OPINIE - Gooi de energieprijzen maar flink omhoog, want dat zorgt voor een flinke energiebesparing. Dat zegt onderzoeker Jurgen Ganzevles.
Mensen met lagere inkomens kunnen straks de energierekening niet meer opbrengen. Dat beweerde topman Peter Terium van energiebedrijf RWE afgelopen zomer. Olieprijzen stijgen. En verduurzaming kost handen vol met geld. Hiervoor draait de consument uiteindelijk op. Ontluikt zich hier een nieuw, groot probleem van sociale ongelijkheid? Verliezen burgers het basisrecht op energie?
Natuurlijk wordt er aan de pomp gemopperd. Maar energie moet wel erg veel duurder worden, willen we de auto laten staan. Dit heeft alles te maken met de prijselasticiteit voor energie. Energie is een basisbehoefte. De energierekening zou niet minder dan vier à vijf keer hoger uit moeten vallen, en ook nog voor langere tijd, willen mensen hun energieverbruik halveren.
Vanuit besparingsoogpunt kan de prijs niet hoog genoeg zijn. Hoe meer een kilowattuur, liter benzine of kuub gas kost, des te harder we gaan bezuinigen. Een beetje duurder helpt niet. Nee, flinke slagen maken en dat dan ook nog blijven volhouden. Willen we echt besparen, dan zouden we stijgende energieprijzen dus juist moeten omarmen. En liefst nog een extra zetje geven, door extra belastingen.
Dat gaat te ver
Die redenering gaat de meest politici veel te ver, en in verkiezingstijd al helemaal. Energiebesparing is mooi, maar probeer een pleidooi voor lastenverzwaring maar eens vol te houden in tijden van aanhoudende economische crisis. Het verzwakt onze concurrentiepositie. En Nederland heeft, Europees bezien, al hoge accijnzen en heffingen op energie.
Liever richtten politici, bedrijven en overheden zich de afgelopen decennia op het verbeteren van de energie-efficiëntie. Dat is goed voor de economie. Meer efficiëntie betekent: je doet hetzelfde – of het nou afwassen, autorijden of wonen is – met minder energie. Dat kan met zuinigere vaatwassers, auto’s en woningen. Vaak wordt de energie-efficiënte met labels zichtbaar gemaakt voor de klant: A, A+, A++, A+++. Soms zijn deze verplicht gesteld, zoals de Energie Prestatie Norm (EPN) voor nieuwbouwwoningen. Hiermee wordt een energiebesparingsmarkt gecreëerd. Er ontstaat vraag naar zuinige apparaten en materialen. Dat stimuleert de innovatie en werkgelegenheid.
Lek mandje
Helaas daalt ons nationale energieverbruik er niet van. De efficiëntiemaatregelen zijn namelijk zo lek als een mandje. Want het is onmogelijk om voor alle producten en diensten in de samenleving op tijd energielabels te ontwikkelen. Elke besparingswinst wordt, telkens opnieuw, geïnvesteerd in de economie. Geld blijft immers rollen. Met nieuw energie- en materiaalgebruik als gevolg. Je hebt je smartphone nog niet uit de verpakking, of er is alweer een nieuwe op de markt, met extra functies en extra energieverbruik, zonder energielabel. Komt er wel een label, dan gaat het om klassenjustitie. Een oude eend krijgt de wind van voren, omdat andere autootjes zuiniger zijn. Ondertussen verbruikt de A+-auto van de bestuursvoorzitter veel meer energie.
Doordat ons nationale energieverbruik niet daalt, nemen de maatschappelijke problemen toe. Ons aardgas raakt op, waardoor we minder gaan verdienen aan de verkoop. De productie van energie wordt zowel in Nederland als wereldwijd lastiger. Energie moet uit steeds exotischere gebieden komen: van verder, uit steenkoude gebieden of dieper verscholen in de aardkorst. Het wordt steeds vervuilender om het er uit te halen. De aanvoerlijnen worden langer en daarmee onzekerder. De CO2-uitstoot stijgt en de ecologische risico’s worden groter, zoals bij diepzee-oliewinning. Anderzijds moet energie vaker in dichtbevolkt gebied opgewekt, bewerkt en getransporteerd worden. Hier is het vechten om de ruimte: voor windmolenparken, voor projecten met biomassa, voor CO2-opslag en voor netcapaciteit.
