Prinsjesdag in crisistijd, een mooi moment om je druk te maken over een afbeelding op een dik honderd jaar oude koets. Daarop te zien: een jonge koningin Wilhelmina aanvaardt geschenken van haar Surinaamse en Indonesische onderdanen. Inzet van de discussie: hoe we ons het beste schuldig kunnen voelen over die periode, door de afbeelding weg te moffelen of door er juist nadrukkelijk naar te kijken.
Pramoedya Ananta Toer, guerillastrijder tegen de Nederlanders, later politiek gevangene onder het regime van Suharto en Indonesiës belangrijkste schrijver en intellectueel van de twintigste eeuw, zou er vermoedelijk wat genuanceerder tegenaan kijken. In zijn romancyclus rond de jonge nationalist Minke laat hij zijn hoofdpersoon verliefd zijn op de jonge koningin. Een mooi ambivalent beeld. Uiteraard veroordeelt Toer het kolonialisme, maar de eigen machtsstructuren van de Javanen (waar de Nederlanders dankbaar gebruik van maakten) waren ook niet fraai. Zijn eindoordeel is dat de Nederlandse koloniale overheersing veel slechts, maar ook veel goeds gebracht heeft voor Indonesië.
Ook voor de slavenhandel geldt dat het geen cultuur is die door westerlingen naar Afrika gebracht is, maar een bestaande cultuur die door Europese slavenhandelaren werd uitgebuit. Dat betekent niet dat het minder erg was, maar wel dat de daders niet alleen westerlingen waren, maar ook lokale heersers. De pracht en praal van het Ashanti koninkrijk was zelfs grotendeels gebaseerd op slavenhandel.
Het is de laatste jaren mode geworden onder westerse machten om uitgebreid excuses aan te bieden voor de koloniale tijd, iets wat Nederland ook zou moeten doen, aldus de parlementariërs die het koetsdiscussietje aanzwengelden. Die excuses zijn eigenlijk een vorm van ijdelheid. Westerse landen trekken alle verantwoordelijkheid voor het verleden naar zich toe, en reduceren de toenmalige Afrikanen en Indonesiërs tot willoze slachtoffers. Het is heel jammer dat sommige nazaten zich nog zo ontzettend met die slachtofferrol identificeren.
Natuurlijk zijn kolonialisme en slavernij geen elementen uit de vaderlandse geschiedenis om trots op te zijn. Maar ze maken integraal deel uit van het globaliseringsproces dat de wereld gebracht heeft waar ze nu is. De nuances van Pramoedya Ananta Toer doen meer recht aan de geschiedenis dan een eenzijdige verdeling in daders en slachtoffers.
Reacties (16)
Toch een kanttekening: in Nederland val je over de monumenten die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Voorts worden oorlogsmisdadigers uit die oorlog nog steeds vervolgd. Nederland was 19450-1945 slachtoffer : en we zwelgen erin. Meer dan de Indonesiërs. En oh ja de Duitsers hebben ook goede dingen gedaan.
De schildering op de Gouden Koets heeft niets met Koningin Wilhelmina te maken. Het zijn de kolonieen die hun waren aanbieden aan de Nederlandse Maagd, het zinnebeeld voor het Nederlandse Gemenebest in die tijd. Het heeft ook niets met slavernij te maken die was al afgeschaft. Je zou het eerder kunnen zien als een soort van reclameplaatje voor de koloniale waren!
Dit is weer een typisch voorbeeld van iemand die de leed die andere is aangedaan en de zwarte bladzijdes van zijn eigen geschiedenis wilt verzwakken.
Ach ja in Nederland is men nooit fout en als men fout is is het de schuld van een ander. Wellicht moet een grote groep van de Nederlanders deze groei nog meemaken. wel Zielig maar je houdt je zelf alleen voor de gek.
Nou, dan kunnen ze in Amsterdam aan de grachtenpandengevels beginnen en de besmette kunst uit de musea weghalen, allemaal (mede) te danken aan de slavernij.
Een ander misverstand wat iedere keer weer naar voren komt is het gegeven alsof de kolonieen Nederland veel voordeel bezorgden in de 17e en 18e eeuw. De welvaart van de Republiek vond haar oorsprong in de z.g. Grote Negotie. Hiermee werd met name de graan-en houthandel bedoeld op de Oostzeelanden. Landen waar in nog vroegere tijden al handel mee werd gevoerd. Dit was de basis van de rijkdom waarmee de Grachtengordel in Amsterdam werd gebouwd. De Republiek had in die tijd in Europa een handelsvloot groter dan die van Engeland en Frankrijk samen! De kolonieen in de West verkeerden tijdens deze periode voortdurend in staat van faillisement. Daar werd zeer zeker niet het geld verdiend om zoiets als de panden aan de Amsterdamse Herengracht mee te bouwen, er moest eerder geld bij. Wel was Indie in de eerste decennia van de 19e eeuw na de Franse tijd een wingewest. Dit veranderde pas rond het eind van de 19e eeuw. Kortom de rijkdom van de oude Republiek was een rijkdom die grotendeels met handel binnen Europa tot stand is gekomen.
