ANALYSE - Het SER-Energieakkoord laat nog even op zich wachten, maar laten we alvast kijken in welke context het akkoord tot stand moet komen.
Het is verleidelijk deze column begin juli over het SER-Energieakkoord te schrijven. Maar de houdbaarheid van een column hierover is, zie de turbulentie in het SER-traject, waarschijnlijk minder dan een uur. Een breder perspectief dus maar: wat is in de komende jaren de context waarin een energie- en klimaatbeleid, akkoord of geen akkoord, tot stand moet komen? De context is een serie Ongemakkelijke Waarheden (OW, O wee). Met die waarheden, en met de verschillen tussen de uiteenlopende politiek-maatschappelijke visies op die waarheden, zullen we moeten leren leven.
Dat is meteen O wee-1: het is een illusie te denken dat via polderoverleg tussen partijen met zeer verschillende belangen en wereldbeelden een uitkomst kan ontstaan die meer is dan de som der delen.
O wee-2 dan: Eppur si riscalda – en toch warmt ze op, vrij naar Galileo. De klimaatontkenningsindustrie doet zijn best het verhaal te spinnen dat de opwarming van de aarde zou zijn gestopt. Maar niks hoor: de warmtetoename gaat door, vooral – voor meer dan 90 procent – in oceanen, minder in de atmosfeer. Een onbalans is in de energiehuishouding van de aarde, te meten en te berekenen, betekent accumulatie van warmte op aarde. En ja – de opwarming komt met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid door de verbranding van fossiele brandstoffen.
O wee-3 luidt: de fossiele brandstoffen raken niet op. Althans, niet op menselijke tijdschaal gemeten. De recente Global Energy Assessment laat zien hoe onvoorstelbaar groot de voorraden koolwaterstoffen in de aardkorst zijn. Kijk in tabel SPM-3, Fossil and uranium reserves, resources, and occurrences en huiver. Voor wie dacht dat fossiele brandstoffen deze eeuw op zouden raken: was het maar waar. Alleen al aan kolen (‘reserves’ plus ‘resources’) zit er naar verwachting ruim 20 keer meer in de grond dan we tot nu wereldwijd in zijn totaliteit aan brandstoffen hebben verstookt.
Daarbij komt O wee-4: wat onder de grond zit heeft waarde, en heeft de neiging naar boven te komen. Ieder bedrijf, maar ook ieder land, dat de beschikking heeft over voorraden koolwaterstoffen, zit in een prisoner’s dilemma: wie ze niet gebruikt laat grote bakken geld in de grond zitten, terwijl concurrenten en bevriende mogendheden wél gewoon hun voorraden exploiteren. Ik vraag het soms wel eens tijdens lezingen: wie van u denkt dat de energiemaatschappijen hun voorraden spontaan in de grond laten zitten? Niemand. Wie denkt dat landen met grote voorraden zoals Rusland, Noorwegen, de VS, Australië, Canada, of Nederland de voorraden spontaan in de grond laten zitten? Ook niemand. Wat valt er dan nog te zeggen?
O wee-5 is de illusie dat we al op de goede weg zijn als de uitstoot van CO2 een tikje daalt. Klimaatplan-Obama, zeg maar. Helaas: alleen een absoluut en praktisch wereldwijd plafond op de hoeveelheid CO2 die deze eeuw in totaal nog geloosd mag worden is effectief.
Naast een CO2-quotum wordt ook wel gepleit voor een quotum op inzet van fossiel. Dit houdt nog open dat fossiele energie ingezet blijft worden, als de CO2 bij verbranding maar niet of nauwelijks in de atmosfeer komt.
Maar dat idee stuit op het beeld dat de reddingsboten wel groen moeten zijn, anders zijn ze niet aanvaardbaar. O wee-6: Carbon Capture and Storage (CCS) is onmisbaar om de temperatuurstijging deze eeuw nog enigszins binnen de perken te houden. Ook als alles aan energiebesparing en duurzame energie uit de kast wordt getrokken, resteert een forse energievraag die fossiel vergt. Met of zonder CCS, zeg het maar. Voorlopig lozen we CO2 liever in de atmosfeer dan onder de grond.
