Wie zich afvraagt waarom er in Nederland anno 2024 nog steeds woningnood is en veel te veel mensen in armoede leven moet dit boek lezen: De marktconforme verzorgingsstaat van Naomi Woltring. Het is een uiterst goed gedocumenteerd en strak gecomponeerd verslag van de geleidelijke afbraak van de collectieve voorzieningen die na de oorlog zijn opgebouwd. ‘Fascinerend’ volgens Maarten van Rossem op de achterflap. En daar is niets te veel mee gezegd. Woltring promoveerde op de geschiedenis van het neoliberalisme in Nederland. Nu is er over dit onderwerp al wel veel geschreven. Maar dit boek voegt echt iets toe aan de kritische beschouwingen over de wijze waarop de regeringen Lubbers, Kok en Balkenende de verzorgingsstaat hebben uitgekleed en getransformeerd naar neoliberale eisen. Woltring heeft studie gemaakt van stapels beleidsdocumenten uit de jaren tachtig, negentig en nul en dan met name van ambtelijke nota’s en rapporten die niet allemaal even veel publieke aandacht hebben gekregen. Ze vindt een rode draad voor het transformatieproces in de operatie Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit (MDW). Dat was een project dat bij het begin van het eerste Paarse kabinet was opgetuigd door ambtenaren van Economische Zaken, Financiën en Justitie. Sociale Zaken, het departement van Ad Melkert (PvdA) mocht niet meedoen en dat bleef niet zonder gevolgen. Een lange reeks van ambtelijke werkgroepen stuurde de regering richting ingrijpende veranderingen op het gebied van de volkshuisvesting, de sociale zekerheid en andere collectieve voorzieningen. Het resultaat was een volledige transformatie van de overheid als een hoeder van het algemeen belang en zorgdrager voor alle ingezetenen naar een ‘verkeersregelaar’ op de markt van zowel goederen als diensten. Een regelende instantie die bedrijven niet in de weg mag zitten, zorgt voor de meest gunstige condities voor private ondernemingen (en voor iedereen die goed voor zichzelf kan zorgen). TINA Het verslag van Woltring is qua taalgebruik nogal taai ambtelijk, maar gelukkig goed gestructureerd. Haar pijlers zijn de neoliberale ideeën die vanaf de jaren tachtig opgang doen, de beleidsinstrumenten die op basis daarvan in wetten en regels worden vastgelegd en de bedoelde en onbedoelde uitkomsten van het beleid. Ze werkt deze drie onderwerpen uit voor de volkshuisvesting en de sociale zekerheid. Bijzonder is de aandacht die ze -onder het kopje ‘draaideur’- besteedt aan de mensen, overwegend mannen, die aan de beleidsvorming hebben bijgedragen in meer dan zeventig MDW-commissies of als externe adviseurs. Veel invloedrijke personen uit de jaren negentig wisselen in die tijd van betrekking van/naar alle plekken die er toe doen: op ministeries, bij semi-overheidsinstanties, het Centraal Plan Bureau, gezaghebbende adviesorganen, universiteiten, de Eerste Kamer, enz. Woltring ziet in de jaren tachtig en negentig een elkaar versterkende gemeenschap van economen en juristen ontstaan die het discours over economie en politiek volledig en eenzijdig bepalen. Marktwerking, privatisering en een overheid-op-afstand waren in de ogen van deze ‘beleidselite’ onvermijdelijk voor het behoud van de Nederlandse concurrentiepositie. Het waren geen politieke keuzes volgens deze ambtenaren, economen en politici, opvallend vaak van PvdA-huize. Met Kok hadden ze hun ‘ideologische veren’ afgeschud en alle kritiek op hun denkbeelden pareerden ze met Thatchers TINA-leuze (There is no alternative). De rol van de PvdA in de ombouw van de verzorgingsstaat is eerder door Duco Hellema en Margriet van Lith beschreven in het boek ‘Dit hadden we nooit moeten doen’. Daarin lezen we over knieval van de belangrijkste PvdA politici uit de jaren negentig voor het neoliberalisme. Veel van de hoofdrolspelers kijken er nu met spijt op terug. De tragiek van dit verhaal krijgt bij Woltring een stevige onderbouwing