Overzicht

Camiel van Altenborg

32 Artikelen
44 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)

Te weinig van het kwade

, door

OPINIE, OPROEP - Om zich staande te houden in een wereld vol machtspolitiek, zal Europa “enge” mentaliteiten uit het verleden opnieuw moeten ontdekken, zij het met mate.

Oorlog is kwaad, en het is vaak het mindere kwaad.

– George Orwell, Looking Back on the Spanish War, 1943

De stormloop van de steppe tegen ons eerbiedwaardige continent is deze winter losgebarsten met een geweld dat ieder menselijk of historisch voorstellingsvermogen te boven gaat. De Duitse krijgsmacht en haar bondgenoten vormen daartegen de enige verdedigingslinie waar überhaupt sprake van kan zijn.

– Joseph Goebbels, Sportpalast-toespraak, 1943

Allereerst mijn excuses aan George Orwell. De grootmeester van de politieke literatuur zou zich omdraaien in zijn graf als hij zag dat ik hem samen met Goebbels citeer. Goebbels staat immers precies voor datgene waar Orwell zijn leven lang verbeten tegen vocht: het ondergeschikt maken van de waarheid aan een dogmatische ideologie, en het wegnemen – door propaganda, censuur en bruut geweld – van alle mogelijkheden om kritiek op die ideologie te uiten. Goebbels was er akelig goed in. Zijn communistische collega’s deden niet voor hem onder, en beide kampen hadden ook in de democratische landen enthousiaste aanhangers. Orwell kon er razend om worden – en er vlijmscherp over schrijven.

Foto: marie-ll (cc)

Ik wil een Studio Politiek

, door

OPINIE - Wat de Nederlandse televisie nodig heeft, is een praatprogramma waarin het politieke spel geanalyseerd wordt – een soort Studio Voetbal voor het Binnenhof.

Ik kijk zelden televisie. Toch is er één programma dat ik de laatste tijd graag kijk, en dat is Studio Voetbal.

Goed, het gestook van Jan Mulder wil nog wel eens tot een hanengevecht leiden – wat Jack van Gelder dan een paar minuten laat razen voordat hij het welletjes vindt – maar buiten die momenten is het een heel fijn programma. De sfeer is nuchter, ontspannen, beschouwend. De gasten laten elkaar uitpraten, en zijn het vaak met elkaar eens. Er valt zelfs wel eens een stilte; kom daar maar eens om bij De Wereld Draait Door. Het zette me aan het denken: waar komt dat fijne ontspannen sfeertje vandaan? Wat heeft Studio Voetbal dat DWDD, wijlen Pauw & Witteman, en al die andere praatprogramma’s op de Nederlandse tv niet hebben?

En toen opeens had ik het: niemand zit daar aan tafel om iets van zichzelf te pluggen.

Actualiteitswaarde

Bij de meeste praatprogramma’s worden gasten vooral uitgezocht op “actualiteitswaarde”. Oftewel: of ze recent iets interessants gedaan hebben. Dat klinkt als een goed principe, maar het gevolg is dat bijna iedereen naar de studio komt met een Ding. Dat kan een boek, een cd of een voorstelling zijn, of iets geks dat ze in andere media hebben gezegd. Als er een politicus aan tafel zit, is diens partij het Ding (en, zeker bij minder prominente Kamerleden, vooral die politicus zelf).

Soevereiniteit bestaat niet

, door

OPINIE - Een klein land als Nederland zal zich altijd moeten schikken naar de wil van grotere landen – EU of geen EU.

DEN HELDER, 19 april 2050 – Met de doop door koningin Amalia is Hr. Ms. Thorbecke officieel in gebruik genomen. Het is het eerste vliegdekschip van de Koninklijke Marine sinds 1968. Er was de afgelopen jaren veel kritiek op het project, dat ruim zes miljard gulden heeft gekost; voorstanders achten deze versterking van de marine echter nodig om de Nederlandse belangen te verdedigen, en kunnen daarbij op de recent opgelopen spanningen met China wijzen.

Ziet u het al voor zich?

