Kunst op Zondag | Valse Van Gogh

In het Van Goghjaar 2015 moeten we het ook eens hebben over valse Van Goghs. De staat van New York heeft een wetsvoorstel aangenomen die het grote aantal rechtszaken aan banden moet leggen, waarbij de rechter moet uitmaken of een kunstwerk authentiek is. Ook het Van Gogh Museum zegt veel tijd kwijt te zijn aan soortgelijke rechtszaken.

Het Van Gogh Museum geldt als de enige nationaal en internationaal erkende autoriteit, die vast kan stellen of een doekje zonnebloemen een echte Van Gogh is. Het museum zegt jaarlijks zo’n tweehonderd vragen te krijgen over de authenticiteit van een vermeende Van Gogh. Heeft u thuis een olieverfportretje van een man die zijn rechteroor mist? Van een beroemde schilder? Lees eerst de voorwaarden voor u het formulier op de website van het Van Goghmuseum invult. Het werk kan immers ook door uw opa of oma zijn gemaakt.

Expert of niet, het museum kan niet altijd volledige zekerheid geven over de echtheid van vermeende Van Goghs. Maar bij de beoordeling gaat het museum ook wel eens in de fout.

In 1991 werd het schilderij ‘Zonsondergang bij Montmajour’(1888) beoordeeld als ‘geen Van Gogh’. In 2013 erkende het Van Gogh Museum het schilderij wel als authentiek.

Zonsondergang bij Montmajour

Dat inspireert wellicht anderen om het museum voor de rechter te slepen als ze een afwijzing hebben ontvangen. Een Duitse kunsthandelaar stapte naar de rechter omdat het museum een vermeende Van Gogh als vals bestempelde. De rechter gaf het museum gelijk.

Dit is niet Van Gogh

Vincent van Gogh heeft als een waanzinnige geschilderd, want hoe kun je anders honderden schilderijen nalaten. Niet allemaal even bijster origineel, maar veel ‘variaties op een thema’. Veel zelfportretten, herhaaldelijk een zelfde landschap, vazen met bloemen, schoenen, boerengezichten. Bovendien heeft hij eind 1889 zelf kopieën gemaakt van schilderijen van o.a. Rembrandt, Jean-François Millet en Honoré Daumier. In die hoeveelheid is makkelijk een valse Van Gogh te schuiven.

Deze….

….of deze?

In 1997 werd verondersteld dat ruim honderd werken die aan Van Gogh waren toegeschreven, vervalsingen zijn. Nu worden niet alle valse Van Goghs weggezet als moedwillige vervalsingen. De experts van het Van Gogh Museum stelde in 2007 een Australisch museum enorm teleur door een vermeende Van Gogh af te wijzen als authentiek. Het zou door een tijdgenoot van Van Gogh gemaakt zijn. Het museum legde zich bij het oordeel neer en liet het schilderij gewoon hangen, tot vorig jaar het doek uit de toonzaal werd gehaald omdat bleek dat het werk onder Nazi roofkunst viel. Met de nazaten van de oorspronkelijke eigenaar wordt nu besproken wat er met het werk verder moet gebeuren.

Museum De Fundatie (Zwolle) meent vier Van Goghs in huis te hebben. Eén echte, en drie onechte, aldus bepaald door het Van Gogh Museum. In Zwolle hoopt men dat minstens één van die afgekeurde schilderijen ooit nog eens wordt erkend als authentiek. Dat zou kunnen als de technieken om authenticiteit te bepalen nog beter worden dan ze nu al zijn. Tot er een sluitende en door iedereen geaccepteerde methode is, zullen er discussie gaande blijven over de echtheid van schilderijen. Discussie gevoed door belangen.

Dit is in ieder geval geen van Gogh.

Dit wel maar niet authentiek.

Het is ook wel voor te stellen dat een kunsthandelaar die denkt een Van Gogh te hebben, gefrustreerd raakt als het Van Gogh Museum het afwijst. Geld is voor aardig wat ‘kunstliefhebbers’ een groot belang. Aan de andere kant: het Van Gogh Museum heeft er natuurlijk ook belang bij dat er niet teveel echte Van Goghs over de wereld zwerven. Het museum heeft nu de grootste collectie echt werk in bezit en aanvullingen uit particuliere handen zijn zo goed als onbetaalbaar.

Waarom pakt het museum dat niet anders aan? Koop al die ter keuring aangeboden ‘valse Van Goghs’ voor een prikkie op. Laat het publiek de verschillen tussen echt en nep zien. En wie weet zit er toch eentje tussen die over tien jaar reuze echt blijkt te zijn. Die heeft het museum dan goedkoop binnen gehaald.

Niet Van Gogh

Wel Van Gogh