Kunst op Zondag | Terug kunst

We geven die prachtige kunst terug aan de mensen. Geeft het in 2012 gelanceerde kunsttijdschrift Kunstwordtterugkunst hiermee een antwoord op Ruttes roemruchte uitspraak, die dit prachtige land terug wilde geven aan de mensen?

We vragen het aan initiatiefneemster Florette Dijkstra, tevens curator van de tentoonstelling ‘Unexpressive’,  tot 10 februari te zien in de Ketelfactory in Schiedam. Volgens de toelichting op de website ‘een tentoonstelling van kunstenaars die op zoek zijn naar nieuwe bestaansvoorwaarden voor kunst. Hun werk verscheen of verschijnt  binnenkort in ‘Kunstwordtterugkunst’.

Wat wil het tijdschrift? ‘Kunstwordtterugkunst’ nodigt kunstenaars en schrijvers uit die verantwoordelijkheid nemen voor de kunst en vanuit kunst werken en denken. Zij doen waar ze het over hebben.

In een email uitwisseling vraagt Kunst op Zondag tekst en uitleg aan Florette Dijkstra. (KoZ = Kunst op Zondag; F.D. = Florette Dijkstra).

KoZ: Waarom is het geen gratis en voor iedereen toegankelijk online tijdschrift?

F.D.: Ik vind het belangrijk dat het schrift een ding is dat je kunt vasthouden en bewaren. Elk boek of tijdschrift heeft een ‘grens’, zoals in omvang en oplage. Zo’n begrenzing bepaalt dat je keuzes maakt en to the point moet komen. De kwaliteit zit ‘m daarbij niet alleen in de inhoud maar ook in de stoffelijkheid van het boek of schrift. Natuurlijk is het in deze tijd vanzelfsprekend om een internettijdschrift uit te brengen en gratis te verspreiden, maar dat daagt me niet uit, de egaliserende werking van internet spreekt me wat kunstwordtterugkunst betreft niet aan. Ik zou nog liever een gestencild tijdschrift maken.

kunstwordtterugkunst omslag nr. 3

KoZ: In een toelichting (pdf) las ik: “In een tijd waarin er voor de kunst veel op het spel staat, lijkt het noodzakelijk een nieuw podium te creëren waarin kunstenaars en schrijvers zelf verantwoordelijkheid nemen voor kunst”. Mogen we de naam ‘Kunstwordtterugkunst’ lezen als een reactie op Ruttes “we gaan dit prachtige land tergugeven aan de burgers”?

F.D.: Nee, het schrift is geen reactie op recente politieke ontwikkelingen. Het is ontstaan uit een vraag naar de voorwaarden van kunst in deze tijd en daarmee naar de plaats van kunst in de wereld. Het is gemaakt door kunstenaars en richt zich allereerst op kunst. Kunsthistorici en recensenten hebben zich het spreken en schrijven over kunst toegeeigend. Daarmee hebben ze als niet-kunstenaars de macht in handen: zij bepalen welke kunstwerken wel en niet zichtbaar zijn. kunstwordtterugkunst vindt het noodzakelijk dat het spreken en schrijven over en vanuit kunst weer terugkeert bij de kunstenaars.

KoZ: Heeft de ‘hardwerkende kunstenaar’ daar wel tijd voor? Bovendien: de eerste en enige verantwoordelijkheid van een kunstenaar is toch werk te produceren?

F.D.: Dat is natuurlijk aan de kunstenaars. De kunstenaars die publiceren in kunstwordtterugkunst zijn degenen voor wie het discours over kunst deel is van het werk en van het kunstenaarschap. Als kunstenaars zelf niet meer nadenken over kunst en zelf geen verantwoordelijkheid meer nemen voor de kunst, dan geef je de vraag naar de voorwaarden van kunst, de vorming van de kunstgeschiedenis, de rol van musea, de plaats van de kunstkritiek en kunstfilosofie geheel uit handen. Als een overheid beslist dat de subsidiekranen worden dichtgedraaid en dat musea moeten kiezen voor publiekstrekkers, kun je de oorzaak daarvan niet alleen bij de overheid en de musea leggen.

KoZ: Je wil kunstenaars dus uitdagen minder te leunen op de bekende intermediairs tussen kunstenaars en publiek, zoals kunstcritici, curatoren en kunstorganisaties, en zelf  het publiek te woord te staan. Bestaat er niet het risico dat een slechte prater of schrijver zo zijn kunst om zeep helpt? Of worden de kunstenaars die in het tijdschrift aan het woord komen gescreend op hun communicatievaardigheden?

