Kunst zit tussen de oren. Delen van de hersenen spelen een grote rol bij het maken van kunst en bij het waarderen van kunst. Al jaren onderzoeken wetenschappers hoe kunstenaars functioneren en hoe kunstliefhebbers kunst waarderen. De onderzoeksresultaten zouden nuttig kunnen zijn op gebied van onder andere de ontwikkeling van artificiële intelligentie, cultuureducatie en behandeling van diverse (geestes)ziekten.
Wetenschappers van de Vanderbilt University in Nashville organiseerden een experiment waarbij muzikanten en mensen zonder muzikale training dezelfde creatieve opdrachten uitvoerden. De muzikanten bleken vindingrijker en overdachten informatie ook op een kwalitatief betere manier.
Bij elektrische stimulatie van de linker dorsolaterale prefrontale cortex blijken proefpersonen concrete schilderijen en foto’s mooier te vinden. De onderzoekers denken dat oordeelsvorming over abstracte kunst anders verloopt dan bij niet-abstracte kunst, omdat er andere hersengebieden bij betrokken zijn.
In een experiment werden 29 ballerina’s en 20 vrouwelijke roeiers rondgedraaid in een stoel en moesten aangeven hoe snel ze dachten dat ze nog aan het draaien waren zodra de stoel stopte met bewegen. Hun hersenactiviteit werd in kaart gebracht op MRI-scans.
De danseressen bleken een veel betere kijk op de situatie te hebben. De ballerina’s met de meeste ervaring bleken zelfs resistent tegen het duizelen. Het doel is nu de specifieke hersenregio’s bij patiënten met chronische duizeligheid te onderzoeken, om van daaruit aan een behandeling te werken
Adeline Pastor, prima ballerina bij het Aalto Ballet te Essen – Amazing Pirouettes.
[kliktv nr=1]
De mogelijkheid om kunst te maken, nieuwe uitvindingen te doen en wetenschappelijk te denken, zou voortkomen uit een neuraal netwerk dat zich over een groot deel van de hersenen verspreidt. Binnen dit netwerk kunnen we beelden manipuleren en ideeën en theorieën vormen die tot vernieuwing leiden. Het onderzoek zou waardevol zijn voor de reproductie van een gelijkaardig creatief proces in artificiële intelligentie.
In juli 2013 organiseerde The Beautiful Brain in samenwerking met The Neuro Bureau een groepstentoonstelling met 12 kunstenaars uit heel de wereld, die allen ‘iets’ met hersenen doen.
Julia Buntaine – Empire state of mind (links voor- en rechts zij-aanzicht).
© Julia Buntaine Empire state of mind
The Neuro Bureau hield ook een ‘brain art’-wedstrijd. Winnaar in de categorie ‘Best Video Illustration of the Brain’ was Marcel de Reus (Universitair Medisch Centrum Utrecht) met ‘The dynamic brain’
[kliktv nr=2]
In 2014 vindt de Brain Awareness Week plaats van 10 tot en met 16 maart. Onderdeel is ‘Hersenkunst, the art of neuroscience’, een wedstrijd voor hersenwetenschappers en technici om kunst te maken van hun dagelijks werk. Inzendingen kunnen hier worden gedaan.
Winnaars in dit jaar:
Annelene Dahl (Universiteit van wetenschap en technologie in Noorwegen) – Space and Memory.
© aon.nin.knaw.nl Annelene Dahl Space and Memory
Sjoerd Vos (Universitair Medisch Centrum Utrecht) – The Intergalactic Brain.
[kliktv nr=3]
De winnaar van Art of Nueroscience 2012 was Martijn Steenwijk van het VU medisch centrum.
Martijn Steenwijk – Brain at rest.
[kliktv nr=4]
De uitspraak ‘beauty is in the eye of the beholder’ berust volgens emeritus hoogleraar neurobiologie Dick Swaab op een misvatting: in werkelijkheid wordt de waardering van kunst voornamelijk bepaald door de hersenen.
De Duitse kunstenaar Adi Hoesle en prof. dr. Andrea Kübler van de Universiteit van Würzburg ontwikkelden een apparaat dat gedachten vertaalt in schilderijen. Hier een voorbeeld van ‘brainpainting’.
En hier nadere uitleg over het apparaat.
[kliktv nr=5]
Kunst is leuk omdat het goed is de ontwikkeling van de hersenen. Wetenschapsjournalist Mark Mieras pleit voor een wezenlijke rol voor cultuureducatie in het onderwijs (pdf).
