ELDERS - Na de overstromingen in 2002, 2005 en 2011 beleeft Duitsland deze zomer opnieuw een watersnoodramp. Als het water gezakt is, zal het politieke conflict over oorzaken en oplossingen in dit verkiezingsjaar hoog oplopen.
Het water in de Elbe heeft zijn hoogste stand bereikt. Opnieuw zijn records gebroken. De schade is nog moeilijk te becijferen, de eerste schattingen gaan er van uit dat ook financieel gezien alles nog een streepje hoger komt te liggen dan bij vorige gelegenheden. De Bondsregering heeft tot nu toe niet meer dan 100 miljoen toegezegd (in 2002 nog 385 miljoen). Veel te weinig! klaagde deze krant uit Beieren vorige week al. Het rampenfonds voor particuliere bijdragen is geopend.
Intussen beginnen de verhalen los te komen over wat er tussen 2002 en 2013 is gebeurd om overstromingen tegen te gaan. Weggespoelde plannen, kopt de Berliner Zeitung.
Wetenschappers zijn niet verrast over deze nieuwe watersnoodramp. Ze waarschuwen er al jaren voor. Extreme weersomstandigheden horen bij de klimaatverandering. Na een overstroming wordt dat ook wel erkend door de verantwoordelijke autoriteiten. Maar de aandacht voor structurele oplossingen zakt net als het rivierwater snel weg, zegt hydroloog Axel Bronstert. De term die bij de ramp van 2002 gebruikt werd, Jahrhundertflut, is ook buitengewoon misleidend. Alsof we een eeuw de tijd zouden hebben voordat zich opnieuw zoiets voordoet. Van de 351 na 2002 geplande werken is nu nog geen kwart uitgevoerd.
Het grootste probleem is dat de meest effectieve oplossing, het herstel van de uiterwaarden om het water meer ruimte te geven, moeilijk uitvoerbaar blijkt. In het stroomgebied van de Elbe zijn uiteindelijk slechts twee plannen in uitvoering genomen. Een ervan is voltooid, het andere heeft de nieuwe overstromingen nog niet kunnen tegenhouden. Grootste obstakel: omwonenden van de nieuwe, verder van de rivier geplande dijken, maken bezwaar tegen verandering van hun uitzicht. Zij vrezen ook bij dijkdoorbraak niet snel genoeg weg te kunnen komen. Dit soort plannen is ook sterk afhankelijk van de medewerking van plaatselijke en regionale overheden. De wil om land terug te geven aan het water voor de bescherming van stroomafwaarts gelegen dorpen is niet bij alle burgemeesters even sterk.
Geef de rivieren meer ruimte, schrijft Robert Ide in Der Tagesspiegel. Sinds 2002 is er 530 miljoen euro uitgegeven aan maatregelen om overstromingen tegen te gaan. Het meeste geld is besteed aan dijken en allerlei andere infrastructurele projecten. Maar in beton siepelt het water niet weg. Lokale, particuliere belangen waarvoor nu opnieuw geld moet worden bijeen gebracht, verhinderen duurzame oplossingen. Na het opruimen van de schade, zegt Ide, dreigt er opnieuw een stellingenoorlog over bouwland en overloopgebieden. Meer ruimte voor het water? Schön und gut, aber bitte nicht bei mir!
Het algemene belang lijdt onder dit NIMBY-gedrag. De regering in Berlijn, wel goed voor directe hulp aan de slachtoffers, heeft slechts beperkte macht om meer structurele oplossingen door te zetten. In 2002 hebben de Duitse Groenen, toen nog met de SPD in de regering, de kaders aangegeven voor een ecologisch verantwoord beleid om overstromingen te voorkomen. Maar de uitvoering ligt in handen handen van de bondsstaten en lagere overheden. Een akkerbouwverbod is noodzakelijk op sommige plaatsen langs de rivieren. Want op landbouwgebieden zakt het water slecht. Dat geldt nog meer voor het bebouwde gebied. Nog steeds worden er in de directe omgeving van rivieren veel te veel woonhuizen, bedrijven en verkeerswegen gebouwd. Het wordt hoogt tijd voor een radicale verandering in het denken over de aanpak van overstromingen. De partij pleit niet alleen voor meer ruimte voor de rivier, maar ook voor het tegengaan van verdere verstopping van de bodem in de directe omgeving.