F.D.: Het gaat niet over het te woord staan van een publiek. Het gaat erom dat kunstenaars met elkaar kijken naar de bronnen en essenties van kunst, en erover nadenken. Als wij het niet meer weten, hoe dan verder met de kunst? Indirect kan dat effect hebben op het publiek. Het gaat er allereerst om, om vanuit kunst ruimte te creeeren voor kunst en daarmee ruimte om de vragen te kunnen en durven stellen.

Florette Dijkstra – Een schrijver werkt, potlood op papier, 50 x 50 cm, 2009

KoZ: Eén van je fascinaties is ‘de werkkamer’. Je vindt het bijzonder dat iemand in de beslotenheid van een werkkamer of atelier op prachtige ideeën komt. Is het juist niet dit wat romantische beeld van de kunstenaar die de afstand tot het publiek in stand houdt?

F.D.: Die afzondering is naar mijn idee nog altijd noodzakelijk om iets te kunnen maken en tot meer inzicht te komen in wat kunst is bijvoorbeeld. Ik denk dat het heel belangrijk is dat vooral jonge, beginnende kunstenaars heel veel kunst zien en ook lezen wat kunstenaars in de loop der tijden hebben gezegd over kunst. Je merkt dat er onder hen een huiver bestaat naar de kolossale kunstgeschiedenis en kunstfilosofie, die niet in één keer zijn te overzien, laat staan te evenaren. Het vergt tijd en concentratie om daarin enigszins door te dringen en je eigen verbindingen te gaan leggen.

KoZ: Maar om dat nou in je eentje uit te vogelen? In Kunst op Zondag | Samen wees ik op discussies en initiatieven die de “coöperatie” voorstaan. Niet alleen als zakelijke samenwerkingsvorm, ook als kracht om je als kunstenaar te ontwikkelen. Samen kan toch ook?

F.D.:  Jazeker, samenwerkingsverbanden kunnen heel veel opleveren. Ook dan kun je de juiste omstandigheden scheppen om met elkaar tot concentratie en inzicht te komen. Ik vind ook dat academies voor beeldende kunst alles moeten doen om met hun (vaak beperkte) middelen de studenten zoveel mogelijk verdiepingsmogelijkheden te bieden. Er is een enorme honger naar onder studenten.

Florette Dijkstra – Tentoonstelling van abstracte kunst, potlood op papier, 50 x 75 cm, 2008

KoZ: “Unexpressive’ is een expositie met kunstenaars die op zoek zijn naar die nieuwe bestaansvoorwaarden voor kunst. Heb jij zelf al een idee welke bestaansvoorwaarden dat kunnen zijn?

F.D.:  Ik meen er een idee van te hebben.

KoZ: Vertel?

F.D.: Ik denk dat je als kunstenaar op zoek kunt gaan naar een verbinding met de wereld die verder gaat dan een wetenschappelijk ‘weten’ of menen te weten hoe de wereld in elkaar zit. Het mooie is dat je in kunst verbindingen kunt leggen die niet geoorloofd zijn in de wetenschap. Een kunstenaar werkt vanuit zijn verbeelding en kan verbanden leggen dwars door tijd en ruimte heen. Dat is niet zoiets als het antwoord geven op een vraag of het oplossen van een probleem. Het gaat over het invoelbaar maken van die verbinding. Je kunt de kunst inzetten om iets uit te zoeken over de wereld, over wat er nu aan de hand is in de wereld bijvoorbeeld. Daarbij gaat het niet meer om wie jij bent als kunstenaar, maar meer om een dienstbaar zijn aan het beeld. Je doet het voor het beeld. En het beeld maakt dat je verhouding tot de wereld nooit meer dezelfde is.

KoZ: Je bent curator van deze tentoonstelling en redacteur van de projectruimte van de Ketelfactory. Je bent ook docent ‘tekst en onderzoek’. We hebben nu al veel woorden gespendeerd aan kunst. In Kunst op Zondag | Woorden schreef ik dat woorden bruggen kunnen slaan tussen kunstenaar en publiek of juist belemmeringen kunnen oproepen. Wat is jouw reactie op de stelling ‘In geouwehoer huist geen kunst’?

F.D.:  kunstwordtterugkunst wil heel precies zijn in het spreken vanuit kunst. Dat heeft niets met geouwehoer te maken.

KoZ: Okee, kunnen we dan een voorbeeld van een artikel uit kunstwordtterugkunst inzien?

F.D.: Dat is goed, ik kies de tekst die ik schreef in het vierde nummer, genaamd ‘Vooruit met de kunst’ (Word-document).

Koz: Florette, bedankt en succes met het tijdschrift.

Voor meer informatie over de aanschaf van exemplaren van of een abonnement op kunstwordtterugkunst: klik hier.
Wie naar de tentoonstelling ‘unexpressive’ wil: hier het adres en openingstijden van de Ketelfactory.