COLUMN - Het liep al niet geweldig, maar nu is de kabinetsformatie definitief op doodlopend spoor geraakt. De vraag wordt namelijk: wanneer stapt D66 er uit? Die vraag geldt ook voor de ChristenUnie.
Want dat deze twee partijen, net als ten tijde van Rutte III weer veel van hun ‘schatten’ moeten inleveren, ligt erg voor de hand. VVD en CDA vinden in beide Kamers voldoende steun op rechts om al te ‘linkse’ wensen van D66 en ChristenUnie de prullenbak in te manoeuvreren.
Wanneer krijgen D66 en ChristenUnie door dat ze aan het kortste eind zullen trekken? Anders gezegd: valt het kabinet Rutte IV voor haar inhuldiging of daarna?
In de eerste ronde van de kabinetsformatie gaf Rutte aan verkenners Jorritsma en Ollongren door dat hij het liefst een coalitie zag met zoveel mogelijk zetels in de Eerste Kamer. Hij stelde toen voor ook naar nieuwkomer JA21 te kijken, want die partij zat met zeven zetels in de Eerste Kamer (na afsplitsing van FvD).
Een paar rondes verder noteerde informateur Hamer in haar eindverslag dat Kaag “met het oog op de stabiliteit een meerderheid in de Eerste Kamer wenselijk acht.”
Toch is het argument nu dat ze voor een meerderheidskabinet opteren. Een krappe meerderheid van slechts 77 zetels in Tweede Kamer. In de Eerste Kamer hebben VVD, D66, CDA en ChristenUnie momenteel 32 zetels. Zes te weinig voor een meerderheid.
In de Tweede Kamer moeten de beoogde coalitiepartners er wel zeker van zijn dat ze te allen tijde op die 77 partijgenoten kunnen rekenen. Anders gaat er meer tijd zitten in het ‘sensibiliseren’ van al te kritische fractieleden dan in het oplossen van ‘de grote vraagstukken’.
Hier is overigens in voorzien door Wouter Koolmees als tweede informateur aan te stellen. Van hem werd bekend dat-ie vreselijk de pest heeft aan Kamerleden van coalitiepartijen, die al te nauw samenwerken met oppositiepartijen. Herinnert u zich de ministerraadnotulen nog?
Koolmees beklaagde zich over Pieter Omtzigt (in 2019 nog bij het CDA) en Helma Lodders (VVD) die naar Koolmees’ idee “een gezamenlijke strijd met mevrouw Leijten tegen staatssecretaris Snel voeren”. Koolmees zelf ondervond tegenwerking van “de woordvoerder van de VVD-fractie, de heer Wiersma In de kwestie van de uitvoeringsproblematiek bij het UWV”.
Koolmees voegde daar nog aan toe: “Overigens speelt het vraagstuk van activistische woordvoerders van coalitiefracties niet alleen bij de VVD- en CDA-fracties, maar ook bij de andere twee coalitiefracties.”
Vervolgens lezen we in de complete notulen): “De minister-president kan zich vinden in de inbreng van minister Koolmees.”
Minister Hoekstra sluit zich aan bij minister Koolmees en meldt dat hij en minister De Jonge “veel tijd en energie hebben gestoken in het sensibiliseren van de heer Omtzigt, met overigens beperkt succes.”
Minister Ollongren kan zich vinden in de bijdragen van voorgaande sprekers, in het bijzonder de constatering dat het behulpzaam zou zijn als enkele leden van de Tweede Kamer zich terughoudender zouden opstellen.
Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga merkt op dat het “in geen geval het acceptabel te noemen is dat coalitiefracties een scherper standpunt innemen dan oppositiefracties.” Gevolgd door: “De minister-president beaamt dit.”
Alleen toenmalig minister Kaag “laat weten minder moeite hebben met het verschijnsel dat leden van de coalitiefracties in de Tweede Kamer zich openlijk tegen het kabinet afzetten. Het is immers in een democratie een gezond teken dat er fel wordt gedebatteerd, ook door leden van de coalitiefracties.”
Remkes en Koolmees gaan vandaag aan de slag in wat de finale moet worden van de formatieklucht. Nu maar wachten op het lekken van het vragenlijstje van Koolmees waarop staat: heeft u uw volledige fractie voldoende gesensibiliseerd?
