Kunst op Zondag | Caravan

Vanavond weer kijken naar VPRO’s Zomergasten.  En of dat op zichzelf al niet interessant genoeg is, gaan we de caravan nader beschouwen.

Het ding doet dienst sinds 2017, toen Janine Abbring de presentatie overnam. Zoals gebruikelijk in de Nederlandse folklore, bracht die verandering wat tumult teweeg. Lof en afkeuring op de sociale kanalen. Terzijde: is er ooit een verandering geweest die het volk niet verdeelde?

Er werd gesuggereerd dat de half verzopen caravan plagiaat was. Van de voorstelling ‘Drift’ (1996) van theatergezelschap Vis à Vis.

In 2017 herhaalde Vis à Vis zichzelf met de voorstelling ‘Mare’, dat zich ook in een waterbassin voltrok. Toen kon een ramp de lachers nog mobiliseren. Dat kan nu echt niet meer.

Anderen vonden dat het hele idee was geïnspireerd op het werk van fotograaf Richard Misrach (Submerged trailer, Salton Sea, 1985). Of op het werk 20:50 van Richard Wilson, die een zaal onder olie zette. Het leek wel een spiegel. Alleen als je over het oppervlak blies, zag je de rimpeling in de vloeistof.

Kortom, men vroeg zich af: hoe komen ze er op? Nou, gewoon over de Janine Abbringbrug.

Water er in of dan maar de lucht in

Janine Abbring leek zich in de eerste Zomergastenuitzending van dit seizoen zich enigszins te verontschuldigen voor het decor. De VPRO had niet op gerekend op de ondergang van menig caravan bij de desastreuze overstromingen in Limburg.
Blijkbaar was men ook niet zo creatief om in een paar dagen tijd het decor te veranderen. Een simpele ingreep had gekund: geen water rond de caravan, maar er in.

Benedetto Bufalino – Zwembad caravan (2018).

Of zo hoog dat het stijgende water er niet meer bij kan.

Benedetto Bufalino – De caravan in de lucht (2013).

Geschiedenis

De hedendaagse caravan is een nazaat van vroegere huifkarren, kermis– en circuswagens. Een oude kermiswagen werd opgetuigd met de levensgrote, uit papier gesneden silhouetten. Ze stellen vroegere slavenhouders en slaven voor. In de wagen staat een stoomorgeltje dat een compilatie van jazz en gospels ten gehore brengt.

In de titel zit het Haïtiaans-creoolse woord voor ‘catastrofe’, refererend aan de manier waarop ontmenselijkende en gewelddadige ervaringen in geschiedschrijving zijn onderbelicht.

Kara Walker – The Katastwóf Karavan, 2018.

Evolutie

Tegenwoordig zien die kampementjes op wielen er wat comfortabeler uit. Eenmaal ergens neergezet, kan de luifel uit, er kan van alles en nog wat uitgeklapt worden en men creëert een luxe onderkomen dat heel in de verte nog een beetje aan kamperen doet denken.
Dat idee is niet meer terug te vinden in  de evolutie van de caravan tot deze ‘mobile home’.

Joep van Lieshout – Mobile home, 1995.

Joep van Lieshout bedacht ook de ‘kippencaravan’.

Op weg gaan met een caravan vereist de juiste stuurmanskunst. Maar dan kom je ook ergens. Kort door de bocht gezegd is de caravan “een universum in beweging dat langs eindeloze, onvoorspelbare paden reist naar fantasievolle bestemmingen.”

Michael Elmgreen en Ingar Dragset – Shortcut, 2003.

Meer caravans

Erwin Wurm – One minute scupltures (2017), uitgevoerd door publiek bij een caravan (kijk hier vanaf 44 sec.)

Michel de Broin – Solitude (2002).

Eiko & Koma – The caravan project (1999).

Edit (zondag 25 juli 2021 – 10:30 u.):
In het decor van VPRO Zomergasten staat geen caravan maar een camper, naar een ontwerp van Koen Steger en Neal de Groot. Maar ach, een camper is toch een caravan die zelf rijdt?