Meer energiebeparing
Als je deze uitdagingen doordenkt, dan is vijf keer duurdere energie door extra belastingen ineens zo gek nog niet. Natuurlijk zijn er flinke nadelen. Hoe moet de glastuinbouwsector zich blijven bedruipen? Kan de arbeidsongeschikte zijn benzine nog betalen om zijn oude moeder in Zuid-Limburg te bezoeken? Daar moet goed naar gekeken worden. Tegelijkertijd mag gezegd worden dat de pluspunten van hoge energieprijzen in het maatschappelijk debat veel te weinig aandacht krijgen. Dure energie zorgt ervoor dat besparingswinst niet langer vervliegt, maar telkens opnieuw in energiezuinige projecten gestopt wordt. De energiebesparingsmarkt groeit ermee als kool. En de hoge energieprijzen maken iedereen bewust van energie. Het helpt om mensen enthousiast te krijgen voor lastige energieprojecten. Politici, bedrijven en overheden krijgen de noodzaak van investeren in toekomstige energie beter uitgelegd. Of het nu gaat om windmolenparken, smart grids of schaliegaswinning in Nederland. Waren er flink hogere energieprijzen, dan zou er geen Postbus 51-campagne meer nodig zijn.
Jurgen Ganzevles is onderzoeker bij de afdeling Technology Assessment van het Rathenau Instituut. Hij is mede-auteur van het boek ‘Energie in 2030. Maatschappelijke keuzes van nu.’
Reacties (36)
Je zegt het zelf al: politiek onmogelijk.
http://www.guardian.co.uk/society/2012/jan/23/growing-numbers-pensioners-fuel-poverty
Waarom zou je uberhaupt energiebesparing willen nastreven? Niemand heeft last van energiegebruik. Beter zou je inzetten op het beperken van vervuiling, natuurschade en de uitstoot van broeikasgassen. Het heeft dan ook geen zin om vast te stellen dat men zijn gedrag pas gaat aanpassen bij een kostenstijging van 4 a 5 keer. Veel interessanter is bij welk prijsverschil men op alternatieven over wil stappen. Want alternatieven zijn er genoeg.
Maargoed zolang we geen serieuze internationale aktie ondernemen blijven we hier eeuwig over doorzaniken. En zolang dat halfslappe Kyoto (met nog geen 7 euro emmissierechten per ton CO2 oftewel zo’n 20% van de prijs van ruwe olie of slechts 1% van de prijs van diesel!!) er is gaan we toch geen serieuze aktie ondernemen. Zouden we onszelf serieus nemen, dan zouden we dat gestaag opkrikken tot het tienvoudige.
@3: [Waarom zou je uberhaupt energiebesparing willen nastreven? Niemand heeft last van energiegebruik. Beter zou je inzetten op het beperken van vervuiling, natuurschade en de uitstoot van broeikasgassen.]
Misschien omdat eneregieverbruik een lineair verband houdt met de dingen die u noemt (vervuiling, natuurschade, uitstoot broeikasgassen).
Tja. Zolang “besparen” nog wordt geassocieerd met duurder, minder en het beetje luxe wat we nog hebben moeten inleveren aan de energiemaffia en we inderdaad in de praktijk zonder licht in de kou moeten zitten met beperkt TV en internet en overgeleverd worden aan openbaar vervoer is het onhaalbaar, ja. Dan zeg ik op mijn beurt: verstook die handel maar zo goedkoop mogelijk, want ondanks alternatieven zal echt het olie en gas tot aan de laatste molecuul gewonnen en verstookt gaan worden (nog zo’n illusie: als we allemaal maar op wind en zonneenergie draaien dat die “vervuilende” olie wel in de grond blijft). Als het op is zien we wel verder. Crisis maakt creatief.
Heeft Anton eindelijk de kans, is hij nergens te bekennen.
@6 Valt weinig te melden. Midden in de shale boom en Kyoto down the drain is belasting op energie economische zelfmoord. Gaat dus niet gebeuren.
Maar jullie mogen best dagdromen hoor.
Als we ooit willen doorgroeien op de Kardashev scale is energiebesparing nastreven een slecht idee. Je zou kunnen beargumenteren dat het juist onze honger naar energie is die het ontginnen van nieuwe energiebronnen (al dan niet duurzaam) aandrijft.
