ANALYSE - Cyprus is voorlopig gered. Ondertussen loopt het volgende euroland zich al warm om in de problemen te komen: Slovenië.
De oorzaak van de Cypriotische problemen is relatief helder. Enorme hordes buitenlandse, met name Russische geldbezitters werden naar het eiland gelokt met hoge rendementen. Dat geld werd risicovol belegd (met name in Griekse staatsobligaties). Normaal gesproken bied je dan een beleggingsrekening aan, zodat als het tegenzit het verlies voor de rekeninghouder is en niet voor de bank. De Cyprioten boden spaarrekeningen aan, zodat de banken zelf in zwaar weer belandden toen als onderdeel van het Griekse reddingsplan de staatsobligaties afgestempeld werden. Volgens het afgelopen nacht gesloten akkoord zullen grote spaarders, die beter hadden moeten weten, hun hoge rendementen van de afgelopen jaren weer moeten inleveren.
De situatie in Slovenië werd ongeveer op hetzelfde moment acuut als in Cyprus, namelijk negen maanden geleden. Cyprus kwam tot uitbarsting na de verkiezing van een nieuwe president. Ook in Slovenië veel politieke turbulentie, culminerend in de installatie van een nieuwe regering vorige week. Anders dan Cyprus heeft Slovenië nog niet formeel om hulp gevraagd, maar analisten zien het somber in.
Ook in Slovenië zit het probleem in de banken. Die hebben ongeveer zeven miljard euro nodig om overeind te blijven. De oorzaak ligt echter niet in speculatie, maar in de economische crisis, die de stevig groeiende economie tot stilstand heeft gebracht. Banken hadden geld uitgeleend om bedrijven in staat te stellen te groeien en moeten nu constateren dat een aanzienlijk deel van die leningen niet terug zal komen. Het IMF toonde zich in december niet ontevreden (pdf). Vanuit financieel beleidsopzicht valt Slovenië niet zoveel te verwijten.
Het probleem is politiek. De nieuwe centrumlinkse regering wil minder bezuinigen en meer investeren. Of dat verstandig is, is een eeuwige strijd tussen economen. Maar het betekent wel dat Slovenië zich schaart in het Franse kamp. En dat betekent weer dat Slovenië, als het steun moet vragen, Duitsland tegenover zich vindt. Angela Merkel kan het zich niet veroorloven voor de verkiezingen van dit najaar van gedachten te veranderen. Dat vinden kiezers niet leuk, ook niet als het zinnig is. Slovenië heeft nog tot juni om zelf geld te vinden, anders gaat het mis. Het probleem zal dan kleiner zijn dan in Cyprus, maar fundamenteler van aard: Cyprus is dom en hardleers geweest, Slovenië maakt een keuze die veel eurolanden ook zouden willen maken.
In de kranten hebben trouwens ook grafiekjes gestaan over de Luxemburgse banksector, die naar verhouding nog veel groter is dan die van Cyprus. Hun aantrekkelijkheid zit echter niet in de hoge rendementen, maar in de geheimhouding. Bovendien zitten er vooral buitenlandse banken, waar de Luxemburgse regering zijn handen zo vanaf kan trekken. Dat maakt het risico gering (IMF rapport uit 2011, pdf).
Reacties (35)
Dat geld werd risicovol belegd (met name in Griekse staatsobligaties).
Dat zeg je nu wel heel makkelijk, maar tot en met 2010 beschouwden o.a. de Europese Centrale Bank de griekse obligaties als even veilig als de duitse. Overigens werden de griekse obligaties extra risicovol toen werd besloten de publieke schuldeisers (de ECB en griekse pensioenfondsen) te ontzien tijdens de afstempelronde najaar 2011.
In October 2011, Eurozone leaders consequently agreed to offer a second €130 billion bailout loan for Greece, conditional not only the implementation of another austerity package (combined with the continued demands for privatisation and structural reforms outlined in the first programme), but also that all private creditors holding Greek government bonds should sign a deal accepting lower interest rates and a 53.5% face value loss.
