Vandaag debatteert de vaste Kamercommissie van OCW met staatssecretaris Zijlstra over de toekomst van de kunstensector. Die sector zal sterk afhankelijk worden van uw gulle giften en u wordt daarbij gesteund door de overheid.
Het kabinet heeft een sterke cultuursector voor ogen en bezuinigt dus fors (sic). Toch wil het kabinet de sector niet geheel aan haar lot overlaten en belooft een handje te helpen de kunsten “ondernemend, innovatief en minder afhankelijk van de overheid” te maken. “Het kabinet wil dat culturele instellingen en kunstenaars ondernemender worden, een groter deel van hun inkomsten zelf verwerven en daarbij sterk gericht zijn op hun publiek”, aldus een brief aan de Tweede Kamer (pdf).
De rol van het publiek moet niet alleen bestaan uit het bezoeken van musea en theaters. Het publiek krijgt de rol van mecenas toebedeeld. Het kabinet wil een geefcampagne lanceren, om de kunstinstellingen en publiek bewust te maken van de Geefwet. Met gulle giften voor cultuur kun je leuke belastingvoordeeltjes in de wacht kan slepen.
Het kabinet gaat daarom ook een duurzaam partnerschap aan met de filantropische sector. De staatssecretarissen Teeven (Veiligheid en Justitie), Weekers (Financiën) en Zijlstra (OCW) en de SBF (Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie) tekenden het convenant ‘Ruimte voor Geven’, waarin een structurele samenwerking is afgesproken “op de vele publieke terreinen (…) van gezondheidszorg, sport, cultuur, natuur, milieu, onderwijs, wetenschap, ontwikkelingssamenwerking, leefbaarheid en welzijn”.
In de brief wordt duidelijk wat dit kabinet verstaat onder de eigen verantwoordelijkheid van de burger: “In een tijd van heroverweging van overheidsuitgaven is van belang dat particulier geven wordt bevorderd”. Je mag dan belasting betalen om de ‘vele publieke terreinen’ te bekostigen, je betaalt iets minder als je donateur, sponsor of mecenas wordt.
Nederlanders zijn een gul volk. Het CBF (Centraal Bureau Fondsenwerving) houdt bij wat er met collectebussen wordt opgehaald en waar die giften aan worden besteed. Van de vorig jaar ingezamelde 48 miljoen euro, ging het grootste deel, zo’n 75%, naar de gezondheidsector. Bijna 18% ging naar welzijn, waaronder ook kunst en cultuur laat vallen. Deze sector ontving een kleine 2% van de collecteopbrengsten.
Maar goed, er zijn ook nog donateurschappen, schenkingen uit erfenissen, goede doelen loterijen en vermogensfondsen. De werkgroep Filantropische Studies van de Vrije Universiteit doet al jaren onderzoek naar het totale geefgedrag. Daaruit blijkt dat er gemiddeld 10% aan kunst en cultuur wordt gegeven, goed voor 454 miljoen euro (hier een samenvatting van het onderzoek in pdf).
In een ander onderzoek (ook pdf) wordt duidelijk dat wie het breed heeft, ook breed geeft. Enkele conclusies: Rijke Nederlanders geven iets vaker (94% versus 90%) en bijna tien keer zoveel geld aan goede doelen (€ 2.275 versus € 239) als gemiddelde Nederlanders. Vermogende Nederlanders geven twee keer zo vaak aan doelen op het gebied van internationale hulp (80% versus 40%) en twintig keer zulke hoge bedragen (€ 629 versus € 31) als gemiddelde Nederlanders.
Nu hebben rijke en minder rijke Nederlanders één ding gemeen: ze willen niet dat hun goedgeefsheid verdwijnt in de gaten die de overheidsbezuinigingen slaan. In april meldde de Vrije Universiteit (pdf) dat het publiek niet bereid is met giften de bezuinigende overheid te compenseren. Zo denken ook de rijke mecenassen er over: “Giften van miljonairs kunnen volgens hen nooit een alternatief voor subsidies zijn”.
Zouden ze door de geefcampagne op andere gedachten gebracht kunnen worden of zal de campagne een over de balk gesmeten investering blijken?
Het kabinet ontkent overigens dat de Geefwet is bedoeld om bezuinigingen op te vangen en stelt dat “de invulling van de Geefwet binnen de fiscaliteit niet de vorm zal krijgen van een bezuiniging”. Kunnen we daarop vertrouwen? De laatste jaren maken kabinetten er een gewoonte van tegenvallers niet te corrigeren met investeringen, maar op te lossen met bezuinigingen. Stel dat de campagne een succes wordt, dan zal de overheid toch enige belastinginkomsten missen wegens de beloofde fiscale tegemoetkomingen. Onze goedgeefsheid kan dan tot een nieuwe bezuinigingsronde leiden.
Het lijkt me verstandig dat de Kamercommissie van OCW vandaag van staatssecretaris Zijlstra een keiharde garantie vraagt dat onze charitas tot geen enkele bezuiniging zal leiden. Je kunt dan met gerust hart de bedelende kunstenaar wat euro’s toewerpen.