O wee-7 sluit hierop aan: het wordt deze eeuw een graad of 4 à 5 warmer. Dat laten diverse scenario-analyses zien, waaronder die van het IEA. Technisch zou het nog wel kunnen, maximaal 2 graden, maar de economische en bestuurlijke traagheden zijn zo enorm, dat dit gezien de mondiale politieke realiteit volstrekt ondenkbaar is.
Och heden, en o wee: Het Nederlandse energie- en klimaatbeleid moet zich een weg zien te banen te midden van deze ongemakkelijke waarheden.
Laten we er maar eens op kauwen, deze zomer. Ik wens u een goede vakantie.
Deze column verscheen eerder op Energiepodium.
Reacties (31)
Duidelijk.
O wee-1: Nogalwiedes, overleg met of zonder polder. Is er een alternatief dan?
O wee-2:
Klimaat is het gemiddelde weer over langere periode. Parameters die het weer & klimaat bepalen zijn wind, neerslag temperatuur, e.d. Al eens Gerrit Hiemstra een OHC verwachting horen uitspreken voor de komende dagen? Om global warming vast te stellen bepalen we de globale gemiddelde temperatuur en beschouwen deze over langere periode. Dit is wat van invloed is op ons leefklimaat en niet de temperatuur van de diepzee die buiten die invloedssfeer valt.
Wie global opwarming anders wil beschouwen en balans & onbalans in de energiehuishouding van de aarde wil bepalen, zal de totale energie balans van Atmosphere, hydrosphere, cryosphere, lithosphere, and biosphere moeten nemen. Veel succes!! een uitspraak over opwarming is dan lastig te bepalen, laat staan dat het mogelijk is te bepalen of die opwarming gestopt is. Nee dus, maar het doet er niet toe, uiteindelijk gaat het om het klimaat waarin wij leven. Je zou kunnen stellen dat de klimaatontkenningsindustrie zijn best doet het verhaal te spinnen dat de opwarming van de aarde zou zijn gestopt. Ik stel vast dat de opwarmingsindustrie er alles aan doet de opwarming in stand te houden. Geen opwarming? We halen OHC tot 700m er bij. Vlakt deze ook af? Hup we schakelen over naar 0 – 2000 meter. Overigens bevindt 90% van het zeewater zich onder 2000 meter.
O wee-3: Gelukkig maar, voorlopig hebben we ze nog hard nodig.
O wee-4: Het prisoner’s dilemma. Waar ligt de sleutel van deze gevangenis? Wie het weet mag het zeggen.
O wee-5: Het is een illusie, maar lijkt het er niet op dat de meesten in deze illusie willen leven?
O wee-6: CCS + kernenergie + energieopslag als waterstof. Of volledig afscheid nemen van comfort: Geen wind? jammer dan, geen licht.
O wee-7: Ik heb geen kristallen bol, maar met het verstrijken van de jaren lijkt mij deze eeuw een graad of 4 à 5 warmer steeds onwaarschijnlijker worden. Diverse scenario-analyses laten het zien, maar diverse andere scenario’s laten nu veel minder zien.
En Och heden, en o wee: Het Nederlandse energie- en klimaatbeleid heeft nul komma nul invloed op de globale gemiddelde temperatuur over 85 jaar…..
Alle fossiel in hoog tempo verbruiken, al of niet aangevuld met duurzame energie, in de waan dat CO2 opslag het beheersbaar houdt.
Mooi voorbeeld van de CO2 kop in het zand steken
Is CO2 geen probleem dan is opslag overbodig, of beperking van het uitstoottempo met trager fossiel verbruik
@ O-wee 3: hoe vaak moet ik het nog zeggen, Jan Paul. ‘Reserves en resources’ zijn volkomen onschadelijk zolang ze in de grond blijven zitten. Ze zitten al miljoenen jaren in de bodem en doen daar niemand kwaad.
Het is onze taak om ze daar te laten zitten. Gelukkig worden we daarbij geholpen door diminishing returns (dalende EROEI) en door de Tweede Hoofdwet.
Niet zo somber: ik lees bijna dagelijks berichten over olie- en gasvelden die uitgeput raken of te klein om te exploiteren. Komt goed.