Met name het EU-beleid heeft het risico van op griekse schuldpapier bij Crypriotische banken doen toenemen.
Ook in 2010 was de spread tussen Duitse en Griekse staatsobligaties groot, zodat iedereen met een beetje verstand van beleggen wist dat de ECB dat alleen maar zei om de boel te sussen. Wie koos voor de Griekse staatsobligaties wist dus dat tegenover de vijf keer hogere rente een groter risico stond dat je je geld deels kwijt was – wat inderdaad gebeurde bij de bailout.
De fout van de Cypriotische banken is niet dat ze die Griekse obligaties gekocht hebben, maar dat ze het risico niet met hun klanten gedeeld hebben.
Ook in 2010 was de spread tussen Duitse en Griekse staatsobligaties groot,
Ik heb het over de rating. Dat is namelijk de geijkte risicomaatstaf voor staatsobligaties. Tot vrij laat in 2010 was het AAA, en beschouwde de ECB grieks schuldpapier als even veilig onderpand als duits of nederlands schuldpapier.
Wie koos voor de Griekse staatsobligaties wist dus dat tegenover de vijf keer hogere rente een groter risico stond dat je je geld deels kwijt was – wat inderdaad gebeurde bij de bailout.
Maar je wist niet, of had niet kunnen weten, dat bij de schuldherstructureering van 2011 de afschrijvingen op de griekse staatsschuld alleen betrekking zou hebben op private beleggers in die schuld. Op de griekse schuld in het bezit van de ECB en de griekse pensioenfondsen werd niet afgeschreven, op de schuld bij o.a. de Crypriotische banken werd wel afgeschreven. Dat is geen te verwachten marktrisico maar een politiek risico gefabriceerd door de EU.
De fout van de Cypriotische banken is niet dat ze die Griekse obligaties gekocht hebben, maar dat ze het risico niet met hun klanten gedeeld hebben.
Waarin denk je dat jouw bank belegt? Zogenaamd veilige Nederlandse hypotheken waarvan de defaults sterk aan het oplopen zijn.
@3:
Je kreeg 5 keer zo veel rente als op Duitse obligaties. Dan kun je je wel formeel beroepen op wat uitspraken vanuit de EU, en zeggen, dat “grieks schuldpapier als even veilig onderpand als duits of nederlands schuldpapier” beschouwd kon worden, maar dan heb je toch echt nagelaten een financiële analyse te maken. Dan ga je op politieke uitspraken af om je geld te beleggen en neem je geen marktrisico, maar een politiek risico. Dan was er natuurlijk ook geen sprake van een te verwachten marktrisico. Het te verwachten marktrisico was dus veel groter dan je inschatting daarvan op basis van politieke uitspraken.
En wanneer je een veel hogere rente op Griekse dan op Duitse staatsobligaties krijgt, kun je op je klompen aan voelen, dat daar iets niet klopt.
@3 Wat die politieke beslissing betreft over de Griekse afschrijvingen, heb je gelijk. Ik vermoed wel dat de ECB later alsnog gaat afschrijven, als onderdeel van een Griekse schuldsanering zodra de euro in rustiger vaarwater is gekomen.
En ik besef donders goed dat er geen 100% veilige beleggingen bestaan. Alleen spreid ik mijn risico’s en neem een lager rendement voor lief. Dat zouden meer mensen/banken moeten doen.
Je kreeg 5 keer zo veel rente als op Duitse obligaties.
De andere houders van griekse obligaties kregen ook dat rentevoordeel. Maar door de opbouw van de herstructurering moesten de Crypriotische houders buitenproportioneel afboeken. Wat vervolgens hun banken, dan hun overheid en nu hun burgers in de problemen heeft gebracht. Het is allemaal net iets te simpel om de problemen op Cyprus alleen te wijten aan risicovol beleggen.
@2: Ik snap je uitspraak niet. Banken delen hun risico toch altijd met hun klanten? Dat is nu juist het probleem. Ze delen teveel risico met hun klanten. Daardoor verdwijnt het vertrouwen.