Overigens: wat een teleurstelling dat ook GroenLinks, PvdA en Volt voor deze stap in de kabinetsformatie hebben gestemd. Wie loop er nu achter een geit op dood spoor aan?
Op de website van de Tweede Kamer kun je het debat over de kabinetsformatie (eindverslag van de informateur) nog teruglezen. Woordvoerder voor de VVD, Sophie Hermans, erkende ruiterlijk dat de VVD een aandeel heeft gehad ins de trage gang van zaken. Geheel conform de Rutte-strategie: je rommelt wat aan en erkent dat en gaat door alsof het er allemaal niet toe doet. Zo lang het ene na het andere record maar in zicht komt.
Reacties (6)
Meestal is het zo dat de eerste mogelijke coalitie waarover onderhandelt wordt het niet wordt omdat partijen denken dat er een beter alternatief is. De vraag is dus wat het alternatief is mochten de onderhandelingen klappen. Is het dan meteen nieuwe verkiezingen? Of zit er ergens nog een achterdeurtje naar een andere coalitie? In ieder geval staat vooral het CDA onder forse druk, zij gaan nieuwe verkiezingen echt niet trekken. En een eventuele teruggang naar GL of PvdA is voor hen ook een verslechtering. Maar een partij onder druk gaat vaak de hakken in het zand zetten, zeker met de gemeenteraads verkiezingen op komst. Hoe stabiel is het CDA nog onder leiding van een beschadigde Hoekstra die totaal geen politieke antenne heeft? Als D’66 of CU zijnde zou ik maar niet al te snel akkoord gaan, laat rechts nu maar een keer door de knieën gaan voor het landsbelang.
Het gaat niet om de inhoud, het gaat om de methode. Rutte is bezig met een uitputtingsslag met de rest, zodat hij zich niet hoeft te verantwoorden voor a) Gronings gas, b) de Corona aanpak, c) de Toeslagenaffaire, d) Omtzigt, etc. De lijst met lijken die niet eens meer in de kast zitten – de deur staat gewoon wagenwijd open – is inmiddels zo godsgruwelijk lang, dat er voor Rutte maar 1 spel over is: alles of niets. Hij kan zich veroorloven om glimlachend te wachten, terwijl iedereen om hem heen het langzaam opgeeft.
Dat Rutte er zo makkelijk vanaf komt, komt doordat andere partijen dit accepteren.
Als de ChristenUnie en D66 (en de linkse partijen) principiëel hun poot stijf houden, zal Rutte natuurlijk bij knetter-rechts aankloppen voor steun.
Maar in dat geval:
– zien we duidelijk aan welke kant Rutte staat (en de knetter-rechtse partijen)
– zal waarschijnlijk weer meer in de Tweede Kamer besloten worden, in plaats van in kabinetsoverleg.
Ja, maar dat gaat D’66 niet doen, want die hadden zogenaamd ook de verkiezingen gewonnen.
En daarnaast: D’66 heeft zichzelf ook in een hoek geverfd, nietwaar? Nieuwe verkiezingen kunnen niet anders dan desastreus uitpakken voor D’66, wat met dat geblunder van Kaag.
Opnieuw: Rutte kan zich veroorloven om lachend in een hoek te wachten totdat andere partijen opgeven en onvermijdelijk fouten maken. Op rechts is geen keuze (als je geen PVV wil stemmen), dus de VVD staat onveranderd in de peilingen. CDA is gedecimeerd (de enige reden dat Hoekstra mag blijven is dat als ‘ie weggaat, het helemaal een 1-mans fractie wordt), D’66 is on its way down (Kaag functie elders, lijkt mij), en links vreten we niet, in dit land. Gelukkig maar, zeg ik. Maar levert dus wel deze impasse op.
Veel slechter dan nu kan het met links niet gaan. Wat hebben ze te verliezen? Laat Rutte lekker in de stront zakken als hij niet bij draait en laat maar zien wat hij dan gaat doen. Het is sinds 3 april toch duidelijk dat een meerderheid in de Tweede Kamer hem niet meer wil?