Kunst op Zondag | Kunstmatige kunstenaars

De zoektocht naar robots die mensen zijn gaat onverminderd voort. De technologen zijn zich wel bewust van het feit dat naast robots die auto’s maken, zieken verzorgen en alle andere nuttige robots, het niet mag ontbreken aan robots die kunst maken.

En dus werd in juni Ai-Da gepresenteerd, volgens de makers de “eerste ultra-realistische AI robotkunstenaar ter wereld”. De robotkunstenaar gaf o.a. een performance tijdens haar eerste tentoonstelling.

Deze robot kan tekenen, schilderen en voert performances uit. Op basis van wat ze ziet, maakt ze in drie kwartier een kunstwerk. Kunstmatige genialiteit? Of niet meer dan een algoritmisch kunstje?

De pogingen met hedendaagse technologie kunst te maken zijn legio, de resultaten divers. Van software waarmee kunst geanalyseerd en nagemaakt kan worden, tot zelflerende robotica waarmee men originele kunstwerken hoopt te maken.

Eén van de eerste pogingen de computer zelfstandig kunst te laten maken stamt uit 1968. Harold Cohen (1928 – 2016) ontwierp het programma AARON (1973 e.v.), dat kunstwerken produceerde die wereldwijd werden geëxposeerd.

e-David, ontworpen door de universiteit van Konstanz, analyseert een afbeelding, berekent de kwaststreken en slaat aan het schilderen (filmpje 3 min. 25”)..

De nationale universiteit van Taiwan ontwierp de robot Taida, een stippenschilder en won in 2016 de eerste prijs in een Robot Art competitie (filmpje 2 min. 12”)..

Pogingen een robot minder op een machine te laten lijken, appelleren soms aan een kinderlijk  gevoel voor humor. Picassnake zet muziek om in schilderijen (filmpje 4 min. 28”).

Hoewel de ING beslist geen prijzenswaardige strapatsen uithaalt, sleepte de bank wel prijzen in de wacht voor de reclamecampagne ‘Next Rembrandt’.  Met ‘deep learning’ algoritmes is een portret gemaakt dat van Rembrandt zou kunnen zijn. Op basis van data van alle portretten die Rembrandt maakte en demografische data uit de perioden dat die portretten zijn gemaakt, is een 3D-geprint portret gefabriceerd.

Het Franse collectief Obvious creëerde een portret van Edmond de Belamy. De man heeft nooit in het echt bestaan en het schilderij is het eerste door artificiële intelligentie gemaakte kunstwerk dat op een kunstveiling is verkocht.

Het Franse collectief haalde haar inspiratie bij de Duitse kunstenaar Mario Klingemann, die hoopte dat het nieuws over de veiling van het portret een grap was, maar verbijsterd raakte over de peperdure werkelijkheid (ruim 385 duizend euro).

Niet veel later werd van Mario Klingemann zelf een video-installatie geveild bij Sotheby’s en ging voor 44.580 euro weg. Eerder kreeg hij de Gouden Lumen Prijs voor kunst en technologie voor het schilderij ‘The Butcher’s Son’.

Het doek is gegenereerd met GAN (generative adversarial networks), een techniek waarbij het ene netwerk leert van een ander. Op deze manier kan vanaf een afbeelding met lage resolutie, uiteindelijk een hoogwaardig, origineel lijkend schilderij worden opgebouwd.

Dat ‘The Butcher’s Son’ en ook zijn zelfportretten tamelijk veel lijken op de stijl van Francis Bacons werken, is een constatering waar Klingemann een beetje moe van wordt, zegt hij in dit interview op de vraag hoe hij met kritiek omgaat.

Mario Klingemann – Zelfportret (2018).

Nu is in geen enkel artikel te lezen welke data Klingemann precies heeft ingevoerd, maar mij lijkt dat er tenminste data over Francis Bacon en/of Lucian Freud zijn gebruikt, in combinatie met data over portretten uit de 19e eeuw.

Het ligt binnen handbereik ligt dat computers een originele roman kunnen schrijven, een muzikaal meesterwerk kunnen componeren of zelf originele, nieuwe beeldende kunst kunnen maken. Maar wat is bij sommigen toch de drang wiskundige formules het uiterlijk van een mens te willen geven?

Zoals de Japanse robot Asimo die in 2008 hier een symfonie-orkest dirigeerde (filmpje 3 min. 15”).

Laat een robot toch een robot zijn, zoals deze dirigent van technologiebedrijf ABB (Asea Brown Boveri), die weer een ander orkest dirigeerde in 2017 (filmpje 3 min. 11).

Misschien moeten we ons onthouden van enig commentaar op al die artificiële kunstenaars. Dat kunnen we prima overlaten aan de robot-kunstcriticus.

Nu de toeschouwer nog artificieel intelligent maken. En wel met zo’n input dat iedereen het er over eens is dat kunst maken even nuttig is als auto’s maken en zieken verzorgen.