Kunst op Zondag nodigt af en toe kunstenaars uit een gastbijdrage te leveren. Vandaag een artikel van Janneke van Loon, één van de kunstenaars die we in Citaten en Covers presenteerden. Op haar weblog Coverstories laat ze zien hoe ze, geïnspireerd door andere kunstwerken, tot haar eigen “citaten” komt. In haar gastbijdrage reageert Janneke van Loon op ‘In geouwehoer huist geen kunst’, een stelling die in januari door Kunst op Zondag werd gelanceerd in het artikel ‘Woorden’.
Woorden
De uitspraak ‘In geouwehoer huist geen kunst’ vind ik een vrij groffelijk geformuleerde stelling die wat mij betreft eerder op een seksuele frustratie dan op nieuwsgierigheid naar wat kunst is duidt. Je zou ook kunnen zeggen: in woorden huist geen kunst of in letters/tekst huist geen kunst. Of: praten over kunst is iets anders dan kunst zelf. Met dit laatste ben ik het wel eens.
Taal is behalve betekenis ook vorm. Mijn idee is dat een kunstenaar zich van alle mogelijk denkbare vormen mag bedienen.
Taal en letters zijn bij uitstek geschikt voor de beeldende kunst. Woorden kunnen zowel in beeld als in de titels van kunstwerken een cruciale rol spelen. Denk aan Paul van Ostaijen of René Daniëls. Ook in de hedendaagse gevestigde kunst is de taal niet meer weg te denken, zoals bijvoorbeeld in Tracy Emin’s ‘Everyone I Have Ever Slept With’.
In deze tijd waarin in kunstwerken volop geciteerd, geïnterpreteerd, opnieuw uitgebracht worden is taal vaak hét voertuig naar achtergrond en betekenissen.
Dat een goed kunstwerk op eerste gezicht zonder al die mogelijke kennis overtuigend is, dat vind ik. Maar dat betekenissen en achtergrondinformatie een kunstwerk in waarde kunnen verhogen en verminderen vind ik ook. Een goede audiotour kan soms aan het kijkplezier bijzonder toevoegen. Ook in breder verband kan een discussie, een goed artikel, een gebeurtenis etc. de beleving en waardering naar alle kanten toe beïnvloeden.
Het werk van Barbara Kruger waarin ex-koningin Beatrix en vele anderen zich bij de opening van het Stedelijk Museum hipper dan hip fotografeerden vond ik niet geweldig als kunstwerk. De tekst van Orwell zei me weinig maar wel knap om zo strak vormgegeven, een momentum te pakken, bijna als achtergrond decor. Haar werk uit 1987; ‘ I shop therefore i am’ vind ik duizendmaal beter.
Ikzelf gebruik niet vaak niet teksten in mijn schilderijen. Eén van de weinigen (hieronder afgebeeld: ‘Geheime Ontmoeting’ 100 x 80 cm, gouache op papier uit 2007 ) is een autobiografisch fragment dat gaat over een geheime relatie. De letters boven in de achtergrond vormen de puzzelachtige aanwijzing dat deze geheime ontmoetingen in de Arena plaatsvonden.
Ik houd er enorm van als kunstenaars zich uitspreken, verantwoordelijk voelen en maatschappelijk betrokken zijn. Denk dat deze tijd ook daarom vraagt. Maar kunstenaars zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen om maar even met William Kentridge mee te spreken: ‘I make drawings, no sense’. Kunstenaars hebben in dit ondoorgrondelijke proces vaak hele verschillende inborst.
Janneke van Loon.
Reacties (3)
Talking About Art is Like Dancing About Architecture.
Achtergrondkennis is reuze nuttig bij het waarderen van kunst. Zeker als het oude kunst is, of kunst uit een andere cultuur, dan is achtergrondkennis onontbeerlijk.
Moderne westerse kunst zou het zonder moeten kunnen. Als daar een hoop bij gekletst moet worden is het gewoon niks.
In deze tijd waarin in kunstwerken volop geciteerd, geïnterpreteerd, opnieuw uitgebracht worden is taal vaak hét voertuig naar achtergrond en betekenissen.
Persoonlijk vind ik het altijd boeiend als mensen (hinein) interpreteren, daar hele stukken over schrijven en de hele wereld met elkaar verbinden. Als je dat soort dingen met de echte wereld zou doen wordt je complotdenker genoemd. Het zegt iets over mensen en hun relatie met die kunst. In die zin wordt kunst communicatiegereedschap als er over gesproken wordt.
Dat laat onverlet dat sommige interpretaties verdiepend en waar kunnen zijn. Alleen daarom al is het vak van interpreteren noodzakelijk en boeiend.
Maar over het algemeen vind ik het remmend, overdreven, verheven, soms zelfs arrogant, als de kunstenaar de toeschouwer (gebruiker, consument zeggen sommigen) wil sturen met eigen teksten over wat hij had willen zeggen. Maak dan iets wat duidelijker is zou ik zeggen.
Ik heb nooit een interpretatieve vraag gehad over Guernica, wetend dat het geschilderd was nav het bombardement en zelfs zonder dat zou het als statement zeer duidelijk geweest zijn. En ja, tekst kan kunst zijn (Joyce). Maar ik hoef niet te weten wat hij er mee bedoelt om het te waarderen.
Een kunstenaar hoeft geen filosoof en profeet te zijn met een boodschap die duidelijk bij de kijker/consument over hoeft te komen. Als ze dat willen zijn is een fout (in de opleiding). Uitleg/Tekst in het werk zelf, van de kunstenaar zelf vind ik storend. Mulisch zei: de lezer schrijft het boek opnieuw. Dat gebeurt ook met elk kunstwerk dat wordt aanschouwd. Dat geeft mij een rol met vrijheid. Daar hou ik van.
Overigens staat dit alles eigenlijk ook min of meer in het logje en is dit commentaar vrijwel overbodig maar ik dacht, ach. Het stond er voordat ik het wist.
Ik had trouwens hier nog wat aardigs willen zeggen wat ik toen niet kon wegens afwezigheid, maar het commentaarveld verschijnt niet. Dan maar hier: mooie aflevering :)