Daarnaast moet het beperken van de klimaatverandering ten gevolge van CO2 uitstoot actiever worden aangepakt. Helaas stagneert het klimaatbeleid. De economische crisis mag daarvoor niet verantwoordelijk gehouden worden. Integendeel. Als Merkel dan zo graag wil bezuinigen is er met een beleid gericht op duurzaamheid buitengewoon veel geld te verdienen. De subsidies aan kolen en olie verspillende industrieën moeten volgens de Groenen dan wel vervangen worden door investeringen in hernieuwbare energie. De verkiezingsstrijd is in volle gang.
Reacties (11)
Goed stukje, behalve dat ongefundeerde gezeur over het klimaat dan.
Op een bepaald moment – 1500 vChr, zeg einde bronstijd werden zg hillforts gebouwd (zie ook hier). Die nederzettingen – die uitgroeiden tot behoorlijke steden) liggen allemaal op een hoogte, boven de floodplains die ze omringden. Droge voeten waren belangrijk.
Na die periode, zeg maar met begin Romeinen, werden al die nederzettingen naar beneden gebracht/gedwongen. Vaak parallel aan elkaar. Carcassonne is een aardig voorbeeld van een middeleeuwse stad op hoogte en een nieuwe stad (na 12e eeuw) in de laagte.
Om kort te gaan: met de Romeinen werden de meeste echte grote vestigingen op laagte gebouwd. In de floodplains. Met die vestigingen werden gelijktijdig grote ontwateringswerken uitgevoerd (na 1000, vergelijk Nederland). Het gevolg van dat al was een verdroging en kanalisatie op de floodplains en een bewoning van die ruimte.
Wat daar nooit bij werd gedacht is dat de waterafvoer een keer in de zoveel tijd extreem kan zijn en de rivier buiten haar overs treedt. En als de regenval toe neemt agv klimaatverandering zal dat vaker gebeuren. Waterafvoer via buizen en kanalen heeft een maximum, daarbuiten overstroomt het.
Anders gezegd: woon laag dan weet je zeker dat je in overstromingsgebied woont. In de uiterwaarden is dat zekerder dan er buiten, maar buiten de uiterwaarden ben je niet gegarandeerd droog.
Het meest verbazend is dat mensen vergeten zijn dat op rivierniveau wonen het risico van overstroming inhoudt en men een overstroming een ramp noemt. Verzekeringstechnisch kan dat zo zijn, maar wel veroorzaakt door de mens zelf. Al 3000 jaar, misschien zelfs langer.
Leer er mee leven of ga weer op een hoogte wonen.
Ruimte voor de rivier maken niet de enige oplossing. Onder andere (hogere) dijken bouwen helpt ook. Ook al verplaats je het probleem dan wel naar benedenstrooms, waar je dan ook weer extremere maatregelen moet treffen etc.
@2: Je hebt een punt wat uiterwaarden betreft, daarbuiten niet imho. De verwijzing terug in de geschiedenis heeft wat mij betreft dezelfde waarde als verwijzen naar de tijd van jagers&verzamelaars als ideaal beeld. Ergo: je mag in beide gevallen een hoop mensen het land uitwerken.
@3: Je mist mijn punt denk ik. Verwijzing naar de geschiedenis is alleen een verwijzing naar een proces. Een proces dat imho reversibel is. En daarom bestuderen wij processen. Oorzaken en gevolgen bestuderen en dan kijken wat het probleem is. Ik hoef helemaal niemand het land uit te werken, ik creeer ook geen ideaal beeld.
Dit even als – blijkbaar noodzakelijke – toevoeging.
@1: Houd de kop maar in het zand!