Schakel alvast maar over op een koolstofloos bestaan: doe je auto (als je die hebt) de deur uit en beloof plechtig dat je nooit meer met het vliegtuig en de hogesnelheidstrein zult reizen.
@2
Onzin. De zon is de enige energiebron van het klimaatsysteem; opwarming of afkoeling van het volledige klimaatsysteem wordt enkel en alleen bepaald door de energiebalans over de atmosfeer. De rest is interne variabiliteit.
Jan Paul formuleerde het dus helemaal goed:
Reserves zat en opwarming die alleen in de computermodelletjes van klimaatactivisten bestaat.
Overheidsbemoeienis is niet langer nodig, gewoon overlaten aan de markt.
@4: Door de lage fossielprijs blijven voorraden onaangeroerd, tot de prijs stijgt, zo snel gaat die beweerde uitputting niet.
Beweerde geringe reserves als gelegenheid argument om niets te doen, want fossiel verdwijnt vanzelf
@5: De zon is de enige energiebron van het klimaatsysteem; daar zijn we het dan geheel over eens. Maar gaat de warmtetoename door zoals JPvS stelt? en hij verwijst toch overduidelijk naar de oceanen, met: “vooral – voor meer dan 90 procent – in oceanen, minder in de atmosfeer.”
Nu stel jij: “opwarming of afkoeling van het volledige klimaatsysteem wordt enkel en alleen bepaald door de energiebalans over de atmosfeer. De rest is interne variabiliteit.”
En of het juist is of niet juist is laat ik even buiten beschouwing, ik vind het best. Ik zou haast roepen: Hallelujah prijst den Heer, handtekening eronder en stempel er op: Geen gehouwehoer meer over die OHC!!
En of er nu sprake is van opwarming of niet is dan slechts alleen nog maar een tijdschaal discussie. De metingen zijn in ieder geval de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak en niets anders.
@8: Ik neem aan dat je me er subtiel op probeert te wijzen dat mijn formulering niet helemaal accuraat was. Dan doe ik het gewoon nog een keertje over:
Opwarming of afkoeling van het volledige klimaatsysteem wordt enkel en alleen bepaald door de stralingsbalans aan de top van de atmosfeer. De rest is interne variabiliteit.
@7: lees mijn reactie nog eens een keertje.
Ik schrijf:
Als er in de Noordzee opnieuw gas gevonden wordt, moeten we dat dus gewoon laten zitten. Het lijkt een idioot voorstel, maar iets doen is in dit geval dus heel erg verstandig.
Lees nog even verder in mijn reactie:
Nou hoe zit het, Roland?
Ben jij bereid om nooit meer te vliegen of in een hogesnelheidstrein te stappen?
Of ben jij van de woorden en niet van de daden?
@9: Nou nee, daar zou ik niet over vallen. Maar toch goed dat je het noemt. De top van de atmosfeer is de meest logische plaats om te bepalen of er meer warmte inkomt dan dat er uitgaat. Zijn we het zomaar weer eens. Dus laten we voortaan deze gegevens maar beschouwen als we over global warming praten. Ik zie ze eigenlijk nooit langs komen, heb jij ze Hans ?
Wat ik wel regelmatig langs zie komen is de gemiddelde globale temperatuur die aan de onderkant van de atmosfeer wordt bepaald. Sluit op zich wel goed aan bij de definitie van klimaat als het gemiddelde weer. Zo vreemd is dat dan ook weer niet. Vervolgens noemen we de uitwisseling tussen de overige componenten van het klimaatsysteem Aarde zoals de oceanen, interne variabiliteit en beschouwen dat als mede veroorzaker van klimaatverandering.
Mijn bezwaar is slechts dat er een deelcomponent wordt genomen, oceanen tussen 0-2000 meter, als een maat voor Global warming. Je laat dan bovenstaande opzet los en de vraag is dan direct waarom je de rest van de componenten niet meeneemt. Je maakt het je zelf dan alleen maar moeilijk, en dan zeg ik: veel succes. Want zelfs van dat deel van de oceanen, 0-2000 meter bestaan geen enkele betrouwbare metingen met een redelijke meetgeschiedenis.
