De morele moed van Angela Merkel begint op te vallen. Zij blijft een wat vormloos Duits moedertje, maar ze groeit. Haar kenmerk was vooral wachten en niet handelen. Dat is de laatste tijd veranderd. Haar handelen is dapper, realistisch en moralistisch.
Dapper
Angela Merkel riskeerde veel door de Grexit tegen te houden. De trouwe Wolfgang Schäuble vond haar te mild jegens de lastige amateurs uit Griekenland. Zij vond de uitgang voor de Grieken een politieke nederlaag voor Europa.
Niet lang daar voor had zij nog een gemeenschappelijk garantiestelsel voor de banken in Europa als nationaal prerogatief van de hand gewezen. De Duitse Verfassung is streng als het over het weggeven van bevoegdheden gaat. Haar standpunt in economische kwesties toont groei.
Over vluchtelingen sprak zij drie woorden voor de geschiedenisboekjes: “wir schaffen das”. Zij voorvoelde de reactie van radicaal rechts en de brede onrust van de meerderheid met angstige vragen, waardoor dat rechts radicalisme steeds meer gelegitimeerd zou raken.
Nog dapperder: toen getrouwen afstandelijke opmerkingen begonnen te maken en het koud om haar heen werd, haalde zij het vluchtelingenbeleid naar zich toe, door er “chefsache” van te maken.
Jaren geleden was ik op een verkiezingsbijeenkomst in Jena, waar Schröder en Merkel de degens kruisten. De Duitsers om mij heen schamperden: dit is een keuze tussen “Dreck”of “Scheisse”. Ik moet bekennen dat ik het vele jaren een goed beeld vond.
Realistisch
Merkel zal niet veel op hebben met de lastige populist Erdogan, maar ze maakt een nederige gang naar Canossa. Turkije moet immers mee werken aan het beheersen van de vluchtelingenstroom.
Frans Timmermans schrijft in zijn zondagsbrief: “De vluchtelingencrisis laat dus zien dat Turkije en de EU sterk van elkaar afhankelijk zijn om de zaak beheersbaar te maken.” En:
“Twee partijen die van elkaar weten dat ze elkaar nodig hebben, hoeven niet voor elkaar op de knieën. Die moeten gewoon goede afspraken maken over zaken die ze beide belangrijk vinden.”
Minder helder is wat Angela en Frans vinden over de wensen die Erdogan heeft:
- Hij wil de Koerdische Peshmerga bombarderen, of ze nu tegen IS strijden of niet;
- Hij wil, tegen de zin van de kiezers in de EU, opnieuw solliciteren als lid van Europa.
Daarover zwijgt Frans. Vraag is natuurlijk: zijn er nog andere mogelijkheden? Soms heb je je bondgenoten niet voor het kiezen, soms ook is hun prijs wat hoog. “Merkel’s letzte Hoffnung heiszt nun Erdogan,” schrijft der Spiegel. Dat is realistisch, maar is het zo ver?
Moralistisch
Het meest innemend vind ik de morele keuze, die zij maakt. “Die Republik schafft es nur, wenn die Zahl der Zuwanderer rasch kleiner wird.” (Der Spiegel, 43, p.29) Gezien de aantallen is dat geen onredelijke gedachte, maar Merkel ziet niets in de keuze van de Hongaarse president Orban. Na de val van de Muur in Berlijn zijn de prikkeldraadfabrieken in Duitsland gesloten. Muren zijn geweld, of ze nu tussen Israël en Palestina staan, tussen Noord en Zuid Korea, of tussen Oost en West Berlijn.
De effecten van de openheid van Merkel en het fatsoen van Gauck zijn ontroerend: de Duitsers hebben geen grote bijdrage aan de “ewigen Frieden” geleverd, om het zacht te zeggen, maar tonen nu een pacifistische menselijkheid, die onhistorisch is, maar ook moet worden geprezen.
