De verwachte kamerbrief over de Wob van minister Donner is op de mat van de kamerleden gevallen. Zijn spreekbeurt over dit onderwerp krap een maand geleden deed nogal veel stof opwaaien en het ergste vermoeden.
Er valt het nodige over de brief te zeggen. Maar voordat ik daaraan begin even erkenning geven aan de persvoorlichters van het Ministerie van Donner. Veel media hebben namelijk netjes het accent gelegd op de “misbruik” kant van dit onderwerp. Koppen als “Donner wil misbruik Wob tegengaan” en “Donner pakt overmatige wob-verzoeken aan” laten de indruk achter dat er een probleem met is met de Wob immers. Framing heet dat. Terwijl de correcte kop van het bericht van het ministerie is “Wob voldoet over het algemeen goed”.
Maar kennelijk is er toch een probleem, anders neem je geen maatregelen. Maar is dit probleem er ook werkelijk? Donner zwaait met een onderzoeksrapport en roept volmondig ja. Niemand die het rapport echt leest, behalve die enkele gekke blogger natuurlijk.
Het rapport rammelt aan alle kanten.
De wijze waarop men onderzoek heeft gedaan is middels een vragenlijst. Resultaten zijn netjes bij elkaar geveegd en in handzame tabellen gezet. Echter, wat er in het onderzoek niet gebeurd is (ik kon het in ieder geval niet vinden) is het steekproefsgewijs toetsen van de ingevulde vragenlijsten. Vragen als “Welke kenmerken van verzoeken dragen er het meest aan bij dat de afhandeling veel tijd kost? (U kunt maximaal drie antwoorden aankruisen)” zijn nogal sturend en de antwoorden (bv “Dat om zeer veel informatie wordt gevraagd”) nogal ruim te interpreteren. Het is dus normaal om bij een aantal bevraagden langs te gaan om te zien of de ingeleverde antwoorden ook stroken met de realiteit. Dat is niet gebeurd. Subjectieve ervaring van een probleem kan dan makkelijk onterecht omgezet worden in schijnbaar harde cijfers.
Overigens staat het zo ook in de kamerbrief:
“De omvang van het probleem van oneigenlijk gebruik van de Wob (vaak aangeduid als misbruik) lijkt op basis van de uitkomsten van het onderzoek onder bestuursorganen mee te vallen. Oneigenlijk gebruik van de Wob blijkt echter als thema wel sterk te leven bij bestuursorganen.”
(Niet te hard roepen dit, anders valt je excuus voor het nemen van maatregelen weg)
Dan over de cijfers zelf. Er is sprake van misbruik voor geldelijk gewin (hopen dat men niet binnen de termijn antwoord en je een boete mag ontvangen), van frustrerend gebruik (omdat iemand een hekel heeft aan de instantie of mot heeft), of verzoeken vanuit obsessief streven. De eerste twee categorieën vormen samen het leeuwendeel. Maar…… als je dan naar de getallen kijkt, moet je constateren dat de politie van de eerste categorie 88% voor zijn rekening neemt en van de tweede categorie 90%. Dat blijkt vooral te gaan over de inmiddels bekende tactiek om snelheidsovertredingen te traineren door alle onderliggende gegevens op te vragen.
Alle wezenlijke Wob-verzoeken worden dus straks lastiger omdat er 1 specifieke groep verzoeken is die tot problemen leidt.
Citaat:
“Een ander voorbeeld zijn Wob-verzoeken die bij het Openbaar Ministerie (OM) binnenkomen waarbij verzocht wordt om informatie die is opgenomen in dossiers over verkeersovertredingen en om informatie over de werkwijze van de politie. Het gaat hierbij onder meer om het zaaksoverzicht, het proces-verbaal, de foto, ijkrapporten en het bewijs dat mensen met de flitsapparatuur mogen werken. Deze verzoeken worden gedaan met behulp van voorbeeldbrieven die te vinden zijn op een bekende internetsite. De informatie uit de betreffende dossiers kan door de betrokkene eenvoudig worden opgevraagd bij de politie op grond van artikel 5:49 Awb.”
Nog een kritiekpunt op het rapport. Het is een eenmalige steekproef. Er is geen vergelijking mogelijk met eerdere periodes. Je kan dus niet zien of er sprake is van een stijgende of dalende trend. Nogal relevant wil je praten over de noodzaak van maatregelen lijkt me.
En tot slot geeft het rapport zelf op het punt van tijdsbesteding voor de Wobverzoeken het volgende aan:
“De aan de afhandeling van verzoeken bestede tijd is vaak gebaseerd op schattingen, omdat door de meeste bestuursorganen geen urenverantwoording geraadpleegd kan worden”
Dus het argument van “tijdrovendheid” is tot stand gekomen op basis van een natte-vinger-schatting.
Het rapport is dus onvoldoende om als basis te dienen voor de maatregelen. Ik zal niet ontkennen dat er misbruik van de Wob-regeling gemaakt wordt. En het is ook zaak die misbruik aan te pakken. Maar de wijze waarop het nu ingestoken wordt, staat gelijk aan het kind met het badwater weggooien.
In de aanbevelingen geeft men aan met criteria te willen werken om te bepalen of iets “misbruik” is. Maar dat zet de deur open voor instanties om de criteria te pas en te onpas te gebruiken als een verzoek ongewenst is.
En daarvoor is de Wob als instrument voor burgers om haar overheid te kunnen controleren veel en veel te belangrijk. Ik hoop dan ook dat hier een echt debat over gevoerd gaat worden in de Tweede Kamer en dat het geen hamerstuk zal zijn.
En ik ga weer over tot de orde van de dag.