@10: Hans Verbeek,
Je behoort min of meer bij de groep ontkenners wat het klimaat aangaat. Je maakt je dus wat dat betreft geen zorgen. Kan je dan eens uitleggen waarom je schrijft:
“Het is onze taak om ze (de reserves) daar te laten zitten.” ?
Waarom is dat dan onze taak Hans Verbeek? Waar gaat het je nu eigenlijk om?
@10: Het intussen opgeheven VROM riep in de vorige eeuw “milieu dat zijn we zelf” Op een enkeling na heeft dat niet gewerkt. Ook verdwijnen minder snelle treinen voor de HSL.
Dan blijft de keus niet/minder reizen.
Uitgerekend van GL en CU kwam het voorstel om de treinsnelheid van 140 naar 200 km/uur te verhogen (= verdubbeling van het brandstofverbruik). Zo gewoon dat dit nauwelijks aandacht kreeg.
@12: de mens heeft zich prima kunnen redden zonder aardgas en aardolie, Herman.
Het is ook niet de taak van de mensheid om de aardkorst te zuiveren van alle fossiele brandstoffen. Volgens mij is het helemaal niet zo erg om gewoon weer boer of jager-verzamelaar te worden.
Mijn scepsis tegen de klimaatbeweging (IPCC) komt voort uit de doemscenario’s, die men ons voorspiegelt. De wetenschappelijke basis van klimaatmodellen is erg smal en de rampen, die men ons voorspelt zijn enorm. Houd op met die bangmakerij.
@13: nog een reden om GroenLinks de rug toe te keren.
Is GroenLinks echt zo naïef of willen ze het gewoon niet begrijpen?
Het artikel van Jos Hagelaars waarnaar Jan verwijst, ‘bewijst’ het ‘gegeven’ dat het klimaat de afgelopen 16 jaar nog steeds warmer is geworden uit een trend van de afgelopen 30 jaar. Het probleem is alleen dat die trend voor 2013 pas over 15 jaar bekend zal zijn. Het ‘bewijs’ van Jos is dus niets anders dan misbruik van statistiek.
Beste Kacebee,
Er bestaat niet zoiets als “die trend voor 2013“. Een trend bepaal je over de lange termijn, bijvoorbeeld over de periode van de voorafgaande 30 jaar.
Je kan in elk jaar, ook 2013, gewoon terugkijken over de voorgaande 30 jaar – dat is immers de lange-termijn trend in tegenstelling tot korte-termijn variabiliteit:
http://klimaatverandering.wordpress.com/2011/12/30/globaal-gemiddelde-temperatuur-korte-termijn-variatie-vs-lange-termijn-trend/
@14: En we hebben eigenlijk ook geen huizen nodig, een tentje volstaat toch? en zo kunnen we nog wel even door gaan. Waar gaat het je nu eigenlijk om Hans? Is het een soort Spartaans geloof wat je aanhangt? aversie tegen luxe?
@18: Herman, wat mij tegenstaat is de voortdurende obsessie met de toekomst van de mens en van de planeet.
Ik leef in het hier en nu. Je kunt mij niet bangmaken met de dood, met klimaatrampen of met de ondergang van de mensheid. Dreigen met hel en verdoemenis zit in alle religies en politieke stromingen. Het is bedoeld om mensen in het hier en nu in het gareel te houden.
Ik ben hier maar tijdelijk. Mijn dood is onvermijdelijk.
De mens is hier maar tijdelijk. Over 100 jaar zijn alle 7 miljard mensen, die er nu zijn dood.
De Aarde is hier maar tijdelijk: de Zon zal opzwellen tot een rode reus en de Aarde vernietigen.
Ik lig er niet meer wakker van.
@18: Bob, we praten een beetje langs elkaar heen (hopelijk). Als je terugkijkt over een periode van 30 jaar, wat zie je dan? Het antwoord hangt af van hoe je ernaar kijkt. Jan Paul is heel stellig wanneer hij ontkent dat de opwarming van de aarde is gestopt. Dit gaat nog steeds door, zegt hij, hoewel wat minder hard.
Hoe komt hij daarbij? Wel, door de trend over de afgelopen 30 jaar te bekijken, zoals Jos Hagelaars die presenteert in de vorm van een (door de onderzoeker te dresseren) Loess-kromme. Jos laat die kromme precies doen wat hij wil, zodat ook de afgelopen 15 jaar een stijgende lijn te zien geeft.