omdat zij veel dieper ingaat op wat er achter de schermen van de paarse kabinetten bedacht werd, en met verwijzing naar een ijzeren noodzaak in wetten werd omgezet. Zonder veel oppositie van een met handen en voeten aan het paarse neoliberale compromis gebonden parlement. Beleid voor een kleine groep Woltring beschrijft in detail hoe deze transformatie uitpakte op het terrein van de volkshuisvesting en voor de sociale zekerheid. Van volkshuisvesting is sinds de jaren negentig geen sprake meer. Wonen is een vrijwel volledig geprivatiseerde business geworden. Wat er over is van zorg van de overheid op dit gebied is een restje beleid voor de kleine groep die het financieel echt niet kan bolwerken. ‘Residualisering’ noemt Woltring dat, sociale huur alleen toegankelijk maken voor de laagste inkomens. Het grootste deel van de sector wordt afhankelijk gemaakt van de vastgoedmaffia en de banken. De overheid zorgt alleen voor de nodige belasting- en inkomenspolitieke instrumenten en natuurlijk ook voor een aantrekkelijke infrastructuur rond de geprivatiseerde woningen. Ook op het gebied van de sociale zekerheid zien we een inperking van de voorzieningen voor een steeds kleinere groep. Ook de hoogte en duur van de uitkeringen worden beperkt. Iedereen moet voor zichzelf kunnen zorgen. Iedereen moet ook werken, al is het in onzekere, laag betaalde banen. De uitgaven voor sociale zekerheid zijn sinds het begin van de jaren tachtig meer dan gehalveerd. Maar de armoede en de sociale ongelijkheid zijn toegenomen. Het percentage ‘werkende armen’ groeide en steeds meer mensen doen een beroep op de voedselbanken en andere particuliere weldoeners. Daarnaast is de overheid ‘repressiever’ geworden zoals uit het toeslagenschandaal is gebleken. Een sterke staat Het beeld van de terugtrekkende overheid onder invloed van het neoliberalisme verdient alles bij elkaar genomen een correctie. De overheid trekt haar handen af van het welzijn van haar burgers. Die moeten op de eerste plaats voor zichzelf zorgen. Maar de overheid heeft onder invloed van de neoliberale ideologie wel meer werk gemaakt van het bevorderen en regelen van particuliere belangen. De operatie Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit streefde, zoals Woltring laat zien, wel degelijk naar een sterke staat. Er is bepaald geen sprake van terugkeer naar de 19e eeuwse ‘nachtwakersstaat’. Tegenover die sterke, technocratische staat zien we op alle gebieden een beperking van de democratie. De woningbouwvereniging bestaat niet meer. De vakbeweging heeft steeds minder invloed op het sociale zekerheidsbeleid. De lokale democratie wordt steeds meer uitvoeringsinstantie voor een centraal bepaald beleid. Naomi Woltring, De marktconforme verzorgingsstaat; Nederlandse neoliberalisme in de lange jaren negentig. Amsterdam, Boom 2024. €29,90
Bovenstaande clip komt uit een Noorse talkshow, waar Winslow de presentatoren versteld doet staan met zijn cover van Led Zeppelins ‘Whole Lotta Love’, samen met folkzanger folk Odd Nordstoga.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Sinds de instorting van een stationsdak in Novi Sad waarbij vijftien mensen om het leven kwamen is het onrustig in Servië. In massale demonstraties in Belgrado en andere steden eisen demonstranten volledige openheid over de oorzaken van de ramp. Het instorten is volgens hen het zichtbare gevolg van de corruptie, het nepotisme en het geknoei die het bewind van Vucic al twaalf jaar kenmerken. President Aleksandar Vucic heeft twee weken geleden beloofd alle relevante documenten openbaar te maken. Afgelopen zondag gingen toch weer tienduizenden mensen de straat op. De protestbeweging tegen de regering lijkt zich uit te breiden. Ook in Nis en Kragujevac werd gedemonstreerd. Uit vrees dat ook middelbare scholieren zich zullen aansluiten bij de protesten heeft de regering hen een extra week vakantie gegeven.
