuleert om er echt wat van te maken dan wanneer ze een uitkering krijgen. Maar terwijl ik dit schrijf, merk ik hoe ontzettend VVD-erig dat klinkt.
Blijft onverlet dat ik de huidige plannen niet steun, omdat het slechts een kale bezuiniging is. Een leenstelsel is wat mij betreft alleen acceptabel als er flink meer geld naar onderwijs en onderzoek gaat.
Is er ooit een basisbeurs op bijstandsnorm geweest?? Ik ben student, maar waarvoor is dat in godsnaam nodig?? Wat een achterlijke mongolen destijds zeg.
“Mensen lopen tot hun 25e nog rond met een puberbrein.”
Op de één of andere manier geloof ik dat niet.
@Eva: Als je iets nu al doet is dat geen reden om ermee verder te gaan natuurlijk. Ik vind het helemaal niet wenselijk dat jonge mensen gestimuleerd worden om grote bedragen te lenen. Wellicht zou dat ze juist lastiger gemaakt moeten worden. Sowieso denk ik dat wij als maatschappij met zijn allen maar eens wat minder moeten leren leven-op-de-pof. Want dat brengt ons soms in grote moeilijkheden, individuen altijd al, en sinds 2008 de hele maatschappij.
Maar zoals ook uit de tekst kan blijken ben ik helemaal niet tegen terugbetalen voor je studie. De vraag is alleen op welke manier. Volgens mij is het veel simpeler dat via de belastingen te doen. Ons sociale stelsel is al een administratieve draak, laten we het niet erger maken door nog een lastig te administreren regeling te introduceren. Het voordeel van het via de belasting te regelen is niet alleen dat je geen tweede administratie hoeft op te zetten, ook hoef je niet met uitzonderingsregels te werken voor mensen die niet kunnen betalen: het is gewoon een procentje extra in schijf X geworden. Hoeft niemand van wakker te liggen.
@Camiel: Voor parttimers is het al een stuk minder lang, tien jaar. Ik ken ook mensen die een aantal jaar ziek zijn geweest. Etc. Het gaat mij erom op een andere manier te kijken naar studeren: iets dat je naast je baan en op ieder moment van je leven zou moeten kunnen doen, in je eigen tempo. Omdat geen enkel mens vanaf zijn 24e stil staat, zeker in de toekomst niet.
@Inkwith&Ernest: Plak er het woord sociaal op, en dan lijkt het nog wat ;).
@Inca: Ik denk dat beide wel voorkomt eigenlijk. Maar ik ben het met je eens dat lenen stimuleren wel eens het verkeerde signaal zou kunnen zijn voor het puberbrein. Ik werkte tijdens mijn studie en leende ook, maar ben erg blij nu van die lening af te zijn. Ik ken ook mensen die in plaats van in de topbaan in de wajong zijn beland… ja, dan is zo een studieschuld rottig hoor.
@Ernest: Dank, we zijn het eens.
@Henk: De politiek zal denken: waarom makkelijk als het ook moeilijk kan?
@Eva (II): Ik denk dat als studenten studeren om hun schuld laag te houden er iets heel erg mis is met hun motivatie. Studeren doe je omdat je het interessant vindt en om kans te hebben op een leuke baan, dat moet genoeg reden zijn.
Wat het laatste betreft zijn we het eens.
@11
Dat zou mooi zijn, maar mijn ervaring (uit waarneming, wederom) is dat het vaak ook gewoon is ‘omdat het hoort.’
In mijn eerste jaar bij economie adviseerde Rick vd Ploeg ons allemaal vooral te lenen. Huidig geld is meer waard dan toekomstig geld. Thanks.
@Eva: Dat is ook zo, maar je studie afraffelen omdat het anders teveel geld kost is volgens mij ook niet wenselijk. Los van dat het de meeste studenten volgens mij tijdens hun studie geen reet kan schelen dat het ze veel geld kost. Negatief effect weg, maar de “prikkel” zelf dus ook.