Hoe onzinnig dat is, kan aan de hand van een eenvoudig gedachtenexperiment worden aangetoond. Stel je voor dat het weer van de afgelopen 16 jaar zich over de volgende periode van 15 jaar herhaalt. En stel dat de onderzoeker dan iets wil zeggen over de trend van de afgelopen 30 jaar. Als hij niet wil dat zijn grafiek in 2013 een lelijke knik maakt of de volgende 15 jaar ver boven het gemiddelde komt te liggen, zit er niks anders op dan de lijn rond 2013 horizontaal te trekken, en bovendien lager dan waar het uiteinde van de vrolijke zwieperd van Jos nu terecht komt.
‘Ja maar’, zul je tegenwerpen, ‘die 15 jaar in de toekomst is helemaal niet gemeten; de temperatuur kan net zo goed omhoog gaan’. Inderdaad. Maar wat je nu ziet is dat Jos (en daarmee Jan Paul) daar alvast een voorschotje op neemt en zijn Loess-grafiek als een stijgende lijn laat eindigen. En dat is dus geknoei.
O-wee 3: Volgens mij laat de topicschrijver zich zand in de ogen strooien. Reserves is iets anders dan resources. Maw: je kunt daar moeilijk een soort van lineaire lijn langs leggen, zeker aangaande de ZA(zeldzame aardmetalen)
Ik zie in het gepubliceerde schema(onderaan pagina 18 van het Global energy assessment)nu niet echt zaken die erg afwijken van wat we grofweg al wisten, aangaande reserve’s. Sterker, ze wijken niet erg af van de voorspellingen van M.King Hubbert in de jaren 70. We zitten qua conventioneel olie en gas dus ongeveer op de helft(peakoil scenario zou dus kunnen kloppen)en qua kolen is dat ook niets nieuws. King Hubbert voorspelde toen ook al zo’n 300 jaar voor Amerika alleen. Behalve op het gebied van van onconventionele olie en gas. Maar laten we daar ook maar eens heel sceptisch tegenover staan, immers de Eroei van dat spul ligt erg laag en kent nog veel haken en ogen, momenteel. En steenkool vraagt om steeds grotere hoeveelheden omdat de kwaliteit terugloopt. Uranium? Er zijn nu grofweg zo’n 440 kerncentrale’s in gebruik en die dekken voor ongeveer 14% van de wereld energie voorziening. Er is nog dubbel zoveel uranium(hoewel ik dat betwijfel), dus het aantal centrale’s wat gebouwd kan worden is heus niet zo veel meer.
Beste Kacebee,
Om even direct aan te knopen bij je opmerkingen:
“Als je terugkijkt over een periode van 30 jaar, wat zie je dan? Het antwoord hangt af van hoe je ernaar kijkt.”
Over de afgelopen 30 jaar zie je een opwarming van 0,17 °C/decennium. Dat is NIET afhankelijk van hoe je ernaar kijkt, het is gewoon de gemeten trend over de periode van 30 jaar in HadCRUT4 en NASA GISS (en NOAA NCDC en UAH), zie de grafiek hier.
Waarom de 30 jaar? Omdat er korte-termijn variaties zijn door El Nino/La Nina, de zonnecyclus en andere variaties in zonnesterkte, vulkanisme, oceaanstromingen etc. en gewoon door het weer. Die fluctuaties middelen pas uit als je over de langere termijn kijkt.
Je hebt te maken met een signaal van + 0,17 °C/decennium en de ruis (de toevallige fluctuaties) heeft een amplitude van 0,2 á 0,3 °C/decennium, waardoor het gemiddeld een jaar of zestien zal duren vóórdat het signaal boven de ruis uitstijgt. Echter, met bijvoorbeeld een extreme El Niño aan het begin van de tijdreeks kan het langer duren dan zestien jaar. Je kan ook een zonneminimum en/of een vulkanische eruptie aan het eind treffen.
Nog een keer, op een andere manier: waarom de 30 jaar?
