Deze week begonnen we aan een serie over kapitalisme. Omdat dat op zijn minst een fikse opknapbeurt nodig heeft, misschien zelfs aan vervanging toe is.
Joseph Beuys verklaarde ooit dat de menselijke creativiteit het ware kapitaal is. In de installatie ‘Das Kapital Raum 1970-1977’ vatte hij zijn ideeën daarover samen.
En hoe dat dan gaat met een kunstwerk: Erich Marx (geen familie van…), zoon van een fabrieksarbeider en later rijk geworden met een bouwonderneming, kocht het werk van Beuys voor ruim vier miljoen en gaf het in permanente bruikleen aan het Hamburger Bahnhof museum voor modern kunst in Berlijn. In september 2020 overleed deze kunstverzamelaar en in 2022 droeg zijn familie een deel van zijn collectie over aan het museum.
De installatie was gemaakt voor de 1980 biënnale in Venetië en daarna weer opgebouwd in het museum voor moderne kunst in Schaffhausen (Zwitserland). Een en ander met financiële steun van een paar ondernemende kunstverzamelaars. Dat museum ging failliet toen, na jarenlange gerechtelijke procedures, het gedwongen werd het kunstwerk aan die kunstverzamelaars te geven. Die het weer verkochten aan Erich Marx.
Intermezzo: kijk hier naar een gesprekje in 2019 met Erich Marx.
Joseph Beuys sloot zich later aan bij de politieke partij Die Grünen, die in 1998 gefuseerde met Bündnis 90. Deze partij werd in 2021 met 118 zetels de derde grootste partij in de Bondsdag (het Duitse parlement).
In dit filmpje (5 min. 38) werd hij (in 1980) doorgezaagd over de haalbaarheid van een ander politiek denken over kapitaal.
Nu zal de hardcore neoliberaal, vol onbegrip aangaande de menselijke factor, zeggen: Allemaal leuk en aardig dat creativiteit in vrijheid het ware kapitaal is, maar heeft dat nog enige waarde?
Nou vooruit, laten we binnen het denkraam van het kapitalisme blijven.
De toegevoegde waarde van cultuur en media in Nederland is 26,5 miljard euro. Dat is 3,4% van het bruto binnenlands product (bbp) en daarmee ongeveer even groot als het belang van toerisme.
(Bron CBS: Satellietrekening cultuur en media 2018, CBS 2021)
En hier wat begrijpelijker weergegeven: de waarde van de scheppende mens (Cultuur langs de economische meetlat)
Tot slot twee werken uit de oude doos. Twee werken die best een hedendaagse uitvoering mogen krijgen. Kort door de bocht geformuleerd gaan ze over menselijk kapitaal. Ofwel de motor van het kapitalisme.
Dulce Pinzón maakte in de periode 2004 – 2008 een serie foto’s met als titel The Real Story of Superheroes: Mexicaanse immigranten poseren als superhelden in hun werkomgeving. Ze dragen aan twee economieën bij. Aan de Amerikaanse economie met hun werk en verblijfuitgaven. En aan de Mexicaanse economie door geld naar het thuisfront te sturen.
Wonder Woman (medewerkster wassalon) stuurt 150 dollar per week naar haar familie.
Johnny Storm, ofwel de ‘Human Torch’ (werkt als kok) stuurt 350 dollar per week naar huis.
In 2007 voerde Santiago Sierra het project ‘La Trampa’ (De val) uit. In het cultureel centrum Centro Cultural Matucana 100 in Santiago de Chili werden dertien prominenten uitgenodigd. Onder hen de voorzitter van de Kamer van Afgevaardigden en zijn secretaris-generaal, de minister van Defensie, de rector van de Universiteit Diego Portales, een gerenommeerde kunstcriticus, de directeur van het Museum voor Hedendaagse Kunst en journalisten van grote kranten.
Ze namen een drankje, een hapje en één voor één werden ze een lange gang ingestuurd. Een gang waar nog aan gebouwd werd. Die kwam uit bij de deur naar een theaterzaal waar ze niet verder door konden. Ze openden deur en zagen……
https://www.youtube.com/watch?v=uKZpkzcewPs
… 186 streng kijkende Peruviaanse arbeiders. Op de terugweg leek de gang veranderd en kwam de bezoeker buiten te staan. Daar werden vriendelijk bedankt voor hun medewerking.
In dit filmpje (34 min.) een totaalbeeld: linksboven de genodigden aan de borrel, rechtsboven de gang, linksonder de deur, rechtsonder de zaal.
Het moet nog maar eens worden vastgesteld: De bouw van theaters, voetbalstadions, de schoonmaak van die gebouwen, de aanleg van glasvezelkabels, asperge- en tomatenpluk, zonder de menselijke factor…..