En nu? “Es gibt ihn uberall, den Aufruhr gegen Merkel.” (p34) Hoe lang duurt haar morele revolutie?
Wolfgang Schäuble, steunpilaar van Merkel, stelde een versobering voor van de Hartz-IV prestaties voor verblijfsgerechtigden; de vluchtelingen worden een beetje kostbaar. Het was een losse proefballon, maar eentje die toont wat ook bij ons speelt: niemand heeft een idee hoe het verder moet. Dus pleit Zijlstra voor versobering.
Crisis
Ik had het al over de zondagsbrief van Frans Timmermans, die ik een manifestatie van onmacht vind. Ik schreef hem:
“Zeker, onze beweging is opgericht om iedereen aan een behoorlijk bestaan te helpen. Maar met in koor wat in en uit praten, komt dat doel niet dichterbij. En met dealen met de Turken, die een goede crisis ook niet willen vermorsen, schieten we ook niet op. De beheersing van het afgeleide probleem (de vluchtelingen) wordt er niet beter van, de anti EU stromingen zullen aan kracht winnen en een hernieuwde kandidatuur van Turkije voor het EU lidmaatschap is een geschenk voor Poetin en Marine le Pen.”
Over Wilders heb ik het dan maar niet.
Meer crisissen
Een goede crisis moet je niet vermorsen, maar als er een boel tegelijk zijn? Even tellen: we hebben de eurocrisis (regelt Draghi die?), we hebben de Grieken (heeft Tsipras die onder controle?), we hebben het Britse referendum over het EU-lidmaatschap, we hebben de vluchtelingen en Oost Oekraïne.
In de laatste twee crisissen spelen Merkel en haar relatie met Poetin een rol. Zij heeft samen met Hollande geduwd in de richting van de Minsk afspraken; de rebellie in Oost Oekraïne is daarmee niet bezworen, maar tot een bevroren conflict geworden; een geladen pistool, op scherp, gericht op de EU. Als wij willen associëren met Oekraïne, zal het ongetwijfeld weer afgaan.
Is er een reden om geen associatie aan te gaan met Oekraïne? Vooral lafheid: als je problemen met Poetin wilt vermijden, moet je het niet doen. Poetin is tegen omdat hij de heerschappij van het recht vreest, niet omdat hij slecht is, maar omdat het zijn concept van regeren is: oligarchen kopen en om de beurt gunsten verlenen.
Democratische idealen
Het Maidanplein in Kiev en het Tahrirplein in Caïro hadden iets gemeen: de menigten vroegen om vrijheid, gelijkheid en recht. In Egypte verdween dat ideaal door de verkiezing van Morsi en de Moslim broederschap: de wereld liet het Egyptische leger een contra-revolutie doen.
In Oekraïne is de geest van Maidan hopelijk nog levend. Maar Poetin poogt die geest te vernietigen. In Syrië intervenieert Poetin nu ten gunste van Assad. Dat levert stromen vluchtelingen.
Poetin kreeg die kans, omdat het westen geen echte steun durfde geven aan moderne en democratische krachten in de Arabische wereld, moe gestreden door ondoordachte en domme interventies.(Irak) Hem nu ook in Oekraïne zijn zin geven, gaat wat ver.
Grenzen dicht?
Wie wil moet vooral roepen dat de grenzen dicht moeten. Het lijkt mij domme praat. Onze toekomst hangt vooral af van de politieke dynamiek in Duitsland. Als Merkel haar politieke kapitaal kwijt raakt door de vluchtelingen, dan staan we er niet goed voor.
Muren bouwen aan de grens en prikkeldraad door de duinen zal niet helpen. Het flikflooien met Erdogan zal een verkeerde dynamiek rond de Koerden bevorderen en het anti-EU sentiment in veel lidstaten sterk aanwakkeren. Het afwijzen van de associatie met Oekraïne zal het zelfbewust zijn van Poetin vergroten en zijn bevroren conflicten warm stoken.