Het is niet de eerste keer dat president Vucic te maken krijgt met massale demonstraties. Vorig jaar waren enkele schietpartijen met dodelijke afloop aanleiding om zijn ontslag te eisen. Een brede coalitie beschuldigde hem en zijn SNS partij van autocratie, het onderdrukken van de media, geweld tegen politieke tegenstanders, corruptie en banden met de georganiseerde misdaad. Het heeft niet geholpen bij de verkiezingen, nu een jaar geleden. Vucic en zijn premier Ana Brnabic kregen bijna de helft van alle stemmen, de oppositie bleef steken op een kwart. Verkiezingswaarnemers en onafhankelijke media rapporteerden ongeregeldheden tijdens het stemmen.
ESSAY, LONGREAD - Lange tijd gingen we ervan uit dat we klimaatproblemen zouden kunnen oplossen door voldoende wetenschappelijke kennis te vergaren, technologische innovaties te ontwikkelen en politieke kaders te creëren. Maar nu we dit alles gedaan hebben en de klimaatcrisis toch steeds verder uit de hand loopt, blijkt er meer nodig te zijn.
Aanpassing aan de klimaatcrisis is niet alleen een technische opgave waarbij vakgebieden als natuurkunde, techniek en geologie moeten samenwerken. Het is ook een sociale transitie en een overgang naar een nieuwe manier van denken en spreken.
Deze complexiteit vergt een combinatie van verschillende soorten kennis en manieren van kijken. Niet voor niets wordt de klimaatcrisis vaak aangehaald als illustratie om het belang van interdisciplinariteit aan te geven. Maar door de structuur van de universiteit wordt de belofte van interdisciplinariteit nog onvoldoende waargemaakt. Dat moet veranderen, en juist interdisciplinariteit kan ons daarbij helpen.
Er wordt vaak ingewikkeld gedaan over interdisciplinariteit, maar het betekent simpelweg ‘tussen disciplines’. Specifiek gaat het om leren communiceren tussen disciplines. Je leert steeds een nieuwe taal, zoals die van de natuurkunde of transitiewetenschap, en vertaalt je eigen discipline in die taal. Als je met anderen samenwerkt, ga je eerst in dialoog om te ontdekken wat de achtergrond en het niveau van je gesprekspartners is, zodat je daarbij kunt aansluiten.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
De Canadese folkzangeres Loreena McKennit zet hier met haar ensemble een 19e eeuws kerstlied neer over de heilige hertog Wenceslaus I (905-935).
De jonge hertog verloste Bohemen naar verluidt van het antichristelijke bewind van zijn heidense moeder Drahomira, en moest dat met zijn leven bekopen. Hij zou uitgroeien tot martelaar en christelijke heilige.
COLUMN, OPROEP - van Menno Voorwinde van Bastapunt.nl
Waar zijn de Nelson Mandela’s, de dr. Marten Luther King jr.’s, de Moeder Teresa’s, de Jezus Christussen, de Mahatma Gandhi’s, de JFK’s van onze tijd? Waar zijn de vreedzame inspirators die een halve wereldbevolking konden inspireren tot inspanningen voor vrede? Mensen die zichzelf wegcijferden en anderen lieten zien dat vrede zoveel mooier is dan oorlog of macht. Mensen die, zonder aanzien des persoons, anderen op de been en weer vooruit hielpen. Waar zijn ze?
Natuurlijk weet ik dat de meeste van hen zijn vermoord of gevangen gezet, maar ze wáren er tenminste.
