Wij kennen Edvard Munch natuurlijk vooral van ‘De Schreeuw’. Hier onderwerpt Evan Puschak zijn ‘Zelfportret met Sigaret’ (1895) aan een nadere blik en wat die sigaret destijds te beduiden had.
Voor Scharffenberg en Nordau was de sigaret symptomatisch voor de degeneratie van de hele maatschappij.
Een obsessie met ‘degeneratie’, dat is ook het thema dat in het boek van Eugen Weber Frankrijk, fin de siècle (1986) loopt. Weber beschrijft hoe de gegoede burgerij zich voortdurend zorgen maakt over decadentie en verval van de massa’s, over gebruik van drugs, prostitutie en om zich heen grijpende syfilis van een klasse die zelf de hele dag niks te doen heeft en ’s avonds aan de boemel gaat en met drank, drugs en seks experimenteert.
Het zal de tijdgeest wel zijn geweest: een verwrongen manifestatie van de angst voor de emancipatie van arbeidersklasse. Uiteraard waren het juist de kunstenaars die zich met deze emancipatie vereenzelvigden.