Iemand als Thierry Baudet, die zich graag opwindt over het verlies van onze ‘soevereiniteit’ aan de ‘buitenlandse bezettingsmacht’ EU, zal ervan dromen. De werkelijkheid ziet er iets anders uit. Vliegdekschepen kunnen we niet betalen, ook niet met guldens, en als we China nog één keer waarschuwen, moeten ze in Beijing eerst opzoeken waar Nederland ligt, om vervolgens heel hard te lachen.

Weg nach unten

Er zijn landen die beginnen als onbeduidend vlekje op de kaart, en zich in de loop van tientallen of honderden jaren opwerken tot supermacht; denk aan het oude Rome. Nederland heeft min of meer de omgekeerde weg bewandeld. De opstand tegen Spanje begon rommelig, maar toen daar eenmaal schot in zat, werd de jonge Republiek al snel een wereldmacht van formaat. Tegen het eind van de 17de eeuw was de glans er wel weer af, en werden we ingehaald door de Engelsen en de Fransen. Die laatsten vielen in 1795 ons land binnen, waarmee het doek viel voor de Republiek. In 1815 mochten we het nog even proberen, toen we België cadeau kregen, maar koning Willem I wist de Belgen zo vakkundig tegen zich in het harnas te jagen dat we het vijftien jaar later alweer kwijt waren. De Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheid van Indonesië tenslotte betekenden het definitieve einde van Nederland als machtsfactor.

Foto: Aurélie Berne (cc)

Ook Bataven zijn vaak barbaren

, door

OPINIE - Wat er in het buitenland ook voor ellende voor mag komen, in Nederland valt het allemaal wel mee. Wij zijn immers een beschaafd land. Denken we.

Nederlanders doen graag schamper over hun eigen land. Nationalisme en vlagvertoon worden buiten PVV-kringen al snel belachelijk gevonden, en als er hier eens een mooi boek of toneelstuk wordt geschreven, heet het “on-Nederlands goed”.

Toch zijn we stiekem, diep van binnen, een enorm zelfgenoegzaam volk. Want we missen dan wel de allure van Londen, Parijs of New York, de duistere kanten van het grote boze buitenland blijven ons toch ook maar mooi bespaard. Racisme? Politiegeweld? Uitbuiting? Armoede? Politieke of religieuze scherpslijperij? Ach, dat valt hier allemaal wel mee.

In Groot-Brittannië mag om de paar jaar de vlam in de pan slaan, in Frankrijk mogen duizenden mensen verrekken in de banlieues, in Duitsland mogen enge linkse en rechtse extremisten elkaar aftuigen, maar hier niet. Wij zijn immers een beschaafd land.

Amerikaanse toestanden

Het huis van Thorbecke staat fier overeind, als lichtend voorbeeld van een goed werkende democratie. De kloof tussen arm en rijk is een greppeltje. We hebben een royale verzorgingsstaat. De lonen en arbeidsvoorwaarden zijn uitstekend. De politie gedraagt zich keurig. Gediscrimineerd wordt er niet of nauwelijks, en van strakke hiërarchieën met bijbehorend macho-vertoon moeten we al helemaal niks hebben. En als er eens een probleem is, dan lossen we dat in goed overleg op, geheel volgens de tradities van het poldermodel. Toch?

Vooruitblik op 2024

, door

SATIRE - Op sommige discussies kun je in dit land de klok gelijk zetten. Een bescheiden poging om in de toekomst te kijken.

De winter van 2023-’24 is streng, met veel sneeuw en ijs. Dat leidt tot chaos op het spoor: vertraagde treinen, uitvallende treinen, treinen die opeens naar Lelystad blijken te gaan in plaats van naar de plek waar je heen wilde, en een uiterst gebrekkige informatievoorziening over het geheel. Na het kerstreces worden hier van links tot rechts Kamervragen over gesteld, waarop de verantwoordelijke staatssecretaris belooft dat ze NS en ProRail nóg strengere regels op zal leggen, die nóg kordater gehandhaafd zullen worden.

Kort daarna richt het hele land zich op de vraag: zou het er dit jaar toch van komen, een Elfstedentocht? Nadat we met z’n allen een week of twee gespannen de groei van het ijs bij Bartlehiem hebben gevolgd, meldt de voorzitter van de Elfstedenvereniging dat het ‘m voorlopig niet gaat worden. Een paar dagen later zet de dooi in en is de kans definitief verkeken.