Dit betekent natuurlijk niet dat ik energie verspilling toejuich, in tegendeel, we moeten zorgen voor een zo hoog mogelijke efficientie. Een halvering van het energiegebruik is echter onmogelijk alleen met efficientie verbetering (voorbeeldje: verbrandingsmotoren opereren al op 50% van hun thermodynamisch best haalbare efficientie.)
Wat er dus nodig is voor een dergelijke besparing is een stap achteruit (simpler?, beperkter?, kleiner?) in levensstijl. Is achteruitgang werkelijk de toekomst die wij wensen voor de mensheid? In mijn opzicht niet en ik vind dan ook dat focussen op energiebesparing (=/= energieverspilling) een grote fout is en de nadruk zou moeten liggen op ontwikkeling van alternatieve energiebronnen.
@4, Vroeger gingen veel mensen na een operatie dood aan een infectie. Gezien het lineaire verband tussen het aantal operaties en het aantal doden daarna aan infecties zou je kunnen concluderen dat we minder operaties moeten doen om het aantal doden door infectie te verlagen. Of je kan naar Ignaz Semmelweis luisteren en zorgen dat chirugen hun handen wassen
Zoals meestal in dit soort artikelen ontbreekt kerosine, waar het vebruik nu al groot is en sterk groeit. Ook de minimale prijs voor grootverbruikers zoals de kassen krijgt weinig aandacht. Dan lokt je “Nederland heeft, Europees bezien, al hoge accijnzen en heffingen op energie” uit. Zo heeft Cramer de vliegtax snel geschrapt, de elite kan weer belastingvrij kerosine slurpen, verhoudingsgewijs meer dan elders in Europa.
Inderdaad als met de besparing door subsidie op de zonnepanelen weer meer gevlogen wordt, werkt het averechts en kost nog handen vol geld ook. Slecht beleid dus.
Hoe moet de glastuinbouwsector zich blijven bedruipen? Door over te schakelen – of eigenlijk terug te schakelen – naar minder energievretende gewassen met zuiniger kassen. Dat kan best, doch de wel heel lage gasprijs remt deze ontwikkeling sterk af. Zelfs vijf keer duurder help nog maar matig.
Gebruik begrijpelijke – dus geen A, A+, A++, A+++. – labels en volg de techniek ontwikkeling met aanpassingen. Wat is daar mis mee? De nieuwe wasmachine is nu al aanzienlijk zuiniger dan de wasdroger. Een (veel) hogere BTW kan dat duidelijker maken. Haal de meest verspillende apparaten uit de markt, zoals eerder met de gloeilamp.
Een brede energieheffing lokt de grootste weerstand uit. Waarom niet beginnen bij de grootverbruikers en vooral de groeiers? Met een algemene vijf keer duurder mist de schijver gericht beleid en lokt deze zoveel mogelijk weerstand uit. Dat maakt het voorstel weinig zinvol. Gericht beleid te beginnen bij de grootverbruikers is effektiever ook in besparingsomvang.
@3 “Niemand heeft last van energiegebruik”
Als eens verdiept in de werkomstandigheden in ondergrondse kolenwinning? Of in het afval/vervuiling bij kolengebruik?
“Kan de arbeidsongeschikte zijn benzine nog betalen om zijn oude moeder in Zuid-Limburg te bezoeken?”
Wat leuk zeg, zulke non-argumenten. Hier zou moeten staan: “Hoe kunnen bedrijven blijven bestaan als hun kosten extreem omhoog gaan en hun werknemers niet meer naar hun werkplek kunnen reizen vanwege te hoge kosten.”
Economische zelfmoord.
@9: “Gezien het lineaire verband tussen het aantal operaties en het aantal doden daarna aan infecties zou je kunnen concluderen dat we minder operaties moeten doen om het aantal doden door infectie te verlagen”
Inderdaad. Als ‘het lineaire verband tussen het aantal operaties en het aantal doden daarna aan infecties’ aan is getoond, is het uitermate verstandig om het aantal operaties tot een minimum te beperken.
Er is voldoende schone energie, maar die willen we blijkbaar niet gebruiken.