@2: Leren leven met de natuur is helaas nog steeds minder populair dan de natuur uitbuiten en proberen te overheersen
Een deel van de overstroming ontstond door dijkdoorbraak, niets daarover ondanks die bestede gelden! Blijkbaar is niet alleen ruimte een probleem, doch ook de dijkkwaliteit.
Ook met een sterker klimaatbeleid zal het waterprobleem aangepakt moeten worden. Wat deden de Groenen aan de kolensubsidie toen ze in de regering zaten?
@4: Hans, ik moet misschien ook iets beter lezen & uitgebreider/duidelijker reageren. Bij dezen:
Ik werd getriggerd door jouw opmerking:
Woon [je] laag dan weet je zeker dat je in overstromingsgebied woont. In de uiterwaarden is dat zekerder dan er buiten, maar buiten de uiterwaarden ben je niet gegarandeerd droog.
Dit geld (extreem doorgeredeneerd) voor een zeer groot gebied. Het meeste land ligt benedenstrooms van ander land. Als je water niet begeleid heb je zo in theorie overal kans op overstromingen. Zelfs in een woestijn kan je overstomen omdat neerslaggebeurtenissen daar vaak extreme vormen aannemen. Of juist op een berghelling, omdat water zich daar minder makkelijk laat vasthouden*. Het gaat dan dus om kans op overstroming en de bijbehorende keuzes/maatregelen die getroffen worden om die kans te verkleinen. In Nederland zijn we daar redelijk goed in. Zowel het maken van beleid als het nemen van de nodige maatregelen. Daardoor ben je juist in het lage Nederland goed beschermd tegen water en overstromingen.
Ik ben het dus met je eens voor wat betreft uiterwaarden omdat het daar (in NL ook beleidstechnisch) een eigen risico is. Voor het overige gebied worden actief maatregelen genomen en ben ik het dus niet met je eens. Kortom: het gaat niet om hoe laag je woont, maar om hoeveel er aan bescherming tegen hoogwatergebeurtenissen / wateroverlast wordt gedaan.
* dit klinkt misschien tegenstrijdig: je zou denken dat je juist van dat water af wilt en dan is vasthouden niet zo handig. Maar als je op een hogergelegen plaats weinig water vasthoud dan verzameld zich in lagergelegen gebied meer water en heb je daar dus meer wateroverlast. Je bouwt vaak op een vlak stuk waardoor je bij een berghelling nog steeds waterproblematiek kan hebben.
@6: Wat dan wel weer frappant is, is dat die dijkdoorbraak zorgde voor ruimte voor de rivier en er benedenstrooms van Fishbeck minder (kans op) wateroverlast was.
Bekijk het eens van een filosofische kant, wie weet bevalt het?
http://www.beleven.org/verhaal/confucius_en_de_loop_van_het_water
@9: Ja, go with the flow. Ik dacht dat we die al wel gehad hadden. Dat is alleen een filosofie om het volk braaf te laten zijn en te laten geloven dat ze het goede doen.
Heeft niets met watermanagement te maken.
@7: Ik ben het dus met je eens voor wat betreft uiterwaarden omdat het daar (in NL ook beleidstechnisch) een eigen risico is. Voor het overige gebied worden actief maatregelen genomen en ben ik het dus niet met je eens. Kortom: het gaat niet om hoe laag je woont, maar om hoeveel er aan bescherming tegen hoogwatergebeurtenissen / wateroverlast wordt gedaan.
Als je maar lang genoeg denkt dat actief management, voldoende kanalen sluizen en wat dies meer zij, ontwatering van de floodplains, meer gebouwen op betonnen platen, grotere steden, flats, dorpen…. ik hou op.
Als je denkt dat dat allemaal gaat helpen tegen overstromingen op de lager gelegen gebieden – ook de gebieden tussen de heuvels (waar het water nl vanaf stroomt) – dan kun je je nog heel lang wentelen in de droom dat je in de laagvlakte kunt wonen zonder natte voeten te krijgen.
Ik ben intussen zo ver dat ik denk dat je in ieder geval 15 meter boven het zomerniveau van een rivier met vloedneigingen moet wonen om droge voeten te houden.