Ik vermoed wel dat de ECB later alsnog gaat afschrijven, als onderdeel van een Griekse schuldsanering zodra de euro in rustiger vaarwater is gekomen.
Waarom? De ECB als geldmonopolist is bij uitstek de bank die het beste een Griekse afboeking kan dragen. In ieder geval beter dan de banken op Cyprus. Een eventuele exit van Cyprus lijkt mij gevaarlijker voor de euro dan een afboeking bij de centrale bank.
Het probleem lijkt mij: een afboeking bij de ECB leidt tot een bijstortingsverplichting voor vn Duitsland, en dat is in Duitsland politiek onverkoopbaar. Wederom, het monetaire-economische beleid wordt gedreven door politieke overwegingen en dat maakt het probleem op termijn alleen maar groter.
Europa is met het euro avontuur beland in een groot casino, waar zoals gebruikelijk de een de ander meesleept. Toch zijn er velen die beweren dat Euro(pa) ons zoveel goeds gebracht heeft.
@8
“Het probleem lijkt mij: een afboeking bij de ECB leidt tot een bijstortingsverplichting voor vn Duitsland, en dat is in Duitsland politiek onverkoopbaar. ”
Hoezo? De ECB kan zijn eigen geld drukken en heeft in principe geen bijstorting nodig.
@8 Dat klopt, maar de Griekse staatsschuld is nu zo hoog dat hij feitelijk niet draagbaar is. Afschrijvingen bij de ECB kunnen de Grieken als worst voorgehouden worden in ruil voor serieuze economische hervormingen.
@ 10
Maar wat is de wettelijk afgesproken taak van de ECB (dit “kuch” depolitieke opgaan)? Precies inflatie max 2%…..
Fijn he, zo’n krachtig ‘depolitiek’ orgaan. Kun je lekker ongestoord doen waar je zin in hebt..
@10: Dat werkt niet zo: geld is een verplichting op de balans van de centrale bank. Bij een afschrijving op Griekse schuld neemt het eigen vermogen van de ECB af. Dat los je niet op door meer verplichtingen aan te gaan.
@11: Ja en met zulk extreem gepolitiseerd denken heb je en de bevolking van Cyprus en de Russen pissig gemaakt.
@14 Dat klopt (voor alle Cyprioten en een deel van de Russen – de rest lacht zich een kriek), maar ik denk niet dat Angela er wakker van ligt.
@6: net zoals het te simpel is om alleen de politiek de schuld te geven.
@8:
Het monetair economisch beleid IS politiek. Economie is een gedragswetenschap en economisch beleid is er op gericht dat gedrag te beïnvloeden. Het beleid van de laatste decennia is er op gericht geweest om mensen zo veel mogelijk individualistisch en vrij hun keuzes te laten maken. De politiek probeert dat te stimuleren en vertelt daar dan niet altijd de risico’s bij. Een monetair-economisch beleid, waarbij de invloed van de overheid veel groter is, verkleint de risico’s van de individuele beleggers. Een vrijere markt vergroot de risico’s en de eigen verantwoordelijkheid van de individuele spaarders / beleggers.
BTW: bij een volledig vrije markt zouden de spaarders en beleggers van Icesave, de Griekse en Cypriotische banken al hun geld kwijt zijn. Zij mogen dus blij zijn, dat er overheden zijn, die tenminste een deel van het financiële wanbeleid bij de banken op de belastingbetalers af wentelen, in plaats van de overheden nu de schuld te geven van hun verlies.
Ik geef niet “de politiek” de schuld maar “deze politiek”.
@17: de liberaal kapitalistische politiek van de laatste decennia?
@18: Nee de zwalkende korte termijn politiek van het moment. Ik probeer wat minder in het verleden te leven.