Elf kunstenaars en tien controlepersonen werden in een PET-scanner onderzocht. In de scanner moesten de proefpersonen verschillende tekeningen maken en zich dingen inbeelden.
Uit de resultaten blijkt dat de linker prefrontale cortex nauw betrokken is bij de onderzochte visueel creatieve taken, zowel bij het actief tekenen als het inbeelden van het maken van een tekening. Kunstenaars vertonen tijdens alle taken meer hersenactiviteit dan de controlepersonen.
Onze hersenen reageren anders op nepkunst.
Kijken naar kunst kan een mens even gelukkig maken als een geliefde in de ogen staren, zo blijkt uit een Brits onderzoek. Proefpersonen ondergingen hersenscans terwijl ze dertig schilderijen van wereldberoemde kunstenaars te zien kregen. Wanneer ze keken naar schilderijen die ze zelf het mooist vonden, verhoogde de bloedstroom met tot wel 10 procent, evenveel als wanneer iemand naar zijn geliefde kijkt.
U kunt dus wel zeggen dat u niet van kunst houdt, maar laat uw geliefde dat dan niet weten.
Reacties (3)
Wow, er gaat meer om in de wereld dan ik dacht. Geweldig!
Maar De uitspraak ‘beauty is in the eye of the beholder’ berust volgens emeritus hoogleraar neurobiologie Dick Swaab op een misvatting: in werkelijkheid wordt de waardering van kunst voornamelijk bepaald door de hersenen. is pure labbekak, sorry voor Swaab.
De De uitspraak ‘beauty is in the eye of the beholder’ wil niets meer zeggen dan dat schoonheid subjectief is. En dat blijkt volgens Swaab een misvatting WANT waardering zetelt in de hersenen(!)
Subjectiviteit resideert neem ik aan in de hersenen. Tot zo ver heeft Swaab zijn punt. Maar ik denk eigenlijk dat hij wat anders wil zeggen, nl dat de waardering van schoonheid in de hersenen zetelt en derhalve gedetermineerd is. Hij heeft het immers over een misvatting.
Anders gezegd, hij lijkt te zeggen, dat de subjectiviteit van de schoonheid niet bestaat en dat de hersenen en haar output gedetermineerd zijn. Geen vrije wil, geen subjectiviteit alleen vaststaande output.
In dat geval is kunst alleen een stuk gereedschap om gemeenschappelijke grond tussen individuen te vinden : ik vind leuk wat jij maakt, hoor ik nou bij jou groepje?
Ik weet het niet hoor, ik weet het niet.
Maar heb er een hard hoofd in.
@1: Er miste een linkje bij die alinea. Het citaat komt uit de Mondriaanlezing 2012, kort gerecenseerd op Foliaweb. Onder de titel “Art is in the brain of the beholder” is de lezing inmiddels ook als boekje uit gegeven.
Wat je schrijft over ‘gemeenschappelijke grond tussen individuen’ gaat veel verder dan bij een groepje horen.
Bij iedereen reageren de hersenen hetzelfde op vormen en kleuren. Dat gaat voor een groot deel ook op voor de ‘beleving’. Bij rood hebben de meeste mensen een zelfde soort gevoel, bij een muziekstukje in mineur ook, enz. Ofwel: we horen niet bij een ‘groepje’, maar bij de totale kudde die op de aardbol rondloopt. Omdat onze hersenen niet zoveel van elkaar verschillen.
@2: Mmm… ja, leuk. Dank.
Vooral zijn link van kunst met antipsychotica (depressiva?) :
‘Geef een kunstenaar librium of antipsychotica, en je onderdrukt zijn creativiteit en zult niets bijzonders meer zien. De behandeling van kunstenaars met psychiatrische ziektebeelden kan in zo’n geval een dilemma opleveren.’
Kunstliefhebbers moeten in elk geval hun beeldvorming van geestelijke afwijkingen in de gaten houden begrijp ik. Of moeten we kunst sowieso als afwijking beschouwen? Aan de grenzen van de normaliteit van de geest (de grenzen van het sociaal betamelijke – Camille Claudel, Vincent v Gogh…).
Ik vind het wel goed als we door kunst te beschouwen ons beeld van wat geestelijk normaal is kunnen ijken. Die insteek bevalt me wel.