Mocht u uw ei kwijt willen bij de politiek naar aanleiding van bovenstaand stuk, gebruik dan de site van Mail de politiek.
KSTn = Selectie uit recente KamerSTukken.
Reacties (17)
Volgens mij wil Donner langzaam maar zeker de burger van de overheid afsluiten… “Wie niets te verbergen heeft, heeft….” zo was het toch? Enge man die Donner.
Bovendien, nu even over (BV)OM: deze WOB’s zijn volledig terecht. Ook de overheid heeft zijn werk op de juiste manier uit te voeren en blijkt dat vaak niet te doen.
Waar je geen aandacht aan besteed maar wat wel essentieel is in deze zaak is waar al deze weerstand tegen de WOB vandaan komt. Waarom de ambtenaren al die bezwaren aangeven in de enquetes en waarom de VNG er continue tegen aan het lobbyen is.
Niet omdat het uitvoeren van WOB-verzoeken nou zo duur zou zijn of zo veel tijd zou kosten, maar omdat er het risico is dat het WOB-verzoek ertoe zal leiden dat ze hun hele beleid moeten omgooien, een project waar ze misschien al 4 jaar mee bezig zijn geweest in de prullenbak moeten gooien. En dat doen pijn, het voelt alsof je timmert aan je eigen doodskist.
Een Wob-verzoek zal nooit leiden tot goede pers, ambtenaren weten dat er een kans is dat ze er door op hun flikker krijgen van de wethouder of minister, wethouders en ministers weten dat er een kans is dat ze er door op hun flikker krijgen van de gemeenteraad danwel de tweede kamer.
Niemand houdt er van op de vingers te worden gekeken.
Maar het is wel belangrijk dat we ons democratische bestuur op de vingers kunnen kijken. En dus is dit verzet juist een teken dat het werkt en dat het belangrijk is.
@Anoniem: Niet belangrijk, juist een essentieel onderdeel van een democratisch bestel. Van dat laatste lijkt Donner geen grote fan.
Overigens krijgt 20% van de klagers bij BVOM uiteindelijk gelijk. Schaal dat cijfer op naar de 12 miljoen bekeuringen jaarlijks.
@3 Je doet het voorkomen alsof we pas 30 jaar een democratie zijn… WOBben is een coole innovatie in het openbaar bestuur en onwijs belangrijk maar een ‘essentieel onderdeel van een democratisch bestel’?
Maar goed ik sloot me juist aan bij jou en Steeph door nog eens te illustreren waarom de WOB belangrijk is, dus laten we niet muggenziften.
Ik doelde op de controle mogelijkheid op het openbare bestuur. En de conclusie, daar zijn we het inderdaad over eens: slechte ontwikkeling.
Maar laat de overheid alles op internet zetten…
Dat blijkt vooral te gaan over de inmiddels bekende tactiek om snelheidsovertredingen te traineren door alle onderliggende gegevens op te vragen.
Ah, het zal godverdomme weer eens niet waar zijn: PVV’ers gedragen zich als asocialen op de weg met hun kutgolfjes, en gaan dan van *mijn* belastingcenten ook nog eens onder de volkomen terechte boete uit proberen te komen.
@Steeph: Zo’n vraag als “Welke kenmerken van verzoeken dragen er het meest aan bij dat de afhandeling veel tijd kost?” is op zich ook al framend: Er wordt in de vraag al aangenomen dat de afhandeling veel tijd kost. Ongeacht of dat waar is of niet, zal de invuller in de antwoorden invullen welk aspect de meeste (pas op, meeste is niet noodzakelijk ook veel!) tijd kost. Uit het feit dat er geantwoord wordt, kan Donner vervolgens triomfantelijk constateren dat de afhandeling dus veel tijd kost.
Ach, Gronk, ruim 80% van de snelheidsovertredingen vallen in de categorie 4-10 Kmh.
@Anoniem #2: Dat speelt inderdaad mee. Maar ik wilde me in het stuk beperken tot de publieke rechtvaardiging. Die is dus ook al boterzacht.
Als dat van tafel is, kunnen we misschien een andere discussie voeren.
@Bismarck: Dat bedoelde ik inderdaad te zeggen met “sturend”.
@9: In dat geval excuses voor de captain obvious opmerking.
Dank voor die “mail de politiek”-link. Het is inderdaad belangrijk dat dit soort uitzoekwerk ook bij de verantwoordelijke politici (kamerleden) terecht komt. Je zou verwachten dat dat niet nodig moet zijn.
Overigens ben ik in deze discussie dan weer wel voor een oplossing zoals je ze vaak ziet bij wedstrijdsporten met een jury. Bij aantekenen protest moet je altijd een borg betalen (bv een tientje). Deze borg krijg je terug als je beroep erkent wordt. Anders ben je het kwijt.
Dat zet een rem op al te veel aanvragen waarbij het je niet kan schelen of het werkt of niet.
@12 Wat bedoel je met ‘werkt’?
Of het werkt zoals een wob bedoeld is, namelijk informatie openbaar krijgen waarmee een publiek belang gediend is.
@14 Je leest de WOB verkeerd, er staat niet dat het openbaren van de informatie een publiek belang moet dienen, maar dat het openbaren van informatie een publiek belang is.
En er rammelt nog meer aan je idee:
Publiek belang is heel erg multi-interpretabel, wie gaat dat toetsen? die ambtenaren zelf? de rechter? allebei geen goede alternatieven: rechter is te duur, ambtenaren zijn te partijdig.
En, je weet toch niet of jij (en het publiek belang) uiteindelijk iets hebt aan de informatie, want je kent die informatie nog niet, de informatieaanvraag kan dus in het publiek belang zijn ook al wordt er uiteindelijk geen informatie openbaar waarmee het publiek belang gediend is.