@19:
Eh pardon? Als je politiek op de langere termijn wilt bedrijven, zul je toch echt eerst naar het verleden moeten kijken om achter oorzaken van problemen te komen, anders ben je alleen maar bezig op directe situaties te reageren en bedrijf je per definitie korte termijn politiek. Het is een beetje hypocriet om de overheid dan van zwalkende korte termijn politiek te beschuldigen.
@12
Ja, gemiddeld voor de eurozone, en dus niet alleen Duitsland.
Even los van het feit dat je, net als de Fed, naar core-inflatie zou moeten kijken.
De vraag is of je daardoor in de huidige omstandigheden inflatie zou creëren. Heeft zo’n afschrijving uberhaupt dermate substantieel dat het effect op de geldhoeveelheid? En is demand niet nog zo laag dat inflatie weinig tractie krijgt.
Daarnaast zou enige inflatie in Europa gunstig zijn.
@13
Hoe denk je dat de ECB normaal gesproken aankopen financiert?
@16
Dan waren de (naar alle waarschijnlijkheid alle grote) Nederlandse banken ook gewoon failliet geweest en de Nederlandse spaarders ook hun centjes kwijt.
Cyprus is our future, stop saving money and just spend it on personal silly things before the EU will do it for you.
Bedankt, heel helder dit, dat zie ik veel te weinig elders.
Hoe denk je dat de ECB normaal gesproken aankopen financiert?
Met extra verplichtingen. Stel je een bankbalans voor: geld bijdrukken om bezittingen te financieren creert een evengrote verplichting aan de passivakant als de aankoop die aan de activakant wordt ingeboekt. Het eigen vermogen van de bank blijft gelijk. Stel je nu een afboeking voor op een obligatie: bezit aan de activakant. Zonder af te boeken op verplichtingen gaat het eigen vermogen van de bank omlaag.
Bij afboeken op de Griekse staatsobligaties moeten de Eurolanden bijstorten om het eigen vermogen van de ECB gelijk te houden.
@25: maar het is vooral en uiteindelijk een politieke keuze wat er kan en wat niet, wat er mag en wat niet. Er zijn ook andere mogelijkheden te verzinnen en implementeren. Ik heb de laatste tijd al heel wat creatieve boekhoudtrucs voorbij zien komen. De ECB is van “ons” allemaal in europa. Het is onze centrale bank die als lender of last resort dient. De europese landen beslissen uiteindelijk gezamenlijk (nou goed, vooral Duitsland dan) wat er toegestaan is en wat niet. Verzin maar wat. Nederland stort 100 miljard bij de ECB en tegelijkertijd leent het 100 miljard (nieuw geld) van de ECB tegen 0% rente. Of de ECB leent het geld aan zichzelf. Met die 100 miljard worden weer obligaties van een land in problemen opgekocht. Etc.
Het is een politieke keuze wat de instrumenten zijn van de centrale bank. In de VS worden andere keuzes gemaakt over wat kan en mag, in Japan weer andere keuzes, etc etc.
Waarom dit belangrijk is, is om te beseffen dat er veel meer kan dan alleen maar uitgaan van de huidige situatie, de soort van machteloze afhankelijkheid van “de markten”. Alsof de euro van marsmannetjes komt waaraan wij met z’n allen onderdanig moeten zijn.
Maar goed, het komt sommige partijen en politici wel goed uit dat dit beeld van machteloze landen tegenover een onzichtbare, ongrijpbare financiele markt, blijft bestaan.
@26:
Het komt vooral de top van de financiële markten erg goed uit, omdat dat hen in staat stelt met hun huidige praktijken door te gaan, met in hun kielzog de partijen en politici en andere profeten van de vrije markt, die de ideologie van de financiële top delen. De laatste decennia komt het enige tegenwicht eigenlijk alleen nog uit de ‘public outcry’ tegen dit soort praktijken.
In NL was het vroeger de PvdA, die meende iets te kunnen ondernemen en ook probeerde iets te ondernemen om de financiële markten in te dammen (wat hen het verwijt van de maakbare samenleving opleverde), maar sinds Nijenrode student Kok samen met de VVD heeft geregeerd, staat de PvdA op dit gebied ook eerder aan de kant van de financiële machthebbers dan aan de kant van de rest van de bevolking.
