ACHTERGROND - In 2015 nam Duitsland 890.000 mensen op. Mede daardoor was er dat jaar meer migratie naar het land dan ooit tevoren. Hoe berichtten Duitse media over deze historische gebeurtenis? Onderzoek wijst op een collectieve kritiekloosheid, gebrek aan distantie en eenzijdigheid.
“Welkom!” opende het Duitse weekblad Die Zeit met chocoladeletters op 6 augustus 2015. Met daar vlak onder: “Verhalen uit een land, dat vreemdelingen de hand reikt.” Het openingsartikel stelt: “voor Duitsland zijn de vluchtelingen (…) een buitenkans.” Al is het artikel verder genuanceerd, het werd symbool van hoe Duitse media berichtten over de grootste migratiegolf die het land ooit meemaakte.
Hoofdredacteur van Die Zeit Giovanni di Lorenzo heeft zich inmiddels van het artikel gedistantieerd. Juli vorig jaar gaf hij toe: “We hebben ons (…) tot actoren gemaakt van deze Refugees Welcome-beweging.” Volgens Di Lorenzo wekten journalisten de indruk met de regering “onder één hoedje te spelen” door de afstandelijke, kritische blik in te ruilen voor het “vieren” van de ‘Willkommenskultur.’
Wekenlang was “de grondtoon” van genoemd openingsartikel terug te vinden bij vele media, aldus Di Lorenzo, “zonder dat ook sceptische stemmen voldoende aan bod kwamen (…) Onder het motto: wie bang is voor teveel vluchtelingen in het land, is een tegenstander van modernisering. Wie een buitengrens eist, is meteen ook pleitbezorger van prikkeldraad en van een schietbevel aan de grens.”
Beeld
Heeft Di Lorenzo gelijk? Uitgaan van één artikel in één krant zou misleidend kunnen zijn, omdat het niet representatief is voor de duizenden berichten die dat jaar in Duitse nieuwsmedia over het onderwerp verschenen. Wetenschappelijk onderzoek zou uitsluitsel kunnen geven. Afgelopen maand verscheen zo’n onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de Otto Brenner Stichting door Michael Haller.
Haller (Universiteit Leipzig) en zijn onderzoeksteam hebben nieuws geanalyseerd op TV, online en in kranten – niet alleen landelijke, maar ook tientallen regionale en lokale kranten. Zo’n 17.000 berichten die in 2015 of begin 2016 zijn gepubliceerd zijn op verscheidene manieren onderzocht. Een gedetailleerde studie, uitgebreid beschreven en toegelicht in rapporten van 216 pagina’s in totaal.
Minpunt van het onderzoek is dat er geen vergelijking is met berichtgeving over andere zaken, dus de resultaten zijn moeilijk te interpreteren. Verder ligt de nadruk vooral op kranten. Bovendien is de inter-codeurbetrouwbaarheid twijfelachtig. Niettemin lijken de resultaten niet sterk af te hangen van die minpunten; alleen al uit de in de rapporten aangehaalde voorbeelden rijst een onmiskenbaar beeld.
Meningenfestijn
Dat beeld is een unisono positieve berichtgeving: “Wir schaffen das.” Over zorgen of angsten onder de bevolking werd nauwelijks gerept – en indien wel, dan op vaak belerende en soms verachtende toon. Ook over de alledaagse praktijk van de opvang van de toestroom en de problemen hierbij werd weinig gemeld, de verslaggeving van gewelddaden van radicaal-rechtse groeperingen uitgezonderd.
In plaats daarvan was er een fixatie op de politieke elite. Twee derde van de genoemde personen betreft politici – ruim 80% daarvan van een regeringspartij. Deskundigen en werknemers in de opvang kwamen nauwelijks aan bod. En maar 4% van de genoemde personen waren degenen die opgevangen werden – steevast ‘vluchtelingen’ genoemd, terwijl voor velen lang niet vaststaat dat ze dat zijn.
Die dominantie van de elite is des te belangrijker aangezien de berichtgeving doorspekt was met meningen. Liefst 83% van de berichten was positief over de ‘Willkommenskultur.’ Daarnaast bestond een vijfde van de berichten uit puur opinie. Dit meningenfestijn was tweemaal zo vaak monoloog als discursief; weinig ruimte dus voor debat. Kritiek kwam vrijwel uitsluitend uit radicaal-rechtse hoek.