(Zou wel eens iets te maken kunnen hebben met de belastinginkomsten en de baantjes, in de raden van toezicht e.d., die sommige staatslieden verwachten te krijgen bij bedrijven als Shell en zo ;-)
Aan de andere kant is het natuurlijk ook zo dat indie de belasting inkomsten te laag worden er waarschijnlijk een belasting komt op de lucht die we inademen)
Stroom door een draadje, uit bijvoorbeeld in de Sahara, opgewekte zonne-energie naar Europa uitvoeren moet toch een niet al te overkomelijk probleem zijn.
De geothermische energie wat “opstoken” zou ook niet al te veel problemen moeten geven.
Wat minder spastisch doen over horizonvervuiling van windmolens/windmolenparken wil ook wel helpen (s.v.p.wel buiten gehoorsafstand van bewoning plaatsen).
__Persoonlijk zie ik liever windmolen dan pluimen van (kolen)centrales of smog__
Wat meer getijdecentrales zou ook een aardige bijdrage kunnen leveren.(Wat extra onderzoek plegen om wat zoutwaterbestendigere materialen te vinden, die de levensduur verlengen is welkom)
Misschien dat het toch nog wat wordt met de “blauwe energie”.
Verder zijn er nog wel wat mogelijkheden met stuwdammen, hoewel voorzichtigheid i.v.m. de natuur wel is aan te bevelen.
Voorlopig zal er voor de consument niet veel meer mogelijk zijn dan te bezuinigen op verbruik door bij vervanging zuinigere apparaten en auto’s te kopen en onze woningen (beter) te isoleren.
De minst bedeelden zullen het in onze solidaire samenleving wel van kou lijden moeten hebben.
Onzinverhaal:
– Er is nog voor honderden jaren olie en gas met de moderne fracking technieken.
– Elektriciteit kan veilig en goedkoop met kernenergie opgewekt worden.
Energie (gas, olie, electriciteit) wordt door de overheid misbruikt om geld uit de zakken van burgers te kloppen. Met dat geld financieren ze speeltjes zoals nutteloze windmolens, nutteloze ontwikkelingshulp, importeren van cultuurvijandige ongeschoolde immigranten en nog veel meer.
@15: Het gaat niet om de hoeveelheid gas maar om de betaalbaarheid (inclusief kosten ivm milieuschade, klimaat). En nee, kernenergie is niet goedkoop en zeker niet ongelimiteerd op te schalen.
Het viel mij laatst op dat de benzineprijs in Duitsland inmiddels 15 ct lager is dan in NL en dat de dieselprijs vrijwel gelijk is.
@14:
Met veel subsidie worden de meeste genoemde energiebronnen al benut, maar niet in die mate dat fossiel vervangen wordt. Aan de top staat biomassa (niet genoemd!) en daarna waterkracht (stuwdammen). Nuttig voor elektriciteit, nauwelijks voor mobiliteit, die juist het hardst groeit.
Veel goedkope schone energie is er niet, ook niet met een draadje uit de Sahara. Gemakkelijk zo’n rijtje om het probleem weg te wuiven.
“Mensen met lagere inkomens kunnen straks de energierekening niet meer opbrengen. Dat beweerde topman Peter Terium van energiebedrijf RWE afgelopen zomer”
Als topmannen het opnemen voor lagere inkomens moet je altijd op je hoede zijn voor verborgen agenda’s.
@17: de benzineprijs in het buitenland is vrijwel altijd en overal lager dan bij ons. Dat ligt niet aan belastingen en accijnzen, zoals sommigen ons graag willen doen geloven, maar is gewoon een gevolg van het feit, dat veel Nederlanders zo veel geld krijgen, dat het ze geen barst kan schelen hoe hoog de prijs is (een grotere auto dan de buurman hebben om te laten zien hoe ‘succesvol’ ze zijn is veel belangrijker, bijvoorbeeld). Als het immers een kwestie van belastingen en accijnzen zou zijn, zou de benzineprijs bij de benzinepompen in de grensstreken net zo hoog zijn als in ‘het binnenland’ en dat is niet het geval. De benzineprijzen in onze grensstreken zijn gemiddeld al zo’n 10 cent lager dan in de Randstad. De benzineprijs is dus ook niet gebaseerd op concurrentie, maar op ‘wat de gek er voor geeft’.
