Het zelfportret als kritische beschouwing van identiteit, het zegt natuurlijk veel over de kunstenaar én over ‘de ander’. Vandaag vier kunstenaars/fotografen wiens zelfportretten geen letterlijke weergave van zichzelf zijn, maar waar ze iets of iemand anders zijn geworden.
Een ‘andere ik’ waardoor een ander aan het denken kan worden gezet over identiteit, kracht of kwetsbaarheid, rol- en gedragspatronen en onderlinge menselijke verhoudingen.
In Londen viert de National Portrait Gallery de 65e verjaardag van Cindy Sherman met een retrospectief van haar vroege jaren-70 werk tot haar huidige werk. Vrijwel vanaf het begin van haar carrière acteerde ze zelf op haar foto’s.
Al haar werken die ‘Untitled’ heten laten alleen daardoor al ruimte voor interpretatie, bijna allemaal suggereren ze in ieder geval een of ander drama. Dat geldt zeker voor de serie fictieve filmscènes.
Iemand die geen keukenprinses wil zijn?
Untitled Film Still #10, 1978.
Op punt om een geliefde te verlaten, verlaten te worden of een verwende die niet weet wat aan te trekken?
Untitled Film Still #12, 1978.
Bang voor de stad of een toerist die naar iets vreselijks kijkt?
Untitled Film Still #21, 1978.
Zo zag Cindy Sherman er in 2000 uit. Hoe ze er nu uitziet kun je in dit artikel zien.
Francesca Woodman is iets jonger dan Cindy Sherman. Ze besloot jong te sterven maar in haar werk leeft ze voort, zo gaat het cliché, dus is ze nu 61.
Ook zij fotografeerde vooral zichzelf (‘makkelijk materiaal, altijd bij de hand’), maar is op veel foto’s vervaagd of gaat op in de omgeving en lijkt soms niet meer dan een schaduw te zijn.
Untitled, 1975 -1976.
In 2016 was er bij FOAM een overzichtstentoonstelling van haar werk, waar haar broer het verhaal van zijn zus vertelde en we er toch niet achter komen waarom ze zo jong uit het leven stapte.
Affiche FOAM tentoonstelling 2016.
Een mooi overzicht het werk van Francesca Woodman in deze film (15 min.) met muziek van Laurie Anderson (Statue of Liberty, “Freedom is a scary thing, not many people really want it”).
Misschien moet de Nederlandse Lilith nog een jaartje of tien wachten voordat een Nederlands museum een retrospectief aan haar wil wijden. Liever eerder, want ook haar foto’s en video’s verdienen ondertussen wel zo’n overzichtstentoonstelling.
Haar werk is evenals dat van Woodman sterk persoonlijk. Er zit wel vaker meer humor in, hoewel je als kijker wel beseft dat wat ze aansnijdt eigenlijk niet om te lachen is.
De vrouw als gebruiksvoorwerp….
Side Table, 2010 (uit de serie ‘Color’).
De liefde van de kunstenaar voor zijn werk of was Lilith de ‘Me too’-beweging voor en zien we hier het verhaal (zie de alinea over George Breitner) van een kunstenaar die zijn model bepoteld?
Woodcarver, 2014 (uit de serie ‘Bit player’).
In het werk van Stacey Tyrell staat de postkoloniale samenlevingen en de Caribbische Diaspora centraal. Bijvoorbeeld in ‘Backra Bluid’. Backra is Caribische slang voor ‘witte meester’, bluid is Schots voor bloed.
Door haar huidskleur te veranderen hoopt ze dat als iemand een nadere kijk op haar gezicht werpt, men zal zien dat ze niet zoveel van elkaar verschillen. In dit filmpje (1 min 39”) zien we de hoe Stacey Tyrell een alter ego aanneemt.
Het alter ego is een heel goed instrument om eens ‘in de schoenen van een ander te staan’. U weet wel, die ervaring te ontdekken dat er niet zulke grote verschillen zijn en er daarom dus verschillen mogen zijn.
Om met Lilith af te sluiten: Ze leek, bij de opening van een expositie in 2016 de afscheidswoorden van Eberhard van der Laan voor te zijn. (’Zorg goed … voor elkaar’, op 1 juli onthuld op een ode aan de in 2017 overleden burgemeester).
Ongetwijfeld is dezelfde boodschap (met iets andere tekst) onafhankelijk van elkaar gedaan, maar kan niet genoeg worden herhaald. Uit haar toespraak bij de opening van de expositie ‘Over hoeren & madonna’s’ in gemeentemuseum Jacob van Horne in Weert op 7 augustus 2016:
Laten we goed zijn voor onszelf en voor anderen. We kunnen van elkaar leren.
Het is toch juist fantastisch dat we allemaal verschillend zijn? Omarm dat en omarm elkaar.
Reacties (5)
Wat is er niet autobio als je fotografeert, vraag ik me af. Dank voor de aandacht voor Francesco Woodman. ik vind haar veel te vroege dood zo tragisch. Ik las ergens dat ze al eerder een poging had gedaan. Depressie is een sluipmoordenaar. Als het dat bij haar was.
Er is een Nederlands fotografe die door haar beinvloed is
http://www.laurahospes.com/
@1:
nog wat van haar.
Als “niet facebook lid” kan ik deze door “nu niet” aan te klikken, veel meer bekijken.
@2:
Correctie 2e zin naar normaal Nederlands:
Als “niet facebook lid” kan ik (door “nu niet” aan te klikken), veel meer van haar bekijken.
@3als je nu maar niet door fb geblokt wordt omdat je Facebook + lid in 1 zin gebruikt.
@4:
:-)