Koers
De resultaten sluiten aan op die van ander onderzoek. De Volkskrant van 25 juli meldt dat emeritus hoogleraar Hans Mathias Kepplinger (Universiteit Mainz) veel overeenkomsten ziet met resultaten van eigen onderzoek. Bijvoorbeeld, in 2015 was liefst 57% van de gasten in Duitse talkshows over dit onderwerp voorstander van de ‘Willkommenskultur.’ Daarentegen was slechts 37% tegenstander.
Al deze bevindingen zijn niet verrassend. Veel wetenschappelijke literatuur beschrijft framing van publiek debat en indexing – dat media zich focussen op (in dit geval consensus onder) politieke elites. Wel verrassend is hoe ver dit ging: een elite die wijdverbreide zorgen op een bepaald beleidsterrein (immigratie) negeert, en nieuwsmedia die nauwelijks kanttekeningen plaatsen bij de uitgezette koers.
Eufemisme
Een stap verder gaat het uitstapje dat Haller zich veroorlooft naar herkomst en ontwikkeling van de term ‘Willkommenskultur.’ Volgens zijn analyse eisten werkgevers vanaf 2005 een ruimhartig immigratiebeleid van de politiek met het oog op dreigend gebrek aan arbeidskrachten vanwege de vergrijzing. Vijf politieke partijen namen de term over, en hij belandde in 2013 in het coalitieakkoord.
In immigratiecrisisjaar 2015 kreeg de term een sterk moralistische lading: wie sceptisch was, laadde de verdenking van xenofobie op zich. De conclusie dringt zich op dat de zoektocht van de werkgevers naar arbeid (en lagere loonkosten) min of meer toevallig spectaculair is geslaagd. Vooral doordat politiek en pers veel Duitsers wisten te mee te krijgen met hun “eufemistische” framing, aldus Haller.
Na de aanrandingen in nieuwjaarsnacht 2016 in Keulen volgde een omslag in de berichtgeving. De balans leek begin dat jaar door te slaan naar de andere kant. “De indruk ontstaat,” schrijven Haller cum suis, “dat veel journalisten overijverig wilden inhalen wat ze tot dan toe verzuimd hadden.” Wie weet herstelt de balans zich weer, en schrijven de Duitse media binnenkort wat nuchterder verhalen.
Verhalen uit een land, dat vreemdelingen de hand reikt.
Reacties (29)
De immigratiepolitiek gaat verder terug dan 2005. Al meteen na de Wiedervereinigung in 1991 leek het bezit van een Duitse herdershond ergens in de sibbe al voldoende voor menige Russische familie om naar Duitsland te kunnen emigreren. En we weten intussen dat de grote werkgevers al decennialang goedkoopste arbeid willen, en de lange termijngevolgen aan de samenleving laten.
De Keulse Sylvesternacht behelst eigenlijk twee schandalen. Niet alleen wat toen in Keulen en andere steden gebeurde, maar ook het uiterst kreupele communiceren en handelen daarna (de roemruchte armlengte afstand). Het was zo verwarrend dat vrijwel alle kranten een overzicht van de geschiedenis tot dan toe hebben gepubliceerd, dat soms alweer net zo snel achterhaald bleek. Het laatste woord erover is overschaduwd door de strijd om de witte apenrots in Washington. Ik heb het ook gemist.