Het voorjaar begint juist ongewoon warm. Iedereen is het erover eens dat het “niet normaal” is, en de bezorgdheid over klimaatverandering neemt toe. Weermannen vertellen over gesneuvelde records, en biologen over de natuur die een paar weken uit de pas loopt. Maart 2023 was koud en nat en dat vond helemáál niemand leuk, maar in maart 2024 zijn we dat allang weer vergeten.

Foto: Michael Thurm (cc)

Recht op links beleid?

, door

OPINIE - Zelfs als sociaal-democraat kun je het moeilijk eens zijn met Marie-Bénédicte Dembour, die linkse waarden tot universele rechten wil verheffen.

In 1948 stelden de piepjonge Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op. Die hebben we nog steeds, maar erg veel merken we er in de praktijk niet van. Er is geen Mondiaal Hof voor de Rechten van de Mens, geen internationale mensenrechtenpolitie die controleert of iedereen zich wel netjes aan de regels houdt. Ik vind het dan ook een vrij nutteloos ding. Er zijn landen waar de mensenrechten over het algemeen gerespecteerd worden, maar daar is geen Universele Verklaring voor nodig: die landen hebben eigen grondwetten waarin zulke rechten worden gewaarborgd. Er zijn ook landen waar ze het met de mensenrechten niet zo nauw nemen, en daar zal heus niet minder gemarteld of gemoord worden omdat er ergens een Universele Verklaring op papier staat.

Toch zou ik niet willen dat de Verklaring afgeschaft wordt, al is het maar vanwege de symbolische werking die daarvan uit zou gaan: jongens, het is mooi geweest met die mensenrechten, vanaf nu zijn we weer barbaren.

Iemand die wel van de Verklaring af wil, is de Belgische rechtsgeleerde Marie-Bénédicte Dembour. Maandag stond er een interview met haar in de Volkskrant, waarin ze pleitte voor de afschaffing van het document. De Verklaring is te westers, vindt ze, en niet meer toereikend voor de problemen van 2013. Dat zijn punten waar je het in meer of mindere mate mee eens kunt zijn, maar dan stuit je op deze zin:

Foto: Bas Bogers (cc)

Krollusconi

, door

OPINIE - Foute politiek trekt foute mensen aan, zo bewijst de val van Henk Krol maar weer eens.

Genieten was het, afgelopen vrijdag. Henk Krol stapte uit de Tweede Kamer, vanwege een schandaal over… pensioenpremies. De ironie kon haast niet sappiger. Toevallig kwam op dezelfde dag ook nog eens het oordeel van een Italiaanse Senaatscommissie dat Silvio Berlusconi zijn zetel niet mocht houden. Twee oude mannetjes, die allebei naam hadden gemaakt als dubieus ondernemer, en vervolgens vanuit een uiterst opportunistische invalshoek de politiek in waren gegaan: de parallellen lagen voor het oprapen.

Met stijgende verbazing keek ik die avond naar Pauw & Witteman. Wat was iedereen lief voor Krol! Het ging over begrip voor zijn besluit, over een onhoudbare positie, zelfs een beetje over medelijden. Niemand die dat gesjoemel met pensioenpremies hardop veroordeelde. Laat staan dat er werd gerept van het onfrisse luchtje dat er aan het hele 50PLUS-project zit.

Wat 50PLUS doet, is tribale politiek: vol gaan voor een zo gunstig mogelijk beleid voor de “stam” van oudere medemensen. De rest van de samenleving interesseert ze niet zo. Nu is er geen enkele partij die echt een volkomen evenwichtig beleid ontwikkelt dat voor iedere burger wat te bieden heeft, maar er mag in ieder geval van je verwacht worden dat je daar als partij een poging toe doet. Een politieke partij hoort gebaseerd te zijn op een visie voor de hele samenleving, niet op het belang van één specifieke groep.

Foto: looking4poetry (cc)

Klimaatfeminisme? Wat een onzin!

, door

OPINIE - Het feminisme is niet relevant voor het klimaatdebat, en doen alsof het dat wel is, doet meer kwaad dan goed.