Je mag hopen dat de adviseur van Angela Merkel in de Rijkskanselarij het hoofd koel houden, nu het kil wordt rond hun bazin. Een hek om ons landje heeft geen zin en geen betekenis. Wij zijn bewoners van een steeds kleinere wereld en kunnen er niet af. Ons lot in de EU is sterk verbonden met een kleine, Oost-Duitse rijkskanselier, die nog wel even mag blijven.
Reacties (18)
Wat handelt Merkel dan? In de kwestie Oekraïne heeft ze geen enkele rol van betekenis gespeeld, sterker ze heeft Putin alleen maar geholpen door lang zijn daden te bagatelliseren en te doen alsof het een waardige onderhandelingspartner was. Ook nu hij in Syrië rotzooit, komt er geen kwaad woord van haar. In de vluchtelingencrisis is zij volledig de regie kwijt, ze laat het maar stoïcijns op zijn beloop en deelstaten mogen het probleem verder oplossen, dat is geen lef dat is radeloosheid.
Intussen komen er 2 miljoen immigranten per jaar binnen en lopen de kosten op tot 10 miljard per jaar, Duitsland dreigt zelfs een tekort te krijgen. Heel moeilijk is het dan niet om het sommetje te maken dat dit niet heel lang goed kan gaan. Dat tekort zou nog niet zo erg zijn als Duitsland niet de grote suikeroom van Europa zou zijn, die een groot aantal landen financieel overeind houdt Er is geen rijker land in de wereld dat Duitsland dan weer kan sponsoren, als zij in schuldproblemen komt, kunnen landen als Griekenland het helemaal vergeten en stort het hele kaartenhuis in elkaar. Merkel zet hiermee heel het voortbestaan van EU op het spel, iets waarmee zij Wilders en co in de kaart speelt, niet bepaald een voorbeeld van goed handelen.
Behalve het financiële probleem veroorzaakt ze ook nog een social probleem. Door de problemen straal te negeren en haar kop in het zand te steken groeit de onrust onder de bevolking snel. De voedingsbodem voor extreem rechts heeft ze zo zelf gecreëerd, maar ook het draagvlak bij de normale bevolking is al hard aan het eroderen. Je mag hopen dat haar adviseurs en haar collega’s in Europa snel weer haar gezonde, rationele, verstand terug kunnen bezorgen.
http://www.volkskrant.nl/buitenland/-tekort-op-duitse-begroting-2016-door-opvang-vluchtelingen~a4165815/
De loop van de geschiedenis wordt vaak bepaald door het juiste dan wel onjuiste figuur op de juiste plek en tijd. Ik vind het lastig om wat te zeggen van Merkel, maar haar soft-power valt me wel op. (Wat dat betreft is Poetin haar tegenpool)
Nu Europa van crisis naar crisis sukkelt loodst een vrouw(!) Europa er door heen. Notabene een (oost) Duitse! Uit Duitsland wat zo schroomt om een leidende rol te nemen.
De gang naar Erdogan had vrijwel geen enkel politiek haantje gemaakt. Maar Merkel deed het… Vrienden zoek je niet uit in de politiek en spierballentaal lost ook niks op.
Merk ook op hoe snel ze van de atoomenergie afwilde na de ramp in Fukushima. Als het moet is ze doortastend genoeg.
Hoe dan ook: we hadden het slechter kunnen treffen als Duitse bondskanselier.
Zucht. Van Doormaal. De Grexit is tegen gehouden door Frankrijk, niet door Merkel.
@1: je kunt op basis van dezelfde feiten tot verschillende politieke oordelen komen; dat is nu net het aardige van politieke debatten.
Maar ik vind haar accent op het fatsoenlijk ontvangen van vluchtelingen prachtig, voor een land dat ruim een eeuw lang oorlogen veroorzaakte en massamoord bedreef.
