Misdaad en haat

DATA - Aangiften van haatmisdrijven worden in weinig landen nauwkeurig bijgehouden. In de Verenigde Staten, Engeland en Wales gebeurt dat wel, en in ons land ook. De gegevens variëren enorm per land. Wie zijn in Nederland vaak slachtoffer, en van welke soorten haatmisdrijven?

In april was ik in Streeterville, Chicago. Die wijk is vernoemd naar George Streeter, die berucht was om zijn leugens en geweld. Streeterville kwam eind januari in het nieuws door de mishandeling van Jussie Smollett, acteur in de Chicagoan dramaserie Empire. Twee mannen met skimasker en rood petje herkenden de “Empire nigger”, overgoten hem met bleekmiddel en deden een strop om zijn nek.

“Een hedendaagse lynchpoging,” zo betitelde Amerikaans presidentskandidaat Cory Booker het incident in een tweet op 29 januari. Zijn rivale Kamala Harris noemde Smollett in een tweet diezelfde dag “één van de aardigste, zachtmoedigste mensen die ik ken (..) Niemand zou voor zijn leven hoeven te vrezen vanwege zijn seksuele geaardheid of huidskleur. We moeten deze haat het hoofd bieden.”

President Donald Trump was in verlegenheid gebracht vanwege het rode MAGA-petje dat één van de daders droeg. Daarnaast schreeuwden Smolletts belagers “This is MAGA country,” verwijzend naar Trumps campagneslogan Make America Great Again (MAGA). Tegenover journalisten veroordeelde Trump de daad: “Erger kan het niet worden.” Ruim drie weken lang zochten agenten naar de daders.

Filmpje

Al gauw rezen er vragen. Universitair docent Wilfred Reilly van Kentucky State University somde ze op in USA Today op 22 februari: Eén op tien Chicagoans stemde op Trump. Hoeveel daarvan zijn Trump-fan? Hoeveel daar weer van kijken Empire? Hoeveel daar weer van lopen met een rood petje op door de ijskoude nacht? Hoeveel daar weer van hebben bleekmiddel, skimasker en touw bij zich?

Volkskrant-journalist Haro Kraak beschreef op 23 februari het vervolg: “Nadat er twijfels over het incident waren ontstaan, gaf Smollett een interview aan het ABC-nieuwsprogramma Good Morning America. Huilend vertelde hij dat hij hoopte dat zijn belagers gepakt zouden worden (..) Op de vraag waarom hij zijn telefoon niet aan de politie had gegeven, zei hij dat er privéfoto’s (..) op stonden.”

Langzaam verschoof de focus in het onderzoek van het Chicago Police Department. De baas ervan, Police Superintendent Eddie Johnson, concludeerde dat Smollett de Empire-producent een racistische, homofobe dreigbrief had gestuurd om meer salaris te krijgen. Johnson: “Toen dat niet werkte betaalde Smollett 3.500 dollar om een aanslag in scène te zetten (..) omdat hij ontevreden was met zijn salaris.”

Die 3.500 dollar zou Smollett hebben betaald aan twee broers van Nigeriaanse origine. Plus honderd dollar voor een skimasker, een petje, zonnebrillen, handschoenen en touw. Kraak: “Zij bekenden dat het een vooropgezet plan van Smollett was. Sms’jes en telefoonverkeer bevestigden hun verhaal. Ook dook er een filmpje van een beveiligingscamera op van de broers” terwijl ze het skimasker kochten.

Hoaxes

Smollett, die in 2007 is beboet wegens rijden onder invloed zonder rijbewijs en opgeven van een valse naam, kreeg ditmaal 16 aanklachten aan zijn broek. Hij werd op borgtocht vrijgelaten uit Cook County Jail. Op 26 maart vervielen plots alle aanklachten, na Smollett’s belofte een taakstraf uit te voeren en de 10.000 dollar borg te doneren aan de stad. Superintendent Johnson wist van niets en was woedend.

Smollett houdt vol onschuldig te zijn. Sommigen geloven hem, aldus Eindhovens Dagblad op 14 maart: “Buiten het gerechtsgebouw staan fans van Smollett te protesteren, zij roepen leuzen dat zijn vervolging onterecht is.” Anderen, zoals Fox-presentator Tucker Carlson, denken dat aangiften vaak vals zijn. Weer anderen menen juist dat er veel meer hate crime is dan aantallen aangiften suggereren.

Universitair docent Reilly stelt dat aangiften vaak vals blijken. Hij vond 409 hate crime hoaxes in ruim zeven jaar. Een andere onderzoeker vond er 300 en een gedeeltelijk overlappende lijst van 355 staat op fakehatecrimes.org. Ter vergelijking: in 2017 rapporteerde de FBI ruim 7.000 haatmisdrijven, waarvan slechts 8-10% zoveel media-aandacht kreeg dat ze zouden zijn terug te vinden, aldus Reilly.

Vraagtekens

Hoe zit dat bij ons? Definities en aantallen haatmisdrijven variëren per land. Voor zover bekend althans; veel landen houden ze niet bij. In Engeland en Wales tezamen ligt het aantal gerapporteerde haatmisdrijven hoger dan in de VS: er worden er sinds 2013 grofweg 50.000 per jaar geregistreerd. In Nederland zijn er sinds 2015 per jaar gemiddeld 4.800 delicten met een discriminatoir aspect gemeld.

Achter dit gemiddelde steekt een daling van ruim 6.000 aangiften in 2015 tot zo’n 3.500 in 2017. Dat zijn er in laatstgenoemd jaar dus gemiddeld bijna tien per dag in ons land. De discriminatiegrond van een kleine helft van alle aangiften is ras, ruim een kwart seksuele geaardheid en plusminus een tiende godsdienst. Slachtoffers zijn vooral LGBT’ers (ongeveer 29%), moslims (19%), en joden (8%).

In een ruime meerderheid van de gevallen gaat het om belediging. In 2015 en 2016 was dat circa driekwart van alle aangiften; in 2017 ruim de helft. Ook vernieling komt voor: in zo’n 12% van de gevallen. Bedreiging en mishandeling zijn met 3 à 4% wat zeldzamer. Opvallend is verder dat het aanbrengen van een hakenkruis regelmatig voorkomt: hiervan is sprake in 15% van alle aangiften.

Rond de betrouwbaarheid van de dataset zullen uiteraard altijd vraagtekens blijven bestaan. Zoals rond de betrouwbaarheid van alle criminaliteitscijfers gebaseerd op aangiften. Want van hoeveel incidenten wordt geen aangifte gedaan? En omgekeerd: hoeveel aangiften zouden vals zijn? Het blijft gissen. En dan dwalen mijn gedachten toch weer af naar de zaak-Smollett. Naar leugens en geweld.

Dat past bij Streeterville – en ook bij ons?

Speciale dank aan Ed Faas (Nationale Politie) voor toestemming voor het inzien van de data.