In mijn opvoeding heb ik een gezonde dosis feministische normen en waarden meegekregen. Ik vind het vanzelfsprekend dat er van mannen en vrouwen hetzelfde verwacht wordt en dat ze op dezelfde manier beoordeeld worden. Concreet komt dat er vooral op neer dat mannen net zoveel zorg- en huishoudtaken op zich horen te nemen als vrouwen, en dat vrouwen net zoveel horen te werken als mannen.

Tegelijkertijd snap ik dat wat vanzelfsprekend is, niet vanzelf gaat. De scheve man-vrouwverhouding aan de top van wetenschap, bedrijfsleven en politiek is geen toeval. Ook waar formele gelijkheid geldt, bestaan nog allerlei subtiele, vaak niet eens bewuste vormen van discriminatie – het beruchte “glazen plafond”. (Iets vergelijkbaars zie je bij allochtone jongeren die opeens wél uitgenodigd worden voor een gesprek als ze onder een Nederlands klinkende naam solliciteren). Sociaal-economische ongelijkheid tussen man en vrouw enerzijds, en culturele ideeën over wat voor een man of een vrouw “normaal” is anderzijds, houden elkaar voor een belangrijk deel in stand. Actieve maatregelen zijn vaak nodig om dat patroon te doorbreken.

Ik ben het dus op heel veel punten met het feminisme eens. Toch zou ik niet snel hardop zeggen dat ik feminist ben.

Foto: Georg Mayer (cc)

De koopman, de dominee en Willy Brandt

, door

OPINIE - Het kabinet gaat wel erg kinderachtig om met de zwartere bladzijden uit onze geschiedenis: een beetje spijt, maar vooral niet te veel.

Het is een beroemd historisch moment: de Duitse bondskanselier Willy Brandt die een knieval maakt voor de slachtoffers van de Holocaust. Het leverde Duitsland veel goodwill op, en wordt vaak aangehaald als symbool voor de volwassen en respectvolle manier waarop Duitsland met het eigen gruwelijke verleden omgaat.

De slachtoffers van het trotse volk der Bataven komen er heel wat bekaaider vanaf. Een minzaam knikje van Mark Rutte, daar moeten ze het mee doen. Nou vooruit, een buiging. Ruttes bovenlijf helt dertig graden voorover, vijfendertig misschien – maar beslist geen veertig! Wat, een knieval? Geen sprake van!

Zo doen we het met ons slavernijverleden in Suriname: wel ‘diepe spijt en berouw,’ maar geen excuses. En zo doen we het ook met de smerige oorlog in Indonesië eind jaren veertig. Afgelopen vrijdag werd bekend dat de regering excuses aan gaat bieden voor ‘specifieke gevallen van standrechtelijke executies,’ maar: ‘Er is geen sprake van algemene excuses voor de politionele acties en dus geen breuk met het Nederlandse beleid tot dusver.’

Koopmansexcuses

We hebben het hier niet over een gezellig theekransje. Standrechtelijke executies dus, en brandschattingen, en alles bij elkaar zo’n 150.000 doden. En dat alles om een koloniale heerschappij in stand te houden waarvan we nu allemaal vinden dat die volkomen onrechtvaardig was. Excuses daarvoor lijken me wel op z’n plaats.

Foto: Andreas Hunziker (cc)

Klassiekers | De stille kracht

, door

RECENSIE - “De stille kracht” is een merkwaardig boek: traag en belegen, maar ook stijlvol en intrigerend. En misschien progressiever dan Couperus ooit bedoeld heeft.

De beroemdste Nederlandse romans gaan bijna allemaal over Indië, over de oorlog, of over allebei. “De stille kracht”, waar ik me deze vakantie op gestort heb, behoort tot de eerste categorie. Marc van Oostendorp raadde eerder deze maand een gratis online-editie aan; zelf heb ik het boek ouderwets in gedrukte vorm tot me genomen.

Het verhaal gaat voornamelijk over getouwtrek tussen het Nederlandse koloniale bestuur en de inlandse adel, tussen resident en regent. Beide partijen bedienen zich daarbij van maffia-achtige tactieken: het is een spel van “toevallige” ongelukken, vage verdenkingen en dreigementen verpakt in vleierij. De geheimzinnig glimlachende Javanen zijn in het voordeel, want zij hebben de stille kracht aan hun zijde.