@15: mooi dat je zenige zelfkennis hebt en aan het begin van je reactie al schrijft, dat die een onzinverhaal is, hoewel ik onderbuikverhaal ook al een goede benaming had gevonden.
@4: Als het verband ‘lineair’ is maakt het in feite niet uit aan welke kant (gebruik of vervuiling) je het probleem aanpakt. Het verband is wss niet lineair (een dieselauto in de stad vervuilt meer dan een dieselauto op het platteland), dus de insteek van zmc klinkt vrij redelijk..
Ik vind dat #15, afgezien van de xenofobische uitsmijter aan het eind, geen slecht punt maakt. Met 60% energiebelasting en 21% BTW (ook over de energiebelasting!) is het gebruik van energie vooral een melkkoe voor de overheid.
De genoemde tarieven staan eigenlijk niet in verhouding tot de milieuschade van de CO2-uitstoot.
Heerlijk zo’n crisis, eindelijk niet zo druk op de weg. Een beetje energie besparen kan wel!
@18:
Ik meen dat ik schreef dat de mogelijkheden voor schone energie er zijn en niet dat die al benut worden.
Biomassa lijkt is een aardige alternatiefje, vermits het om afval gaat en niet om verwerking van speciaal geteeld spul; dat is net zo raar als biodiesel.
Wat mobiliteit aangaat had ik natuurlijk de brandstofcel/waterstofmotor moeten vermelden; aardig omschreven omschreven op
http://nl.wikipedia.org/wiki/Brandstofcel
en
http://www.autoblog.nl/archive/2009/03/12/bmw-waterstofmotor-2x-efficienter-dan-benzinemotor
Aangaande mijn draadje met zonne-energie uit de Sahara.
Dit is geen wegwuiven van problemen:
Stroomkabels van daar naar Europa zijn echt niet ingewikkelder dan de duizenden kilometers aardgas- en olieleidingen die we al hebben aangelegd.
@Henk van S tot S Hoewel ik je enthousiasme waardeer en grotendeels deel, moet je het economische aspect niet uit het oog verliezen. Qua windmolens lijkt me overigens inderdaad sprake van onwil… bij andere energiebronnen is onwil m.i. op dit moment geen hele grote factor.
#14. Hoewel niet onmogelijk en mogelijk zelfs rendabel, zou een kabeltje vanuit de Sahara naar hier een met een zinnige capaciteit alleen al qua kosten een der moderne wereldwonderen worden.
Referentie: http://nl.wikipedia.org/wiki/NorNed-kabel
#25. Waterstof als brandstof gebruiken is buitengewoon inefficient, helemaal als de waterstof op duurzame wijze wordt geproduceerd. Dat is geen kwestie van onvolwassen technologie maar van fysische beperkingen. Oh en dan is er nog het probleem dat zelfs de meest geavanceerde waterstofauto van vandaag de dag een tank heeft waar de helft van de waterstof na een paar weken uit is weggelekt:P Waterstof is geen oplossing.
http://en.wikipedia.org/wiki/Hydrogen_economy#Efficiency_as_an_automotive_fuel
@#25 Wat BMW daar claimt is gewoon nonsens. Hun waterstofmotor heeft een efficientie van 43% (als je het weglekken van de waterstof uit de tank niet meerekent:Ppp). Moderne benzinemotoren tikken de 35% aan terwijl superzuinige dieselmotoren zelfs in de buurt van de 50% kunnen komen.
http://en.wikipedia.org/wiki/Engine_efficiency#Internal_combustion_engines
@27:
Of BMW wat overdrijft of niet die motor is een stuk beter voor het milieu dan de fossiele brandstoffen benzine en diesel en die “lekkages”zullen wel overwonnen worden.
@26
Ach de Deltawerken worden ook vaak als een wereldwonder gezien.
“Draadje” moet kunnen, zeker als de de olieprijs en de zeespiegel blijfven stijgen.
Geld doet wonderen :-)
Het verhogen van energieprijzen is niets anders dan het verlagen van de welvaart. Energie is namelijk de essentie van het bestaan. Een voorbeeldje: met genoeg energie kun je zelfs in een grot aardappelen kweken, water zuiveren en een aangenaam klimaat handhaven. Energie = welvaart.
