Niet klagen, zeggen de nitwits

Remko van Broekhoven is politiek filosoof en docent op de School voor Journalistiek.

Laatst had iemand een kopietje van een artikel op mijn bureau gelegd. ‘HBO-docenten moeten minder klagen’. Ik ben een HBO-docent. Dit ging dus over mij. Wat ik me allereerst afvroeg: wie had dit voor mij gekopieerd? Was het iemand die vond dat ik te veel klaag? Over, ik noem maar wat, luie studenten, suffe collega’s of irritant management? Of was het juist een medeklager, die op deze wijze zijn beklag wilde doen over mensen die vinden dat wij teveel klagen?

Goed, dat weet ik dus nog steeds niet. Toen maar eens gelezen wie dit dan wel gezegd had. Was getekend: Halbe Zijlstra, staatssecretaris van Onderwijs. En van Cultuur, waar de man ook al niet zoveel mee opheeft. Zei ik ook? Jawel, want net zo min als in dat van zijn minister is in Zijlstra’s cv ook maar enige praktijkervaring in het onderwijs terug te vinden. Hij heeft onderwijs genoten, dat is het zo’n beetje. Maar hij heeft dus wel een mening over mij.

Laat ik me dan bij míjn mening over hem in elk geval baseren op de feiten. Zijlstra doelde bij zijn aanklacht tegen het klagen, op de weerzin bij nogal wat HBO-docenten tegen onderwijsvernieuwingen. Docenten hadden toch medezeggenschapsraden? “Het is een kwestie van gebruikmaken van je verantwoordelijkheden en niet alleen klagen vanaf de zijlijn.” Zo, die zit, namens de man die zich op de site van het ministerie presenteert met ‘Gewoon zeggen waar het op staat.’

Ik ben ook erg tegen klagen. Is niet leuk voor jezelf, en nog minder voor anderen. Wordt ook vooral gedaan door mensen die niet werkelijk in verzet komen: de revolutionairen van de leunstoel, en de verzetsleiders bij de koffieautomaat. Wat Zijlstra echter vergeet – of, onwaarschijnlijker: gewoon niet weet – is dat het gros van de onderwijsvernieuwingen er simpelweg is doorgedrukt door bewindslieden zoals hijzelf, onderwijsmanagers en de door hen ingehuurde goeroes. Daar hielp geen medezeggenschap meer aan, zelfs niet door de diehards die zich nog fris en fruitig wijdden aan zoiets tijdrovends en frustrerends als ‘medezeggenschap’.

In de vijftien jaar dat ik lesgeef, haal ik mijn lol uit het lesgeven aan meer dan genoeg gemotiveerde studenten, en het werken met mijn naaste collega’s. Dat moet ook wel, want de steeds almachtiger bureaucratie en de ene na de andere ‘vernieuwing’ maken het werk alvast niet leuker. Op de een of andere vreemde manier lijken die onderwijsvernieuwingen altijd net niet het antwoord op de problemen die we ervaren. En in plaats daarvan leveren ze nogal eens nieuwe problemen – administratie, werklast, verwarring – op. Met andere woorden: ze krabben waar het niet jeukt. En als je maar lang genoeg krabt…

Zo was zaterdag nog in de Volkskrant (‘Onderwijs als bijproduct’) te lezen hoe Hogeschool Inholland de voorbije tien jaar zich op twee terreinen onderscheidde. Het eerste: ‘competentiegericht leren’. Lees: het onderwaarderen van kennis en het bezuinigen op contacturen. Het tweede: ondernemertje spelen. Lees: ‘overnames, gelikte folders, grote feesten en bonussen’ (de Volkskrant). Voorlopig einde van dit verhaal: het vertrek van bestuursvoorzitter Geert Dales (oud-politicus, geen praktijkervaring in het onderwijs). Voorlopig begin van het vervolg: de komst, gisteren bekend gemaakt, van de nieuwe topman Doekle Terpstra. Oud-vakbondsvoorzitter, voorzitter van de HBO-raad, en jawel… geen praktijkervaring in het onderwijs.

Ook de mantra van deze onderwijsbobo stemt weinig vrolijk: “Ik ga de hogeschool werkelijk als een CEO leiden.” Daar komt de volgende superman die denkt dat een school geen onderwijsinstelling is maar een multinational… Ik kan het resultaat nu al voorspellen: weer zullen studenten, docenten en al die anderen aan de ‘zijlijn’ het nakijken hebben. Omdat de zeggenschap over het onderwijs wordt overgelaten aan mensen die het zelf niet geven, en ook nooit gegeven hebben. Ik zeg het zonder zuurgraad, bitterheid of venijn: het wordt tijd dat niet de ‘medezeggenschap’, maar de macht in het HBO terecht komt bij degenen die – in tegenstelling tot Terpstra en Dales, Zijlstra en Van Bijsterveldt – jaren van hun leven in een school doorbrengen, met hart, ziel en heel veel plezier. Degenen die dus niet klagen mogen…