Het vervelende van Couperus lezen is dat je zijn stijl gaat overnemen: alles wat je denkt en schrijft, krijgt iets van dat deftige, dat trage – en vooral van die onnatuurlijk lang uitgerekte zinnen, bijeengehouden door een eindeloze massa komma’s, puntkomma’s, dubbele punten, liggende streepjes, doorlooppuntjes… Goed, ik hoop dat deze alinea daar afdoende bewijs van is.

En dan is er het wel erg bloemrijke proza waarmee Couperus zijn decor beschrijft. De beste man staat erom bekend, maar het is altijd weer even wennen als je een boek van hem openslaat en geconfronteerd wordt met ‘sterretintelluchten, waar, mystiek, het Zuiderkruis opdiamantte, of, Turksch half, de maan soms hoornde.’

Foto: ripperda (cc)

Brief aan Gert-Jan Segers

, door

OPINIE - ChristenUnie-Kamerlid Gert-Jan Segers moppert over het schenden van spelregels die allang niet meer gelden.

Beste meneer Segers,

‘Vaccinatiedwang is democratische luiheid,’ schrijft u in de Volkskrant van donderdag 18 juli. Ik ben het grotendeels met u oneens, maar een interessant artikel is het wel. Het raakt namelijk aan de kern van het verschil in wereldbeeld tussen confessionele en seculiere politiek, een verschil dat niet eens zoveel met geloof te maken heeft.

U denkt in termen van groepen. Gereformeerden, hervormden, katholieken, joden, moslims. Sommige groepen zijn wat kleiner, andere wat groter. In die zienswijze passen ook de motieven die u aan het pro-vaccinatiekamp toeschrijft: het gaat hier om een grote groep die zijn wil aan een kleine groep oplegt, en om een kleingeestig revanchisme ten opzichte van die kleine groep.

Natuurlijk speelt dat tot op zekere hoogte wel mee, maar denkt u nu echt dat dat de enige argumenten zijn? ‘Hullie moeten net zo doen als wullie’ en ‘hullie zijn zo lang de baas geweest, nu zijn wullie aan de beurt’? Hoe kinderachtig zou dat zijn! Het zou ieder debat tussen seculieren en confessionelen reduceren tot hetzelfde trieste niveau als de Belgische taalstrijd of het oude conflict in Noord-Ierland.

Soevereiniteit in eigen kring

Foto: Piet Schreuders (cc)

Klassieker | De donkere kamer van Damokles

, door

RECENSIE - “De donkere kamer van Damokles” is niet voor niets een klassieker. Het is een dijk van een boek, met een duidelijk thema verwerkt in een ijzersterk verhaal.

Stel, het is 1940 en je bent een jonge man die zijn dagen slijt achter de toonbank van een sigarenwinkel, onder de plak bij zijn lelijke vrouw. Dan biedt de chaos die ontstaat na de Duitse inval een aantrekkelijke kans om aan de sleur te ontsnappen. Maar zo makkelijk gaat dat niet. Een verzetsheld zijn blijkt nog knap lastig, en als je je dan eindelijk een held voelt, krijg je te horen dat er juist geen behoefte is aan helden! Dan weet je ook niet meer over welke boeg je het gooien moet.

Willem Frederik Hermans rekent in “De donkere kamer van Damokles” genadeloos af met de helden uit de talloze jongensboeken over de Tweede Wereldoorlog. Wie het eenmaal gelezen heeft, is meteen van eventuele heroïsche ambities genezen: een held zijn is niet makkelijk, niet leuk en eigenlijk ook nergens goed voor.

Vijftig tinten grijs

Als de krankzinnige moeder van hoofdpersoon Osewoudt aan het begin van het boek zijn vader vermoordt, is de toon gezet. Want donker is het zeker in “De donkere kamer van Damokles”: Osewoudts belevenissen zijn één en al ellende. Er heerst over het algemeen ook een kille, afstandelijke sfeer, al was het alleen maar doordat personages zelden bij hun voornaam genoemd worden (zelfs niet in dialogen).

Volgende