Kunst op Zondag | Lachen

Mensen zijn van nature chagrijnig. Dat moet de verklaring zijn waarom altijd overduidelijk wordt gemaakt wanneer iets om te lachen is. Op televisie: bloopers, lachen om home-video’s. Op het podium: komedie, komische opera’s cabaret en stand-up comedians. In boekvorm: de comics.

In al het andere dat een “lach-label” ontbeert wordt humor zeer wisselend ontvangen. Humor in een serieuze context wordt niet altijd als zodanig herkend. En als de humor wordt gezien, maakt het gerede kans afgeserveerd te worden: ‘hier maak je geen grappen over’.

In de beeldende kunst is humor altijd aanwezig geweest en heeft door Dada en Fluxus, gezien als stromingen die een aanval op de ernst van kunst deden, misschien een flinke boost gekend, maar nog steeds zul je in een museum of galerie geen schaterlachende menigten tegenkomen.

Hoe dat zo komt?

Kunsthistoricus Rob Perrée schreef in 2007: “Humor heeft geen status in de kunst” en vond het tijd dat worden “dat de kunst de humor serieus gaat nemen”.
De Belgische cultuurfilosoof Lieve De Cauter schreef dit jaar echter: “De grap in de kunst lijkt in een doodlopend straatje beland”. Zijn artikel lijkt een verwijt aan wat het Dadaïsme van Marcel Duchamp teweeg heeft gebracht. De Cauter: “Misschien wordt het tijd dat de kunst het Duchamp-paradigma achter zich laat en weer op een nieuwe manier ernstig wordt”.

De Maastrichtse Kunsttour 2013 vraagt zich af: Valt er nog wat te lachen in de kunst? De organisatie wil hiermee laten zien dat “het Groteske, de Karikatuur en Zwarte Humor in de hedendaagse kunst” zijn plek wel heeft. Dit Pinksterweekend is er door heel Maastricht werk te zien van ruim tweehonderd beeldend kunstenaars.
Kunst op Zondag lichtte er de Nederlandse kunstenaars uit en ontdekte bij slechts zeven kunstenaars iets wat onder humor in de kunst zou kunnen vallen. Je kunt nog tot morgen zelf gaan kijken welke humor er nog meer tentoongesteld is.

Fotograaf Saïd ten Brinke liet Kunst op Zondag weten: “Mijn werk kenmerkt zich doorgaans niet bepaald door het hoge humoristische gehalte. Er zijn zeker (zwarte)humoristische elementen in terug te vinden maar meer als onderlaag dan uitgangspunt. Wellicht zal men dit weekend vanwege het thema gevoeliger voor deze onderlaag zijn. Eye of the beholder zullen we maar zeggen”.
Uit de serie Passing Through – Dusk Church.

Verder in Maastricht te zien:
Etienne van Berlo – Stad als speelterrein.

Frans Duckers – De Architect.

Michel van Henten – Le Plongeur.

Gerrie Laudy – Tanz mit mir, borduurwerk op oud textiel.

Nikki Peleaz – Aqua.

Wilma Schipholt – Een gebrekkig balans vraagt om rustige concentratie.

Meer humor in de Nederlanse kunsten? Op Exto, een “on line community waar beeldend kunstenaars gratis een online galerie kunnen maken en onderhouden” bestaat een speciale humor-afdeling. We lichten daaruit:
Aris Roskam – Hans Brinker demonstreert het simpele gebaar dat hem roem en rijkdom bracht.

Allemaal werk dat zeker een glimlach veroorzaakt. Door de lichte toon, de ironie, het cartooneske, de blik op een grappig detail.
Of door de combinatie van materiaal en elementen, waarmee we terugkomen op de “Duchamp-humor”. De grap wordt al lang niet meer alleen op doek geschilderd en lijkt sterker door met fotografie, mixed media, objecten, installaties en performances te werken.

Middelen die contexten en beelden veel beter samen kunnen brengen en humoristisch gebruik van middelen combineren met een even humoristisch commentaar op werkelijkheden waar we de absurditeit soms niet van inzien.
Fraai voorbeeld zijn de geënsceneerde zelfportretten van Lilith die, hoewel wonend in Limburg,  op de Maastrichtse Kunsttour helaas ontbreekt. Gelukkig is haar werk vanaf 24 mei te zien op de Twente Biënnale te bewonderen.

Lilith – Side Table, 2010.

Voormalig Kunst op Zondag-redacteur Crachát vroeg de lezers ooit om wat zij het meest humorloze schilderij vonden. Vandaag vragen we de lezers wat zij het meest humorvolle kunstwerk vinden.

Tot slot: niet Nederlands, maar wel een leuk lesje kunst en humor op TED van het duo Pors and Rao.