Doet dat er toe dan? “Oh ja, Nederlanders hebben wel geroofd en geplunderd in den Oost (en West) maar omdat ze er niks aan over hebben gehouden hoeft het ook niet erkend te worden” Hoe Nederlands!
Het meeste hebben Nederlanders aan de opium en daarmee verband houdende zilverhandel verdiend,dit was zo lucratief dat ze er een oorlog met de Engelsen voor over hadden.Niet aan de specerijen die naar Europa kwamen.
Matig stuk
Die excuses zijn eigenlijk een vorm van ijdelheid. Westerse landen trekken alle verantwoordelijkheid voor het verleden naar zich toe, en reduceren de toenmalige Afrikanen en Indonesiërs tot willoze slachtoffers. Het is heel jammer dat sommige nazaten zich nog zo ontzettend met die slachtofferrol identificeren.
Wat zeg je nou? Is het Westerse ijdelheid of niet-Westerse aanstellerij? Of beide? Overigens kan je het in het land van de grote winnaar makkelijk ijdelheid of aanstellerij noemen. Je hoeft niet zover te reizen om te zien hoe de historische verliezers omgaan met verleden. Waar denk je dat het extreme anti-Turkse nationalisme in de Balkan vandaan komt (om maar een voorbeeld te noemen)? Je mag het wel als verwende Hollander aanstellerij noemen, maar het verleden beïnvloed zeker de belevingswereld van de hedendaagse derde wereld bewoner (of Serviër).
Verder is het enige argument wat je gebruikt “de ander deed het ook”. Dat is basisschoolplein discussie techniek. Hitler heeft ook niet de etnische zuivering uitgevonden (dat was Nederlander J.P. Coen)
Nogmaals, en ik kan er ook niets aan doen, de enorme rijkdom opgebouwd in de Republiek der Verenigde Nederlanden in de 17e een 18e eeuw vond haar oorsprong grotendeels met de handel binnen het Europese continent. De Hollanders waren de vrachtvaarders van Europa. Men bouwde daarmee verder op de traditie van het Hanseverbond toen de steden in het oosten van ons land zo in de 14e en 15e eeuw ook een enorme rijkdom meemaakten, lang voordat er sprake was van koloniale expansie, Wil je de geschiedenis begrijpen dan moet je wel bij de feiten blijven. De Republiek had haar rijkdom grotendeels te danken aan de handelsactiviteiten binnen Europa. Het was niet voor niets dat zowel de WIC als de VOC beiden actief in de koloniale handel uiteindelijk failliet gingen.
De VOC ging niet failliet omdat die Hollanders daar meer geld uitdeelden dan binnenhaalden. Vele Hollanders (en andere Europeanen) hebben daar onbeperkt geroofd, geplunderd en gemoord ter ere en meerdere glorie van hun eigen bankrekeningen. Hele dorpen en families zijn daar omgebracht. Soms niet eens voor geldelijk gewin, maar gewoon voor het genot van de macht en uit puur racisme.
Hoe volkomen irrelevant is het dat de organisatie die een deel van transport en handel regelde uiteindelijk failliet is gegaan?
Ik begrijp je toevoeging niet helemaal : het gaat toch niet om of de enorme rijkdom van Nederland toe te schrijven is aan het kolonialisme. Het gaat om de wandaden begaan door de Nederlandse kolonisatoren. Of Nederland daar nu van geprofiteerd of niet is vers twee.
Overigens : Jonathan Israel benadrukt het belang van de luxury trade (grotendeels overeenstemmend met de koloniale handel) voor de ontwikkeling van Nederlandse economie. En in de 18de eeuw werden de koloniën naar verhouding belangrijker voor Nederland. Suriname is vooral een 18de eeuwse kolonie.
En de economische expansie van Europa vanaf 16de eeuw heeft wel iets te maken met de koloniale rijken. Denk aan de toevoer van goud en zilver uit Amerika; de voedseltoevoer (suiker, vis etc) uit de Amerika’s etc.
Feiten over deVOC
http://www.forestreturns.nl/corporate/voc—fr-als-handelsvloot.html
Maar die ‘wandaden’ moet je wel in een historisch perspectief zien. Je kunt onmogelijke met een hedendaagse bril hier over oordelen. Je schiet dan snel mis. Nogmaals, en alle bronnen wijzen in die richting, het geld in de Republiek werd toendertijd grotendeels verdiend met de handel binnen Europa.De handel op de kolonieen was daarbij van geringer belang. Het is dus een misvatting dat de Republiek der Verenigde Nederlanden haar rijkdom te danken zou hebben aan de onderdrukking van uitheemse volkeren. De grootsheid van de Republiek der Verenigde Nederlanden met haar belang voor de Europese cultuur toen en nu nog steeds dat is iets waar wij hedendaagse Nederlanders zondermeer trots op kunnen zijn!
Je kan je argument wel drie keer herhalen maar daar wordt ie niet sterker van.
Hoezee.. hoezee… hoezee…
Met het huidige wereldbeeld het verleden veroordelen slaat kant nog wal. Van de geschiedenis kun je hooguit leren.