Newspeak

OPINIE - Bovenstaand plaatje haalde ik woensdag van Twitter. NWO, een van de voornaamste financiers van het wetenschappelijk onderzoek, heeft een strategisch plan aan de minister aangeboden en dat is, zo moeten we geloven, weer een stap om de wetenschap in Nederland en de impact ervan op een hoger niveau te brengen.

Mocht u denken “dat is newspeak”, dan krijgt u gelijk als u er wat meer over leest. Het komt erop neer dat er geld komt voor riskante voorstellen, waarvan het resultaat niet van te voren valt te voorspellen. Verder moet het onderzoek wat meer verbinding hebben met de samenleving. Anders gezegd: NWO verandert links en rechts wat formulieren en noemt het strategie.

Onze wetenschappers zijn zulke intelligente mensen. Zouden ze deze flauwekul nou echt geloven? Het is niet voor het eerst dat ik me dat afvraag.

Ik ben zo’n doctorandus onbenul uit de jaren tachtig. (Voor de jonge lezers: de lengte van de opleiding is toen tot vier jaar teruggebracht, wat minder is dan het noodzakelijke. Wie nadien is afgestudeerd, heeft het niveau van wat vroeger een kandidaat heette.) Maar ook al waren mijn medestudenten en ik onvolledig geschoold, wij wisten dat er tussen de mooie academische woorden en de praktijk nogal wat lucht zat. Als wij het al herkenden, dan zullen doctores en professoren de spanning tussen woordenkraam en praktijk zéker herkennen. Ik vraag me van NWO dus af – en ik schrijf dit zonder sarcasme – of ze nou werkelijk niet beter weten of dat ze cynisch liegen. Voor beide valt iets te zeggen en het kan ook zijn dat het allebei tegelijk waar is.

Zal ik eens een voorstel doen voor een strategisch plan?

1A: Als je de impact en de verbinding met de samenleving belangrijk vindt, dan maak je een einde aan de academische betaalmuren – niet in tweeduizendzoveelentwintig maar over acht maanden. Dat is voldoende tijd om een digitale infrastructuur op te zetten.

1B: Open access is onvoldoende. De schade moet ongedaan worden gemaakt. Je investeert dus in het terugdringen van de desinformatie die, doordat wetenschappers hun inzichten verborgen hielden, onweerlegd bleef en zich vrijuit kon verspreiden. Ik wil nooit meer mail hoeven beantwoorden van afrocentristen, Jezusmythicisten en andere kwakhistorici die onweersproken verouderde theorieën nieuw leven konden inblazen.

2: Bepaal dat alle doctorandus- en mastertitels maximaal vijf of tien jaar geldig zijn, ongeveer zoals een rijbewijs. Daarna doen de afgestudeerden opnieuw examen, waarbij twee dingen aan de orde komen. Om te beginnen moet je bewijzen dat je je vakliteratuur hebt bijgehouden. Anders voer je die titel immers ten onrechte. Het tweede deel van het examen bestaat uit algemene kennis van de wetenschap. Van iemand met een wetenschappelijke titel mag je verwachten dat hij weet wat er de laatste jaren zoal in de wetenschapsbijlagen van de zaterdagkranten heeft gestaan.

En nu de crux: de resultaten van dit tweede examendeel gebruiken we als basis voor de financiering. Disciplines waarover de examenvragen goed worden beantwoord, hebben hun inzichten blijkbaar goed overgedragen en behouden hun financiering. Wetenschappen waarover de vragen minder goed worden beantwoord, voldoen niet aan de wettelijke eis hun inzichten aan de maatschappij over te dragen en hebben geen recht op financiering.

3: Geen gezeik meer over exacte en geesteswetenschappen. De wetenschap is één.

4: Het budget voor OCW wordt opnieuw 7,2% van het BNP. Lees maar waarom. (Meer mag ook.)

Meen ik dit echt? Nee en ja. Nee, want ik realiseer me dat het in de praktijk lastig zal zijn. Ik verwacht niet dat de minister me nu zal bellen met een verzoek een betere strategische nota te schrijven dan NWO heeft aangeleverd.

Ja, want ik denk serieus dat er veel grondigere hervormingen nodig zijn dan waar we de laatste jaren over lezen. Een échte strategie begint met de vragen “Wat heeft de gemeenschap nodig?”, “Hoe zorgen we dat we die inzichten verwerven?” en “Hoe zorgen we dat de inzichten bij de mensen komen?” Als die vragen worden beantwoord met “We moeten een universiteit oprichten met daarnaast een NWO en een KNAW”, prima. Maar het bestaan van zulke instellingen moet niet het vertrekpunt zijn van de discussie; het is een mogelijke uitkomst.

Een echte strategie is meer dan de subsidieformulieren aanpassen. Wie meent dat dat voldoende is – tja, ik weet dus nog altijd niet of zulke mensen cynici zijn die maar wat roepen of dat ze die flauwekul werkelijk geloven.

Dit artikel verscheen eerder op Mainzer Beobachter.