Wat @matthijs2 zegt is spot on:
Het probleem is dat Duitsers en Nederlanders denken dat hun geld wordt uitgegeven door non-valeurs in andere landen. Vooral Duitsers hebben een kijk op monetaire politiek die stamt uit de tijd van Kaiser Wilhelm. Door de episode met hyperinflatie zijn ze alles vergeten wat daarna is gebeurt, met name hoe Hitler aan de macht is gekomen – namelijk door de bezuinigingspolitiek van Heinirich Brüning Er is ook een goed FTM artikel over dit onderwerp.
maar het is vooral en uiteindelijk een politieke keuze wat er kan en wat niet, wat er mag en wat niet.
Als dit een reactie is op wat ik inhoudelijk zeg: doe niet zo mal. Het is een boekhoudkundige identiteit: afboeken op bezit gaat ten koste van het eigen vermogen. In dagelijkse taal: geld lenen zonder het terug te krijgen kost geld. Dat is geen politieke keuze of iets dergelijks. Je extreme geideologiseer wordt vermoeiend. Niemand die met geld werkt denkt er zo over.
@29: jouw reactie is me niet helemaal duidelijk. Geen idee wat je bedoeld met “extreme geideologiseer”. Zou je dat willen toelichten?
Dat je het voortdurend hebt over politieke keuzes als de oplossing van de crisis. Terwijl het gaat om uitgeleend geld, de mensen die het kwijt hebben gemaakt en de mensen die het terug willen. Alsof de vriend aan wie jij 500 euro hebt geleend zegt “als jij gewoon denkt dat jij mij dat geld hebt gegeven, zijn alle problemen opgelost”. Schuld is geen ideologische keuze maar ligt aan de basis van onze economie, misschien zelfs aan de basis van de menselijke beschaving.
@31: Wat ik bedoel is dat het politieke keuzes zijn die bepalen wat de randvoorwaarden zijn van het systeem. De eurozone en de regels van het bankenstelsel en de financiering van overheden e.d. zijn in het verleden vastgelegd in diverse verdragen. Die ook weer aangevuld en aangepast worden. De ene na de andre crisistop wordt hier in europa gehouden en telkens worden er nieuwe dingen verzonnen. Hoe banken gered worden, hoe landen met schulden om moeten en mogen gaan, wat de ECB wel en niet mag doen (in hoeverre obligaties opgekocht mogen worden bijv), etc etc.
Ik zeg dus niet dat schulden er niet toe doen. Natuurlijk zijn die belangrijk. Maar om een oplossing te vinden voor die schulden, wie gaat wat betalen enzo, en om te voorkomen dat het in de toekomst niet opnieuw fout gaat moet je wel de eurozone op een goede manier inrichten. of uit elkaar laten vallen en alle landen weer hun eigen munt geven.
Okee, dit is gewoon extreem vaag. :)
@25
Da’s boekhoudkundig allemaal leuk, maar een centrale bank is een raar beest. Er zijn gedachten dat een centrale bank in principe oneindig met negatieve equity kan doordraaien, er is een vrij ruime niet inflatoire geldscheppende capaciteit etc etc.
Kort gezegd, toen ik nav onze discussie eens op zoek ging naar meer achtergrondmateriaal werd me al snel duidelijk dat dit een razend ingewikkeld verhaal is.
Mijn punt is dat de gedachte dat afboeken leidt tot bijstorten niet waar hoeft te zijn. Men kan bijstorten, maar er lijken ook nogal veel manieren om dat te voorkomen.
@30: analist zegt in #29 “Het is een boekhoudkundige identiteit: afboeken op bezit gaat ten koste van het eigen vermogen.
Dat geeft precies aan, waar de schoen wringt bij hem. Hij is een boekhouder en denkt, dat de macro-economie ook niet meer dan een boekhoudkundig probleem is.