COLUMN - Als achttienjarige leerling-journalist moest ik het niet in mijn hoofd halen om na een alinea of twee in mijn stukje nog eens aan te komen met zinnetjes als ‘Wat is er aan de hand?’, ‘Hoe kon het zover komen?’ of ‘Wat was er gebeurd?’. Dat soort retorische vragen waren een teken dat je twee alinea’s lang de kostbare tijd van de lezer had verprutst met incoherent gebabbel, dat je nu ging herstellen door wél samenhangend verslag uit te brengen van de gebeurtenissen.
Vooral ‘Wat is er aan de hand?’ is aan een glorieuze comeback bezig. Ik lees het om de haverklap in (onder meer) mijn ochtendblad, vanochtend ook weer in een niet online beschikbare analyse van de Nederlandse EU-naheffing. Eerst twee alinea’s speculatie die je alleen snapt als je ingevoerd bent in de materie, dan de retorische vraag en dan nog eens de uitleg. Op mij werkt het al een rode lap op een stier. Ja beste lezer, die twee eerste alinea’s waren best wel ingewikkeld, hè, maar nu kom ik pientere journalist met mijn analyse, die u bij het handje meeneemt. Althans, zo lijkt het bedoeld.
Dit moet niet. De retorische vraag is een zwaktebod. Ze toont het onvermogen van de journalist om een verhaal met een kop en een staart te schrijven. Betrap je jezelf erop: schrap die twee alinea’s en begin meteen met wat je na de vraag had willen zeggen. De lezer zit niet te wachten op de mislukte zinnen die je nodig had om voor jezelf orde in de chaos van de materie te scheppen. Neem dat alsjeblieft van deze oude leerling-journalist aan.
Reacties (8)
Past prima in het kader van ‘dumbing down’, alles afstemmen op de allerdomste lezer/kijker, iets wat je overal om je heen ziet.
Ah, dat stoort me dus ook zo in veel Amerikaanse teksten. Het gebruik van zulke vragen riep altijd al onbewust wat irritatie op – nu dus ook bewust. Al komt het tegenwoordig ook vaak voor in een poging (vals) sentiment te verbinden met een zogenaamd objectief verhaal.
Maar schrijven is en blijft schrappen, een kunst die verleerd wordt.
@0 Ik weet het niet hoor. “Wat is er aan de hand?” kan een goede signaalzin tussen een observatie daaraan voorafgaand, en een analyse daarna. En ja, dat is voor mensen die ofwel moeite hebben met begrijpend lezen, en dus de structuur niet kunnen afleiden, ofwel voor mensen die de observatie niet hadden gemaakt. Dus, inderdaad ‘aan het handje genomen worden’.
Ook clichés moeten gemeden worden, maar ook daaraan maakt menig schrijver zich schuldig (‘aan het handje nemen’, ‘orde in de chaos scheppen’). Ik bedoel maar.
Uh, zowel eens met @2 Inca als met @3 Folkward. Ik vind zo’n ‘wendingszin of vraag’ wel pakkend, maar als het een modekunstje is, en dus cliche wordt, dan is het tijd om verder te gaan.
Probeer zo’n zeverend artikel eens ‘diagonaal’ te lezen. Scan vlot door tot je stuit op een signaalzin als “Wat is er aan de hand?”. Lees de rest van het stuk met gepaste aandacht…
Minstens zo irritant is de mode van kranten en websites om koppen te gebruiken als: “De vijf dingen die je moet weten over….”. Dat maak ik zelf wel uit! Bovendien ben ik geen ‘je’ zolang we elkaar niet kennen of samen op de tafel hebben gedanst.
Oke, even een (zeer recent) praktijkvoorbeeldje.
Zoals je ziet wordt er een aantal observaties gedaan. Niet zelden zie je dan ook dat er een soort van paradox in de observaties naar voren komt. Dat nodig de vraag uit: “Waar ging het mis?”
Inderdaad zit er vaak wel een belerend toontje in (‘Ik zal jou eens uitleggen hoe die observaties -die jij waarschijnlijk niet hebt gemaakt- samenhangen’). Mensen kunnen het niet leuk vinden om zo aangesproken te worden, dat snap ik. Maar je kunt als lezer (zoals ik in dit geval) gewoon toegeven: “Ik wist dit hier niet, die observaties heb ik inderdaad niet gemaakt, en enige duiding zou misschien wel handig zijn, ja.”
Nu vraag ik eigenlijk aan (voornamelijk, anderen mogen zich ook aangesproken voelen) #0 en #1, hoe vonden jullie het stuk? Was de eerste alinea inderdaad ‘speculatie die je alleen snapt als je ingevoerd bent in de materie’?
@7, wat mij betreft wel ja. Ik vind het stuk niet echt fijn lezen en heb het nog steeds niet helemaal gelezen. Het borduurt inderdaad voort op kennis die niet iedereen heeft – ik vind het alleen moeilijk te beoordelen in hoeverre dat ook zou gelden als je de rest van de serie wel gelezen zou hebben. Ik ben niet genoeg bekend met de materie om het stuk te herschrijven, maar mij spreekt de stijl niet direct aan en ik denk dat het op een andere manier verteld kan worden.
Tegelijkertijd snap ik inderdaad wel waarom je snel uitkomt bij zo’n dramatische opbouw, want het is ook opvallend dat een conservatief bolwerk als Kansas nu bijna uit handen van de Republikeinen glipt, en dat nodigt inderdaad uit tot dergelijke vragen. Maar toch.
(En dat is niet bedoeld om Jasper Klapwijk af te vallen ofzo, want het is wel heel prima dat hij die zaken uitzoekt en verslaat. Maar mij spreekt het gewoon niet echt aan.)