Wie géén welvaart wil moet maar in oostelijk Afrika gaan wonen. Voor de rest van ons is het wenselijk dat we de energievoorziening voor korte en lange termijn veiligstellen. Dat kan via twee wegen:
1. efficiënter maken van bestaande processen, waardoor er meer energie over blijft voor de rest;
2. ontwikkelen van het gebruik van van duurzame energiebronnen.
Omdat sommige van die duurzame bronnen (wind, zon) geen constante aanvoer kennen, moeten ook grootschalige energie-opslagsystemen worden ontwikkeld. Dat gaat vast een hoop energie kosten, en die moesten we er dan maar eens in steken zolang energie nog goedkoop is.
@29:
1. een hogere prijs bevordert meer efficiëntie
2. een hogere prijs voor fossiel zorgt voor meer gebruik van van duurzame energiebronnen.
Dat sluit dus mooi aan. De heffingopbrengst op fossiel kan nuttig worden ingezet voor meer welvaart/welzijn.
De huidige bizar lage energieprijs voor grootverbruikers lokt verspilling uit en remt besparing
@28 Die motor is helemaal niet beter voor het milieu. Waarom denk je dat? Omdat de uitstoot ergens uit een fabriek komt in plaats van uit de uitlaat? Zolang er nog met fossiele brandstoffen elektriciteit of waterstof of wat dan ook gemaakt wordt is een waterstofauto per kilometer verantwoorderlijk voor _minstens_ evenveel uitstoot als een beetje dieselauto en voor ruim 2x zoveel uitstoot als een elektrische auto.
Ik snap werkelijk niet waarom men vanuit milieu- of klimaat-oogpunt waterstof zou nastreven. Marketingtechnisch ligt het wel leuk en je kunt er ook nog eens leuke subsidies voor krijgen, maar gezien de grote energieverspilling waarmee de productie van cryogeen waterstof gepaard gaat is het simpelweg geen rendabele brandstof voor autos. Het is en zal altijd een energieverspillend luxeproduct blijven.
@31:
Productie van waterstofgas kan op diverse manieren:
De milieu onvriendelijke variant is die uit koolwaterstoffen, waar bij via chemisch proces CO2 vrijkomt.
Mileuvriendelijker zijn:
1. Electrolyse via mileuvriendelijke opgewekte elektrciteit.
2. Thermolyse
3. Hoge-temperatuurelektrolyse
4. Algenbioreactor
Voorlopig is dit nog wat aan de dure kant, maar dat veranderd wel.
@Henk van S, #31 Blijkbaar heb je #26 niet gelezen en er toch op gereageerd? Of wil je de waarheid gewoon niet horen?
Ik zeg het nog 1 keer: de productie van cryogeen waterstof is buitengewoon inefficient. En dat blijft zo want dat is geen kwestie van technologie maar van natuurkunde. Ruim de helft van de energie die je erin stopt is weggegooid; die energie kun je dus veel beter op andere manieren gebruiken. En die andere manieren zullen dus _altijd_ _significant_ goedkoper blijven. Zolang energie niet zo goed als gratis is, zullen waterstofautos een luxeproduct voor patsers blijven. Maargoed. Dream on.
http://en.wikipedia.org/wiki/Hydrogen_economy#Efficiency_as_an_automotive_fuel
http://phys.org/news85074285.html
@zmoc.
Hoe zie jij dan het persoonlijke vervoer van de toekomst?
Volledig elektrisch met een bereik van 200km?
En bij het opladen onderweg verplicht eten?
Of ethanol (of variant) als brandstof?
@33:
Ik bestrijdt niet dat het niet al te efficiënt is.
Het gaat mij om schone energie.
En als dat wordt opgewekt zoals ik onder 1,2,3 en 4 onder 32 noemde wordt dat bereikt.
Nu weet ik ook wel dat het een groot aantal mensen worst zal zijn of we de aarde blijven opwarmen of niet.
Maar de tijd dat de olieprijzen extreem hoger worden nadert.
Misschien is dat toch een rede om zich maar vast goed voor te bereiden.
@30: We zitten niet op een eiland: als we in Nederland de prijs van energie kunstmatig verhogen, benadelen we alleen onze eigen economie. Die energieprijs gaat uiteindelijk echt wel omhoog. De economische ruimte die we nu nog hebben moet worden benut voor het ontwikkelen van met name grootschalige energie-opslag. Over een paar jaar zijn we daar dan de held mee.