Laat die G20 toch. Begin een eigen club

Vorige week werd duidelijk dat Nederland weer niet aanschuiven als de G20 regeringsleiders komende november in de badplaats Cannes bijeenkomen. Minister van Financiën Jan Kees de Jager reageerde teleurgesteld. De G20, de groep van twintig ‘belangrijkste’ economieën, zou uitgegroeid zijn tot hét politieke forum voor internationale economische afspraken. Nederland zou daar als zestiende economie ter wereld, handelsland, en grote financiële speler, bij moeten zijn. ‘Maar we gaan helaas niet over de uitnodigingen’, aldus de Jager.

Helaas voor Nederland is Europa al oververtegenwoordigd in de G20 met permanente zetels voor Duitsland, Frankrijk, Italië, het Verenigd Koninkrijk én een voor de EU als geheel. In de door Wikileaks gelekte ambtsberichten weten we dat Nederland ‘geen schijn van kans maakt’ op een vaste zetel. Nederland zou in Benelux-verband nog wat kunnen proberen, maar voorlopig zijn we veroordeeld tot gelobby en geleur voor de schaarse wildcards.

Maar heeft Nederland eigenlijk wel zoveel te zoeken bij de G20?

Natuurlijk is het nuttig om aan tafel te zitten als de regels van het financiële stelsel worden herzien (hoewel het maar de vraag is hoeveel de G20 nou echt zal bereiken), maar het forum heeft een aantal manco’s. Ten eerste heeft de G20 eigenlijk maar één doel: economische groei. Achter dit doel gaat de aanname schuil dat de wereldeconomie oneindig door kan groeien. Maar zelfs bij een voorzichtige schatting van 3% groei op jaarbasis zal de wereldeconomie de komende eeuw maar liefst vertwintigvoudigen(!). Dat is erg onwaarschijnlijk. Economische groei is zelf een schaars goed geworden en dat vraagt om een radicale omslag in ons denken.

Ten tweede staart de G20 zich blind op één bedreiging: financiële instabiliteit. Nu zijn een robuust financieel systeem, evenwichtige handel en gezonde overheidsfinanciën cruciaal voor een gezonde economie. Maar het gevaar van klimaatverandering, haperende ecosystemen en nieuwe schaarste in energie en grondstoffen zijn van minstens even groot belang. Een economisch forum zou verder moeten kijken dan naar enkel staatsschulden, begrotingstekorten, handelsbalansen etc.

Ten derde is de grondslag voor lidmaatschap van de G20 – de grootte van de economie – erg beperkt. Is een land met een grote bevolking en veel economische activiteit meteen ook een interessante tafelgenoot? Is het niet beter om met landen te praten die een sterke, innovatieve economie en een lage werkloosheid combineren met een kleine ecologische voetafdruk? Of die landen waar de economie de meeste kwalitatieve levensjaren of het grootse geluk realiseert? De G20 is een club voor kwantitatieve grootmachten, niet voor kwalitatieve uitblinkers.

Belangrijk is de sturende rol die het bruto binnenlands product (bbp) heeft. Voor de G20 staat het bbp voor ‘de economie’ en bbp-groei voor ‘economische groei’. Maar het bbp is slechts een blinde optelsom van de geldwaarde van geproduceerde goederen en diensten. Het heeft geen oog voor (schade aan) natuurlijke hulpbronnen, verdeling, vrijwilligerswerk, vrije tijd of geluk. Vele (Nobelprijs)economen en activisten protesteren al decennia tegen de hegemonie van het bbp en niet zonder succes: er is een reeks aan nieuwe indicatoren in ontwikkeling die het bbp vervangt of aanvult. Die indicatoren laten weinig heel van de G20-rangorde.

In de laatste versie van de Human Development Index van de Verenigde Naties, bijvoorbeeld, waarbij naast welvaart ook levensverwachting, onderwijs, en gelijkheid meetellen, staan slechts drie G20 landen in de top tien. De Scandinavische landen, alle geen G20 leden, vullen de top tien aan. In de laatste Happy Planet Index, die geluk en levensverwachting deelt door de ecologische voetafdruk, staan slechts zes G20 leden in de top vijftig.

Nederland scoort relatief hoog op deze twee indices, maar ook op zoveel andere terreinen zoals arbeidsproductiviteit, werkgelegenheid, de combinatie werk/vrije tijd. Nederlandse bedrijven als AkzoNobel, KLM,  Philips, TNT en Unilever zijn de duurzaamste in hun sector.

In dit licht is het wrang dat Nederland en al die andere goed presterende maar kleinere economieën zo moeten bedelen bij de G20. Nederland zou er beter aan doen een nieuwe club op te richten van landen die echt iets bijzonders presteren, een ‘Q20’ van de twintig kwalitatief sterkste economieën, samengesteld op op basis van alternatieve indicatoren. Er zou een enorme inspirerende werking van uit gaan en wie weet wordt er ook nog naar geluisterd.

Als Nederland hier het voortouw in neemt, weet je in ieder geval een ding zeker: dan gaan we wél over de uitnodigingen.