KEERPUNT 2012

Nu rechts een beetje regeert, begint links een beetje na te denken. Dat is mooi, al is het maar een beetje. Maar echt warm word ik er nog niet van. Dat heeft te maken met de stramienen waarin de partijen dit soort onderwerpen aanvatten. Buitenhof toonde dat afgelopen zondag: twee voorzitters van volkspartijen (CDA en PvdA), die een steeds minimalere steun uit het centrum genieten. Zij hadden allebei het vertrouwen dat het weer goed zou komen. Is dat zo?

“ De Partij van de Arbeid moet zo veel mogelijk samenwerken met Groen Links, D66 en de SP” zo houdt het PvdA-bestuur partijleden in een ledenbrief voor. Daarover moeten dan geen grote betogen worden gehouden, maar vooral korte statements. Daarvan zijn er inmiddels al ruim 300 afgeleverd. Na een stuk of 100 te hebben bekeken, ben ik opgehouden: geen reactie waar ik een seconde van opkeek. Crowd sourcing is ook een vak. Dat ligt niet aan degenen die reageren, want wat moet je op zo’n bewering nu toch antwoorden? Ik kom ook niet verder dan:’prima, maar ook leuk als we nog een beetje laten zien wie wij zijn en waarvoor wij staan’.

Waar is een partij ook al weer voor? Iedereen heeft meningen en dat mag en moet in een democratie. Binnen politieke partijen worden die meningen ingedikt, samengevoegd, geklutst en getoetst aan de realiteit, net zo lang tot er praktische politiek mee te bedrijven valt. Dat noemt de politicoloog ‘consensusvorming’. Ik zou zeggen: kom dus niet met zo’n platte formule, waar geen weldenkend mens (ook ter rechterzijde) neen tegen zou zeggen. En kom ook niet met de aansporing om daar in soundbites op te reageren, maar vraag juist om doorwrochte betogen.

Natuurlijk: daar moet je dan maar weer iets van zien te maken. Dat is niet gemakkelijk, maar dat is nu juist de kern van je functie als politieke groepering. Verschillende inzichten, schurende logica’s, verschillende achtergronden en culturen, maak er maar eens wat van; maar wie geen positie durft te kiezen in een veranderend politiek landschap, heeft de strijd op voorhand verloren.

Hoe is het gesteld met de geloofsartikelen aan de linkerkant van het spectrum? Nog maar een partijleider terug, naar de veel geprezen Den Uyl-lezing van Wouter Bos. Wat vond hij er van? Hij wilde het afschudden van de rode veren van Kok overstijgen. Maar deed hij dat?

Bos vond dat er beter moet worden gekozen tussen markt of publieke aansturing. Maar wat is dit nu anders dan het steriele debat tussen hen die zeggen dat de overheid de vijand is en hen die zeggen dat de overheid het antwoord is?

Hij noemt de zorg en de corporaties als voorbeeld. Het is niet het maatschappelijk middenveld waartegen hij zich keert, maar hij wil heldere keuzen: te veel werelden combineren is niet goed. Maar wie thuis is in die werelden zal dat geen verhelderende stelling vinden. De verzelfstandiging van de woningcorporaties, destijds door Heerma, werd door de PvdA gesteund; maar er wordt nu al weer jaren aan een weg terug geprutst. Destijds is dus niet helder gekozen, en het huidige beleid kan ook moeilijk als een heldere keus tussen markt of publieke aansturing worden gezien. Je kunt zeggen dat het beleid van de laatste 20 jaar door politieke grilligheid wordt gekenmerkt. Wat betekent een pleidooi voor helder kiezen tussen markt en publieke aansturing dan precies?

En de zorgverzekering is in naam marktwerking, maar de publieke belangen (betaalbaarheid, beschikbaarheid, eerlijkheid) veroorzaken een vloed aan interventies en compenserende regelgeving. Je kunt moeilijk van marktwerking spreken als aanbieders niet vrij zijn hun prijzen vast te stellen. Zo gaat de nagestreefde efficiency teloor in nog veel meer regels en gedoe. De PvdA nam ook hiervoor veel verantwoordelijkheid en slaat nu, opgeduwd door de SP, de weg terug in.

Dat is nog niet zo overtuigend. Dmitri Tokmetzis schreef in deze kolommen over het boekje “The third way” van Giddens. Aanleiding was een artikel van Giddens, waarin hij aangeeft spijt te hebben van de titel, maar verder nog wel achter zijn boek te staan. Dat viel op, dus ik haalde The Third Way nog eens uit de kast; tenslotte vond Wouter Bos dat hij het ‘derde weg’ denken achter zich had gelaten. Bij herlezing vond ik het wel wat: Giddens’ artikel is in hoofdlijnen wel correct en geeft een redelijk spannende poging om het begrip sociaal-democratie opnieuw in houd te geven.

Dan is er ook nog Tony Judt en zijn testament “Ill fares the land…”, waarin hij het europese sociaal- democratische denken voor jonge amerikanen verklaart. Het college in New York is ongeveer een jaar geleden gegeven; Judt zat toen, lijdend aan ALS in een rolstoel en werd beademd. Maar spreken kon hij nog en zijn college was buitengewoon spannend. De kern ervan is in het genoemde boekje terecht gekomen. De WBS heeft een website waar mensen van naam reageren op het verhaal van Judt, met soms uitvoerige beschouwingen.

Het zijn elementen die een rol spelen in mijn beeld van linkse samenwerking. Je kunt daar aan werken, maar het zal moeten vanuit denktradities. Het zal ook moeten vanuit serieuze visies van onderzoekers. Met het verhaal van Sennett over “complacent solidarity”, ook recent te zien in deze kolommen, is hiervan een voorbeeld gegeven. Hij betoogt dat regelgeving niet voldoende is voor de zelfgenoegzamen uit de wereld van de financiele bonussen, want de gedachte dat zij levens hebben vernield of dat er limieten zijn aan de mogelijkheden en de welvaartsgroei, komt niet bij hen op. Die “klasse” van 2000 mensen moet weg, zo vat ik hem samen.

Wat ik bedoel is dit: natuurlijk moeten rank and file van linkse politieke stromingen bereid zijn na te denken over samen werken en samen gaan. Maar daarmee gelijk op hoort iets anders te starten: een serieuze revisie van het linkse gedachtengoed. Kennelijk hebben de linkse groeperingen even onvoldoende kracht om de drama’s van law and order- en casino- kapitalisme tegen te gaan. Die tijd moet goed worden gebruikt om nieuwe en gezamenlijke beelden te ontwikkelen, van een samenleving, die er fatsoenlijk en ontspannen uitziet. En die wel vaart.