Het is niet juist dat ze niets heeft betekent in de crisis in Oekraïne; de Minsk overeenkomst is het werk van Merkel en Hollande, helaas niet namens de EU, waar dat wel had gemoeten. Maar bij gebrek aan dapperheid en handelingscompetenties in de EU, sprong zij maar in het gat.
Merkel heeft de vluchtelingenstroom niet veroorzaakt, maar misschien vergroot. De oorzaak is de destabilisering in het Midden Oosten, die door de stompzinnige Amerikaanse politiek en interventie in Irak (met steun van Nederland) is veroorzaakt.
Ik ben ook ongerust over de gevolgen van de opvang voor de Duitse begroting, ik ben ongerust voor het verlies aan steun in haar omgeving. Dat staat ook in mijn verhaal: ook dat ze nederig naar Erdogan is geweest.
@2: dat is precies de boodschap die ik kwijt wilde: en misschien ook dat de wereld zodanig krimpt dat we meer te maken hebben met het buitenland dan we gewend zijn of willen, maar dat het onontkoombaar is.
En, zijn de problemen met immigranten in Duitsland er minder door geworden? Steeds meer mensen in Duitsland hebben het helemaal gehad met Merkel.
@5: Welke problemen zijn dat? Dat er neo-nazi’s rellen schoppen? Of de berichtjes die je her en der krijgt van relletjes in de asielzoekerscentra zelf waarvan de politie zelf beweert dat de politieinzetten in asielzoekerscentra veel minder zijn ten opzichte van politieinzet bij de autochtone bevolking. En het gehad hebben met Merkel is een interessante vervorming van een poll over de populariteit van politici. Er zouden veel Nederlandse politici zo’n “lage” populariteit hebben (die inderdaad afgenomen is, maar dus alsnog boven de 40% is als ik de berichten goed opgevolgd heb)
Die ‘gang naar Canossa’ zal op Cyprus slecht vallen.
@6: die rellen in AZC’s probeert men zoveel mogelijk stil te houden omdat het de positie van Merkel ondermijnt. Toch komen die berichten regelmatig naar buiten. Het is niet voor niets dat de politievakbond gevraagd heeft om de grenzen te sluiten, het werk loopt ze over de schoenen.
Keizer Merkel zou passender zijn. Haar, naar mijn mening schadevolle, beleid is de facto een regeren over alle EU lidstaten. Haar Reich
@9 Beetje jammer dat je die stelling niet onderbouwt. Nu blijft het bij fact free kroegpraat, en daar wordt niemand wijzer van.
Geef eens drie voorbeelden waaruit blijkt dat Merkels beleid er in feite gewoon op neerkomt dat zij regeert over alle EU-lidstaten, dus waarin de Duitse regering er iets doorheen wist te drukken wat vrijwel geen enkel land in de EU zag zitten?
@8: Het werk komt voornamelijk van de rechtse meute. Zoals bijvoorbeeld in Keulen. Of in de nabijheid van asielzoekerscentra in voornamelijk de “nieuwe” bondslanden.
@10:
“Geef eens drie voorbeelden waaruit blijkt dat Merkels beleid er in feite gewoon op neerkomt dat zij regeert over alle EU-lidstaten”
Ik zal je wat illustraties geven, alhoewel het algemeen bekend is voor een ieder die wel eens in Brussel komt. Waar ik niet op inga is datgene na de komma. Dat is namelijk een bezopen kroeg-definitie waarmee je de doelpalen lekker dicht bij elkaar zet. Macht is namelijk veel meer dan enkel in je eentje 27 tegenstanders uitschakelen. Macht is namelijk veelvuldig gedefinieerd, maar heeft bijna altijd een overeenkomst. Namelijk het vermogen jouw realiteit op te leggen aan anderen / het vermogen anderen te bewegen naar jouw wens. Duitsland haar positie in de geïnstitutionaliseerde EU is dusdanig dat zij de ‘kudde’ leidt.
