Multitalent Rob Oudkerk

Op een vroege zondagochtend trakteerde de website van de Volkskrant mij op een haarscherpe, cultuurfilosofische analyse van de ‘ondragelijke lichtheid en de gekoesterde middelmaat’ die ons kikkerlandje kenmerkt. Geconfronteerd met de competitieve en op excellentie gerichte samenleving van Hongkong, werd de auteur van het stuk maar al te duidelijk dat wij hier in Nederland in een neerwaartse spiraal van lethargische en visieloze navelstaarderij terecht waren gekomen.

Wat een inzicht. Meteen schoten woorden als ‘vinger’ en ‘zere plek’ te binnen en een euforisch gevoel om drastisch het roer om te gooien, maakte zich van mij meester.

Cynisch? Dat mag je wel zeggen. Maar mijn cynisme ebde echter snel weg toen ik de naam van de auteur ontwaarde. Van verbazing viel mijn mond open. Rob Oudkerk? Toch niet de man die…

Jawel, die Rob Oudkerk.

De man die, naast arts en lector leefstijlverandering(?), dus ook een kritisch cultuurfilosoof blijkt te zijn. Laat me niet lachen. In een paar alinea’s en zonder enkele vorm van nuance of relativering de Nederlandse samenleving afserveren als visieloos en ongeïnspireerd, en het autoritaire regime van Hongkong, dat de facto door Beijing wordt bestuurd, presenteren als ware het Thomas More’s Utopia. Misschien is een korte vakantie niet genoeg om een echt beeld van een land te krijgen.

Maar Oudkerk is natuurlijk een echte kaaskop, dus dat hij niet helemaal op de hoogte is van de politieke situatie in Hongkong mag hem vergeven worden. Echter, de wijze waarop hij de Nederlandse ‘cultuur van de middelmaat’ fileert is nu ook niet bepaald fijnzinnig. Dat kortdurende hypes onze media domineren is op zichzelf wel een terechte constatering, dat moet ik Oudkerk nageven. Maar blijkbaar geldt dat net zozeer voor het buitenland – in dit geval Hongkong – waar het kannibalisme van Dennis en Valerio net zo goed het gesprek van de dag is.

Dat  juist Oudkerk zich ergert aan de dagelijkse hypes die in DWDD en Pauw en Witteman voorbij trekken, lijkt me niet verrassend. Het doet je wel afvragen wat men in Hongkong destijds dacht van de hele affaire rondom Oudkerk en, nog interessanter misschien, hoe immoreel ze het zouden vinden dat deze zelfde meneer nu studenten en andere jongeren – onze bloem der natie – mag doceren over hoe ze hun leefstijl kunnen veranderen. Dat hij als voorbeeld kan dienen voor een leefstijl die dringend veranderd diende te worden, daar wil ik nog wel in meegaan, maar om die man dan als lector meteen ook het  hele veranderproces en het einddoel te laten formuleren, lijkt mij bepaald niet moreel verantwoord.

Inhoudelijk gezien is de analyse van Oudkerk een aaneenschakeling van clichés. Wij zijn het land van ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’ en van middelmaat. Vind je het gek dat we geen Wereldkampioen zijn geworden met zo’n stelletje middelmatige, uit de Hollandse klei getrokken amateur-voetballers. Spanjaarden, die hebben pas een competitieve en concurrerende, immer groeiende economie. En politici die de bevolking met een goed verhaal weten te inspireren.

Nee, dan Hongkong. Waar men niet alleen competitief is, maar tegelijkertijd elkaar alles gunt. Wat een fantastische plek moet dat zijn!

Helaas wekt de kritiek van Oudkerk eerder irritatie dan inspiratie op. Als hij het dan toch zo fantastisch vindt in Hongkong, moet hij daar lector worden. Hoewel, in het nogal strenge en autoritaire Hongkong zijn ze schijnbaar niet gesteld op immoreel gedrag en in dat opzicht zullen ze vermoedelijk wat minder vergevingsgezind zijn ten opzichte van iemand met Oudkerks avonturen.

Toch maar in Nederland blijven dus en proberen er hier wat van te maken. Maar dat doe je niet door dit soort stukjes te schrijven. Dat je het Kabinet verwijt visieloos te zijn, dat lijkt me zeker niet onterecht. Maar de vergelijking met Hongkong raakt kant noch wal. En bovendien, schrijf dan op zijn minst een degelijk onderbouwd stuk; schets je eigen visionaire vergezicht en ga niet zuur een rijtje clichés presenteren als ware het een doorwrocht, maatschappijkritisch essay. Dat is pas visieloos. Dat is, om met een goed Hollands cliché af te sluiten, de pot die de ketel verwijt dat ie zwart ziet.