Kunst op Zondag | Uitvinders

De weg van niets naar iets loopt langs het vinden van opeenvolgende oplossingen. In die zin is elke kunstenaar een uitvinder. Maar er zijn natuurlijk kunstenaars die uitvinder zijn in de zin van techneuten die toepassingen verzinnen voor praktisch gebruik.

Leonardo da Vinci!, zult u roepen. Ja, die kennen we allemaal wel als de ‘uomo universale’, beroemd als de schilder van de Mona Lisa en even bekend als uitvinder en tot op vandaag inspirator voor veel andere kunstenaars. In zijn Codex Atlanticus zien we o.a. ontwerpen voor irrigatiesystemen, waarin Da Vinci een tekening opneemt van de ‘Schroef van Archimedes’.

Tony Cragg – Schroef van Archimedes (fontein Zuiderpark, Den Bosch), 1993 (filmpje 0 min. 30”).

Op de volgende bladzijde nog zo’n schroef….

William Pye – Archimedes screw, 1997 (filmpje 0 min 56”).

Het gebruik maken van andermans uitvindingen, zoals hierboven, maakt een kunstenaar nog niet tot een echte uitvinder. William Pye komt er met zijn waterwerken nog het dichtst bij in de buurt.

De 79-jarige en nog immer actieve kunstenaar Johann van den Noort kan wel met recht een echte uitvinder worden genoemd. Naast een breed scala kunst (schilderijen, sculpturen en meer) staan een tiental uitvindingen op zijn naam.

Van een drijvend vliegveld in de Noordzee, een getijdeturbine om energie op te wekken tot een schip dat olie op zee kan opruimen en een waterkering die vanzelf omhoog komt als opkomend water de omgeving bedreigt. Daarmee is niet alleen Spakenburg beschermd tegen overstromingen, maar ook het Van Abbemuseum in Eindhoven (filmpje, 1 min.39”).

Johann van den Noort bedacht ook een Twin Wing Tsunami Barrier (filmpje, 3 min.), waarmee een baai kan worden afgesloten als een tsunami de ‘barrier’ raakt.

Een oplossing voor waterschaarste, waar dan ook. Ap Verheggen haalde het nieuws met zijn ‘Sunglacier’, waarmee zelfs uit behoorlijk droge lucht water gehaald kan worden (filmpje 1 min 38”).

Veel als uitvinder te boek staande kunstenaars zijn eigenlijk meer bevlogen techneuten die technologische vondsten inzetten om alleen leuke, mooie kunst te maken. Daar zitten soms wel ‘doordenkertjes’ bij, dus wie weet wat het nog bijdraagt aan onze evolutie.

Bram de Jonghe wil dat de toeschouwer “Zoals een kind kijkt naar de dingen, naïef, vanuit een eigen autonoom handelen, zonder de oplossingen van de volwassenen te begrijpen.” Hij “omarmt de onhandige visualisaties van complexe ideeën die daardoor hun gecodeerde schoonheid vermenselijken.”

Bram de Jonghe brengt zodoende een ode aan het “uitvindende” vermogen van de mens. Dat zulks sporen achterlaat, soit. Als iemand het licht ziet, dat licht aan de mens brengt, wat zullen we dan klagen over de vetspetters en roetvegen die dat achterlaat?

Uit de installatie ‘En ook dat’ (2017).

Poppenspeelster Mirjam Langemeijer en kunstenaar/uitvinder Fred Abels zijn samen Electric Circus. Met hun robotpoppen maken ze ‘animatronics’, straattheater waarbij de poppen soms amper te onderscheiden zijn van echte levende wezens.

Misschien bent u Dirk, de dakloze robot al eens tegengekomen? In dit filmpje (4 min. 11”) is hij in Australië beland.

Fred Abels en Mirjam Langemeijer wilden een robot creëren die niet dat strakke, glimmende, high-tech uiterlijk heeft dat de meeste robots hebben. Wellicht toch ook een toekomstbeeld: stel je voor dat een menselijk uitziende zorgrobot op straat wordt gezet wegens bezuinigingen in de zorg van pakweg 2090? Zou er dan opvang zijn  voor dakloze, zwervende robots?

We moeten het uitvinden van ‘techniek voor het plezier’ niet onderschatten. Het kan uiteindelijk leiden tot zeer nuttige toepassingen. Dominic Wilcox, o.a de uitvinder van de zelfrijdende glas-in-lood slaapwagen, raakte als kind al geïnspireerd door maffe uitvindingen en startte het project ‘Little inventors’.

Wat begon als een paar workshops en optredens op scholen, is inmiddels een zelfstandig, wereldwijd  project geworden. Het kunstrecenserend commentaar ‘dat kan mijn kind ook’ heeft hiermee een schitterende dimensie gekregen. Kijk u maar (2 min. 30”)

Meer ‘echte’ uitvinders onder Nederlandse kunstenaars (een minieme selectie):
– Jan van der Heijden (5 maart 1637 – 28 maart 1712), schilder van o.a. stadsgezichten en uitvinder van de brandspuit (het Nationaal Brandweer Museum heeft tot 27 oktober een tentoonstelling over deze kunstenaar);
– Abe Gerlsma (3 februari 1919 – 19 maart 2012) kunstschilder, graficus en uitvinder van landbouwmachines;
– Daan Roosegaarde (24 juli 1979), o.a. bekend van lichtgevende fietspaden heeft de ambitie het ruimte-afval op te ruimen;
– Jalila Essaïdi (29 oktober 1980), bedacht hoe van mest duurzame bioplastics gemaakt kunnen worden, waarmee dan weer o.a. kleding kan worden gefabriceerd.