Vreemd ook dat dit iedere student ongeveer 3000 euro per jaar kost, en men noemt dit een sociaal leenstelsel, terwijl een aantal maanden geleden een langstudeer-boete werd ingevoerd die ook 3000 euro bedroeg. Echter, deze had alleen betrekking op studenten die langer dan een jaar extra studie hadden genoten. De boete heeft men inmiddels weer afgeschaft.
Het toppunt van slecht beleid is overigens het plan om de OV-studentenkaart af te schaffen. Dat is zeg maar reiskostenvergoeding voor studenten (die geen of weinig inkomen hebben) afschaffen, terwijl er enkele maanden geleden nog een plan lag om de subsidie op reiskostenvergoeding (belastingvrije vergoeding) te korten van werkenden (de mensen die wel een inkomen hebben). Dat plan is inmiddels van de kaart geveegd. Het lijkt wel de omgekeerde wereld; een wereld waarin bijvoorbeeld mensen die een villa kunnen kopen worden gesubsidieerd met een belastingvoordeel. Verrek, dat is datzelfde Nederland!
Het is me dus weer duidelijk geworden welk “type” mensen de touwtjes in handen hebben in dit land.
@Grolschje: Ja, dat klopt. Men ging er toen vanuit dat studeren een full time bezigheid is. Achterlijk? Ach, ik vind er wel wat voor te zeggen. Los van dat het nu meer van toepassing is dan toen. (Of je vindt dat de bijstandsnorm te hoog is, dat kan ook.)
@Bismarck: Geloven doe je maar in de kerk ;) (zie de link, en beklaag je bij de neuropyschologen).
Overigens valt er wat voor te zeggen dat veel mensen nooit van dat puberbrein af zouden komen.
@Hal: Ach, iedere econoom zit er wel eens naast…
@14 Klopt, maar dat is dan juist het mooie van een leenstelsel: je kunt er zo lang of kort over doen als je zelf wilt. Als je liever de eerste drie jaar dronken in de kroeg doorbrengt, prima. Dat is je eigen verantwoordelijkheid. Als je je breder wil oriënteren door bestuurswerk, door extra studies te doen, etc. ook goed, dan verdien je die extra investering later wel terug. Als je de studie snel afraffelt om maar zo weinig mogelijk schuld op te bouwen, eigen keuze, zul je later vast spijt van krijgen.
@10: mensen zijn al niet zo goed in het inschatten, of nee, serieus nemen van langetermijngevolgen. Maar jongeren (studenten dus) van een jaar of 20 zijn er nog helemaal slecht in. Denk bv aan de moeite die veel studenten hebben met het tijdig beginnen met studeren. Het is niet per se dat ze niet willen: want op het laatste moment gaan ze soms een hele nacht door. Dat doe je niet als je echt niet gemotiveerd bent. Het is toch voornamelijk dat eerder de noodzaak en de realiteit nog niet ingevoeld worden.
Dat betekent dat er genoeg studenten zijn die gewoon echt niet kunnen bevatten wat een studieschuld betekent. Niet omdat ze te dom zijn, maar omdat het buiten hun bevattingsvermogen ligt. En dat is bij uitstek een gevolg van een brein dat die ontwikkeling nog niet heeft afgerond. Zijn ze een jaar of 10 ouder dan is hun instelling vaak (maar lang niet altijd) toch al weer wat anders. Ouder worden en levenservaring opdoen. Maar ja, dan zit je dus al diep in de schulden.
(Eea wordt overigens nog flink versterkt door de onbetrouwbaarheid van de (wereld)economie, de sterk veranderende regels, de wisselende arbeidsmarkt. Veel mensen zullen ook het gevoel hebben dat de regels en realiteit sneller veranderen dan zij kunnen plannen, dus waarom zou je nog je best doen? Dat helpt langetermijndenken bepaald niet.)