Ten eerst: “Griekenland bleef tot nu toe in de eurozone omdat Angela Merkel dat wilde. Toen een IMF-man in Washington eens een voorstel wilde doen aan eurolanden, belde hij niet eerst met Brussel. Nee, hij belde het kantoor van de Duitse Bondskanselier in Berlijn. „Als Merkel er niets in ziet, maakt het toch geen kans.’’” (NRC: Caroline de Gruyter)
Dit is dus een duidelijk voorbeeld van de scepter zwaaien door het fungeren als veto-player. Alles moet eerst langs gate-keeper Merkel, voordat het ook maar bespreekbaar wordt. Zo domineer je de agenda, en dus ook de uitkomst. Een zeer duidelijk voorbeeld.
Ten tweede:
Cuperus: ‘De Duitse Alleingang is ook dat ze met hun oorlogsschuld de rest meeslepen. De Duitsers wantrouwen zichzelf en hun eigen door de geschiedenis geperverteerde natiestaat. De natiestaat is per definitie slecht. En daarom willen ze ook andere natiestaten opheffen. Maar nationalisme is in Nederland, Scandinavië en Polen defensief, niet agressief. Dat snappen de Duitsers niet. Waarom zou nazi-overwinnaar Groot- Brittannië zichzelf moeten opheffen wegens de Duitse geschiedenis?’
Cuperus: ‘De Duitsers zijn gewend aan dat federale model en voelen zich in Brussel comfortabel. Maar Nederland en de Scandinavische landen zijn die federale sudoku in labyrint Brussel helemaal niet gewend, zij snappen dat niet.’ Toch koersen de Duitsers af van een federaal model waarin natiestaten zich ondergeschikt maken aan Brussel. Niet die ‘Europese regering’ is in de praktijk de baas in Europa, maar de Duitse regering
Siedentop: ‘Behalve Groot-Brittannië durft geen land een referendum over de Unie te houden. Ze zijn allemaal doodsbang.’ Friedrich: ‘Voor de Unie is het zeer gevaarlijk dat Duitsland eenzijdig besluiten neemt.’
Cuperus: ‘De Duitsers zijn geobsedeerd door zichzelf zonder een goede antenne te hebben voor de omgeving. Zoals de anti-establishmentopstanden van bijvoorbeeld het Front National in Frankrijk. Ze denderen maar door met Europese eenwording en gaan riskante experimenten aan, zoals het openzetten van de grenzen. Berlijn is het oog in de orkaan. In Duitsland is het rustig, eromheen is chaos. Het is geen rocket science: dit loopt zo verkeerd af.’
(bron: Jelte Wiersma, Elsevier: “Dwingeland Duitsland”)
Cuperus is een PvdA er die werkt voor de Wiardi Beckman stichting. Helaas wordt er nooit naar hem geluisterd. Siedentop is een vooraanstaand oud wetenschapper.
Dit waren slechts enkel wat treffende quotjes uit het stuk. Daarin komt heel nadrukkelijk naar voren dat Duitsland baas is van Europa, bijv bij de vluchtelingen opstelling, de Euro-crisis et cetera…
Ten derde:
“De Duitse macht is onmiskenbaar geworden. Frankrijk was al de zwakkere, maar wist tot voor kort zijn economische achterstand te compenseren met (buitenland)politieke initiatieven en ambities. De formule luidde: Frankrijk gebruikte Europa als hefboom om zijn zwakte te verhullen, Duitsland als dekmantel om zijn kracht te verhullen. Nu is alleen de Duitse dekmantel nog over. Wat betekent dit voor Nederland? De Duitse beleidsvoorkeuren staan dichter bij ons dan de Franse. Den Haag ziet dus voordeel in deze machtsverschuiving en gaat graag in de slipstream mee (zie de rol van Dijsselbloem in de eurogroep). Toch is dat een kortetermijnbelang. Op lange termijn is een door Duitsland gedomineerde EU voor de publieke opinie onhoudbaar. Er is geen reden elke Duitse luim te volgen. Op 30 juli berichtte de Frankfurter Allgemeine Zeitung dat Wolfgang Schäuble, vanwege slechte ervaringen in de Griekse zaak, de Europese Commissie haar rol van economisch toezichthouder wil ontnemen ten gunste van een nieuw instituut. Het zou de Commissie in het hart treffen. Een oud Duits idee, maar wel zorgelijk dat het volgens de krant zwaartepunt van het komende Nederlandse EU-Raadsvoorzitterschap zou worden. Laat de Duitsers zelf de plooien van hun dekmantel gladstrijken. Ons grotere belang ligt in een Unie met tegenmacht en reuring.”