Ze zijn verdreven. Vervangen door bloeddorstige machtswellustelingen. En niet zo weinig ook. Putin, Trump, Xi, Musk, Meloni, Orban, Wilders, Netanyahu, Loekashenko, om er maar een paar te noemen. En, ja natuurlijk, er zijn heus nog wel wat ‘goeien’, maar de verhoudingen zijn alles behalve in balans. De machthebbers zijn nog niet eens de ergste. Het ergste is de meute die zich heeft laten opzwepen door de bloeddorstigen en alle remmen loslaat. Met als tussenpersonen de zelfbenoemde influencers die opzwepen ten behoeve van eigen gewin. (Niet bestaande) ontevredenheid wordt omgezet naar blinde haat. Haat naar alles wat anders is. Wat van ver komt. Wat onbekend is.
RECENSIE - Onder bovenstaande kop schreef Jaap van Ginneken in 2002 in de Groene Amsterdammer: “De strijd om de ‘hoofden en harten’ van de bevolking in eigen land en binnen het eigen bondgenootschap, in neutrale landen en in vijandige naties, is sinds mensenheugenis de kern van alle agitatie en propaganda.” De aanleiding was de opheffing van het Office of Strategic Influence van defensieminister Donald Rumsfeld, nog voor de Irak-oorlog zelfs maar begonnen was. Van Ginneken vermoedde dat de activiteiten van dit bureau, dat na de aanslagen van 11 september leugens moest verspreiden in de strijd tegen het terrorisme, voortaan op meer heimelijke wijze zouden worden voortgezet. “Als je gaat liegen, moet dat immers niet van te voren in de krant worden aangekondigd. Zelfs als je de waarheid spreekt, word je dan niet meer geloofd.” Kees Kalkman bespreekt ‘Operatie Oppoets’, een onthutsend boek.
Jip van Dort – al bekend als een van de auteurs van het boek ‘Hawija’ over de aanval van de Nederlandse luchtmacht op een Iraakse stad tijdens de oorlog met ISIS en de catastrofale gevolgen daarvan voor de bewoners van de wijk waar Islamitische Staat een arsenaal had aangelegd – heeft nu een boek geschreven over vier recente gevallen waarin propaganda is ingezet bij Nederlandse deelname aan oorlog. Ten eerste claimde de Nederlandse regering in 2002 en 2003 een grote dreiging vanwege massavernietigingswapens in Irak, die er in werkelijkheid niet waren. Ten tweede werd van 2006 tot 2010 door het kabinet beweerd dat door onze militairen aan de Afghaanse autoriteiten (lees: de beruchte geheime dienst NDS) overgedragen gevangenen niet werden gemarteld, terwijl dat wel gebeurde. Ten derde werd in de periode 2015-2018 de indruk gewekt dat door Nederland gesteunde gewapende groepen in Syrië mensenrechten en oorlogsrecht respecteerden, wat niet klopte. Ten slotte werd van 2014 tot 2018, toen luchtaanvallen werden uitgevoerd tegen Islamitische Staat in Irak gesuggereerd dat een schone oorlog werd gevoerd, terwijl burgers werden gedood.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Dat powermetal zich ook nog leent voor kerstliederen laat de Zweedse powermetalband Majestica hier zien.
In een quasi-medley vertolken ze een minimusical van de scène uit Charles Dickens A Christmas Carol (1834) waarin Ebenezer Scrooge wordt bezocht door de geest van zijn oude compagnon Jacob Marley.
‘In the Bleak Midwinter’ is een gedicht van de 19e eeuwse dichteres Christina Rosseti, later op muziek gezet door de componist Gustav Holst.
Wel grappig dat twee telgen uit migrantenfamilies zo’n typisch Brits product neer kunnen zetten. Zo zie je maar weer.
Met zo’n naam ben je als band natuurlijk wel verplicht knetterend zinderende optredens af te leveren, en het moet gezegd: de dames Thunderpussy verstaan hun opdracht.
Hun eerste EP heette Greatest Tits en hun tweede Milk It. Dubbelzinnige humor, wie is er niet groot van geworden? Bovenstaand nummer komt van hun dit jaar uitgebrachte studio-album West.