Als je die 30 jaar in stukjes gaat knippen, dan zie je altijd sterk uiteenlopende ‘decadal trends’: sommige decennia laten een extreem snelle toename van de mondiale temperatuur zien en andere decennia bijna géén toename, of die verlopen vlak. De reden is duidelijk: korte-termijn variaties – El Niño’s treden bijv. gemiddeld elke 3 á 7 jaar op, en die zal je maar aan het begin óf aan het eind hebben.
Maar hoe je het ook in stukjes opdeelt, over het totaal bekeken van de afgelopen 30 jaar is het de +0,17 °C/decennium, inclusief al de ups én downs! Kijk nu nog ’s naar de afzonderlijke stukjes: het grafiekje.
In blauw zie je de extreem snelle stijging tussen ’92 en ’99. In paars de veel tragere stijging ’98 – heden. SAMEN vormen deze de lange-termijn trend.
@22: Bob, ik heb jouw Woodfortrees-plaatje een heel klein beetje aangepast.
En dan zie je opeens dat de trend over de afgelopen 11 jaar wijst op afkoeling.
Bottomline: of een trend stijgend of dalend uitvalt, hangt heel erg af van begin- en eindpunt.
Waarom kijken we niet naar het voortschrijdend gemiddelde over 15 jaar (de helft van 30 jaar)?
@23
Omdat het dan heel erg van het begin- en eindpunt afhangt of een trend stijgend of dalend uitvalt.
Beste Hans Verbeek,
Kacebee had het over de 15 jaar sinds ’97 of ’98, en dan zie je dus deze grafiek: linkje.
Zoals je ziet, vormt de toename over ’98-heden SAMEN met de extreem snelle stijging ’92-’98 weer de lange-termijn trend over de afgelopen 30 jaar. Dat is wat ‘lange termijn trend vs. korte-termijn variabiliteit‘ betekent.
Als er een decennium bij zit met een extreme stijging qua temperatuur, ligt het voor de hand dat een daaropvolgende periode een geringere stijging zal laten zien. Zoals al gezegd:
De essentie is dat de toevallige fluctuaties pas uitmiddelen als je over de langere termijn kijkt.
Zelfs dat olie en gas fossiel zijn staat niet vast.
Als inderdaad die stoffen stammen uit de tijd dat de aarde werd gevormd zijn de voorraden praktisch gezien onuitputtelijk.
ALS.
@19: Hans Verbeek, Sorry hoor maar ik begrijp steeds minder van waar het je nu om gaat. Nu zeg je: we leven hier en nu en moet je niets hebben van dat doemdenken over de toekomst, maar eerder schrijf je: ” Het is onze taak om ze (de reserves) daar te laten zitten, moet de auto de deur uit en geen vliegreisjes meer. Dat spoort toch totaal niet met elkaar? Als we in het hier en nu leven, waarom moet dan die olie in de grond blijven zitten?
@14:
Ik zou me er eens in verdiepen hoe, sinds metallurgie in opkomst kwam, op grote schaal ontbossing plaats vond, met de daaruit voortkomende erosie en klimaatverandering.
@27:
Omdat onze voorouders de olie ook hebben laten zitten.
Omdat het zo zinloos is.
Omdat we ook leukere dingen kunnen doen dan olie uit de aardkorst halen.
Waarom zouden we de laatste restjes olie wel uit de bodem van de Noordzee pompen, Herman?
Om te kunnen autorijden i.p.v. lopen?
Om een kunstmatig eiland te kunnen aanleggen?
Om piepschuim van te maken?
@29: Beste Hans,
Niemand vraagt van je om de olie uit de grond te halen. Blijf er van af als je het zinloos vindt. Niemand verplicht je om artikelen te gebruiken die gemaakt zijn van olie, met behulp van olie of vervoert zijn door olie. Blijft alleen bijzonder weinig over. Blijf ook maar voortaan van je computer af, allemaal chemie en kunststof.
Beste Hans, deze discussie acht ik niet zinvol. Ga lekker onder een boom zitten en geniet van een glaasje water. Prettige vakantie.
“Ook als alles aan energiebesparing en duurzame energie uit de kast wordt getrokken, resteert een forse energievraag die fossiel vergt. ”
O wee-8: wetgeving om de forse energievraag door consumenten (a.k.a. kiezers) of bedrijven (a.k.a. lobbyisten) te verlagen is politieke zelfmoord.