Luuk van Middelaar, kabinetslid van Van Rompuy.
Zie je ook hoe mooi een kabinets lid van Van Rompuy nog steeds over ‘ons’ belang praat. Europeanen bestaan niet. Altijd zit er een agenda achter.
Dit zijn slechts wat voorbeeldjes natuurlijk. Een ieder met werkervaring daar kan het je zo vertellen.
Tsja, Merkel. Op vluchtelingengebied toont ze inderdaad lef en karakter. Maar op milieugebied vind ik het vaak huilen met de pet op. Nu ligt Duitsland ook weer dwars na het sjoemeldieselschandaal: de handhaving van bestaande normen wordt dankzij Duitsland stevig uitgesteld.
@13:
Dat is heel dubbelzijdig. Qua milieunormen is Duitsland juist een aanjager en verantwoordelijk voor meer en strengere milieuwetgeving. De autoindustrie vormt daarin de uitzondering op de regel. Komt uiteraard omdat het fabriceren van auto’s een Duits nationaal belang is.
@13: Komt dat van Merkel? Zo staat Merkel in de CDU/CSU echt niet rotsvast na haar “wir schaffen das” en er is openlijk kritiek op haar.
@15:
Merkel doet me een beetje denken aan Thatcher haar laatste jaar. Die was op het einde ook haar feeling met de achterban kwijt. Moedig en onverzettelijk ging ze door, om pardoes afgezet te worden. Merkel blijft denk ik niet lang nog zitten.
@16: Het ging me in mijn reactie er meer om dat #13 Merkel iets in de schoenen schuift. Hoogstens kun je haar dan een gebrek aan moed bij dat thema verwijten.
Thatcher is nog altijd enorm populair.
Het is een boeiende discussie. Ik heb ook wat werkervaring: de Duitsers zijn de baas in Europa, maar ze laten het niet blijken, vooral niet aan de Fransen.
Dat is een behoedzaamheid die teruggaat tot 1870. Of we de Duitsers niet moeten of niet kunnen volgen, lijkt me niet zo’n thema. Onze welvaart is voor ongeveer 80% samenhangend met de Duitse.
Doet Merkel het goed? Zij heeft na Fukushima een behoorlijk rol gehad in de energiewende, Henk Kamp mag jaloers zijn op het windmolenpark dat Duitsland is (gelukkig zijn wij daar terughoudend in). De samenwerking internationaal is minder sterk dan in de tijd van Mitterand en Kohl, maar zij heeft samen met Hollande een rol gehad in Minsk. Het was natuurlijk beter geweest als de EU daar een duidelijk gezicht had getoond.
En dan de vluchtelingen: ik denk dat zij ethisch bewustzijn toonde door de pacifistische burger aan te spreken met wir schaffen das. Zij voorvoelde de reactie van Pegida en vreesde de potentie van de rechts radicale rancune en wilde daar een dam tegen opwerpen. Misschien was het een domme actie, die haar politieke krediet heeft verbruikt. Het woord steeds kouder om haar heen, meldt der Spiegel en ik geloof het. Tenslotte is in deze draad ook al iemand die beweert dat Merkel de stroom heeft veroorzaakt.
Maar als ik de vluchtelingen zie kamperen en kreperen op de Balkan en in Turkse kampen, denk ik: ‘wat een prachtige stommiteit.’