@7: Daar is het volgende mis mee:
– als je studeert kun je niets anders doen, bijv je bent al moeder of vader en moet dat dan combineren met werk en studie, en dat is in een aantal gevallen heel erg onhandig of onmogelijk
– afgestudeerden aan instituten als NTI hebben een lagere status, ook al is het een volwaardig diploma. Dat leidt o.a. tot lager salaris.
@17: dat stelsel hebben we al. Je krijgt al niet meer stufi dan je studieduur. Breng jij 3 jaar in de kroeg door? Prima, die jaren ZIJN al een lening.
Of een afgeraffelde studie minder oplevert dan een zorgvuldig gehaalde studie betwijfel ik. Op korte en middellange termijn hebben kwaliteit niet zoveel voordeel. Snel en minimaal is het devies, dat heet ‘efficient.’ Diploma is het voornaamste waarnaar gekeken wordt. Gevolgen op lange termijn – tsja. Maar die gevolgen zouden voor ons als maatschappij wel eens minstens zo vervelend kunnen zijn als de gevolgen voor individuen.
“Overigens valt er wat voor te zeggen dat veel mensen nooit van dat puberbrein af zouden komen.”
:-)
@16
Het is dat ik meer dan genoeg verdien, ondanks mijn niet afgemaakte studie, anders had ik nu wel spijt gehad. Niet dat ik nou alsmaar maximaal geleend heb ofzo, maar ik probeer het nu toch maar gewoon zsm af te betalen. Ook omdat ik vind dat het gewoon zo hoort.
@Ernest #19 afgestudeerden aan instituten als NTI hebben een lagere status, ook al is het een volwaardig diploma. Dat leidt o.a. tot lager salaris.
Heb je daar toevallig een bron voor? Ik ben zo’n verschil in de praktijk nooit tegengekomen. Vrijwel alle accountmanagers in de ICT waar ik mee heb gewerkt deden dit soort opleidingen.
@10: Er zijn genoeg mensen die ver na hun 25ste nog met een puberbrein rondlopen.
@23: Een vriendin van me wil een opleiding HBO sociaal pedagogisch werk doen, maar hoort hier en daar dat je moeilijker aangenomen wordt, doordat je bijv minder praktijk meemaakt, als je een NTi opleiding doet. (Mijn vader heeft toevallig daar HBO bouwkunde gedaan en kreeg domweg lager betaald. Maar dat is inmiddels jaaaaren geleden. Mensen die in de jaren vijftig zestig tijdens hun werk verder leerden balen daar allemaal van.)
@Mark3000: Inderdaad, het beleid lijkt te worden gevormd door willekeur en ad hoc beslissingen. Het wordt er niet eenvoudiger op (en daarmee kostbaarder in de uitvoering) en ook niet eerlijker of efficiënter.
@Eva: Het blijft een verkeerde prikkel, en die verandert niet, sterker nog, die wordt het met sociale leenstelsel alleen maar groter. Vind ik niet wenselijk.
@Inca: Ik denk dat maar heel weinig mensen echt de gevolgen van schulden kunnen inschatten. We zitten niet voor niets in een crisis. Mij lijkt het daarom beter om het je in de schulden steken voor alle mensen maar zo min mogelijk tot norm te verheffen, puberbrein of niet. Ik zie verder het nut van investeren wel, maar dat kan de maatschappij dan beter doen. Financiering daarvan doen we idealiter via de belastingen. @20: Volkomen eens.
@Ernest: Eens, dank.
@Bismarck: Ik doe er een schep bovenop: maar zeer weinig mensen slagen erin dat stadium volledig te passeren (overigens reken ik mezelf niet tot die weinigen).
@Inkwith: Juist.
@Hal: En daar heb je gelijk in, maar als advies zou het eigenlijk achterhaald moeten zijn, vind ik. Helaas wordt het nu juist beleidsmatig ingebouwd…
Een snelstoomcursus geld verdienen? Ik vond hier onder de titel hardwerkende gotspe wel een aardige benadering ;)
http://stophetgevaarwilders.blogspot.nl/