De Duitsers zien zich nog altijd moreel verantwoordelijk voor wat er in de Tweede Wereldoorlog (en ook daarvoor) gebeurde. Daarom ook dat de politiek en de media heel omzichtig met dingen als racisme omgaan. In dat licht is het niet zo raar dat de media en de politiek zo positief waren. Ondanks dat: Als het gaat om het rapport wat ik las, heeft men voornamelijk drie kranten genomen als leidraad en dan een eigen interpretatie van “dit is een positief woord over vluchtelingen en dit een negatief woord” genomen die niet – zover ik begrijp – onderbouwd is. Bovendien zou het slechts een soort telfunctie zijn hoe vaak een woord voorkomt in een artikel. Dus zelfs als een woord in een negatieve of positieve context gebruikt wordt, wordt het enkel geteld aan de lading die de onderzoekers vooraf aan het woord gaven. De krant Bild heeft men uitgesloten, terwijl dat wellicht de grootste “meningsvormer” is in Duitsland, als een van de grootste kranten in Duitsland. Is dat niet allemaal erg selectief? Gisteren was op RTL een debat te zien met Merkel. Daarin kwam een zinnetje voor zoiets als “wij waarderen het goede en harde werk van de vluchtelingenbegeleiders” waarna ze onderbroken werd door zo’n vluchtelingenbegeleider dat ze dat te vaak gehoord heeft en dat ze daden wou zien. Waarom duurt het zo lang voor dat iemand die wel Duits spreekt, een (goede) baan heeft voordat deze mag blijven (8 jaar was deze in Duitsland en sprak inderdaad fantastisch Duits). Dat is dus al voor de grote stroom van vluchtelingen. Het probleem is volgens de vluchtelingenbegeleidster dat welwillende vluchtelingen dus te lang op een finaal besluit moeten wachten en dan gekke dingen gaan doen. Merkel sloot zich daar overigens bij aan.
“Wie een buitengrens eist, is meteen ook pleitbezorger van prikkeldraad en van een schietbevel aan de grens.”
Dat zijn wel zo’n beetje de (eerste en uiterste) consequenties. En laten we eerlijk zijn, dat was ook wel degelijk het geluid dat de belangrijkste voorstanders van zo’n “dichte” buitengrens laten horen.
“Bijvoorbeeld, in 2015 was liefst 57% van de gasten in Duitse talkshows over dit onderwerp voorstander van de ‘Willkommenskultur.’ Daarentegen was slechts 37% tegenstander.”
Kan aan mij liggen, maar het lijkt erop dat de tegenstanders dus oververtegenwoordigd waren in de media.
@3: Het is gewoon de eerste aanval op. Dit word gevolgd door verdachtmakingen en beschuldigingen tot “Links zijn” naar de Media, totdat die hemel een aarde beweegt om het tegendeel te bewijzen.
Zie Nederland, waar er eigenlijk geen Linkse Media meer bestaat, maar het nog steeds gebracht word alsof die bestaat.
Waar Geert Wilders op TV poesjes mag knuffelen en Klaver aan een kruisverhoor word onderworpen als ware hij crimineel. EN NOG word het dan gebracht door politici en denkgroepen aan de rechterkant “Zoooo links! Er waren geeneens kattenspeeltjes voor Geert om met die lieve poesjes te spelen!”
Nederland is doorgeslagen na de andere kant, via deze tactiek die ze nu in Duitsland toepassen. Kijk maar eens naar de Nederlandse berichtgeving over Charlottsville en wie ze uitnodigen als expert op dit gebied (Ann Coulter) op de NOS. Links zal namelijk altijd zichzelf aanvallen en zichzelf als “niet puur genoeg” aanwijzen. Terwijl rechts het dogma “Nooit jezelf aanvallen maar altijd aanvallen” bezigt. Dat laatste zal dan winnen.
” wie bang is voor teveel vluchtelingen in het land, is een tegenstander van modernisering. Wie een buitengrens eist, is meteen ook pleitbezorger van prikkeldraad en van een schietbevel aan de grens.”
Miljoenen in Afrika en Azië staan te trappelen om naar het rijke Europa te komen. Daar is hier simpelweg geen geld, geen werk en geen plaats voor en met de toenemende automatisering ook in de toekomst niet. Dat heeft niets te maken met angst maar gewoon met realiteitszin. De ghetto’s met kansloze immigranten uit het verleden puilen nu al uit hun voegen met als gevolg toenemende radicalisering. Het blijkt dat dat ook na 3 generaties meestal niet verbeterd, de meeste waren beter af geweest in hun land van herkomst. De huidige stroom immigranten brengen nu ook niet bepaald moderne waarden van huis mee integendeel.
Prikkeldraad is niet nodig, gewoon stoppen met uitkeringen en verblijfsvergunningen uitdelen en je stop al 90 procent de rest kan je met zachte had op het vliegtuig terug zetten. NGO’s aanpakken die de mensesmokkel faciliteren en hier de asielprocedures frustreren zou ook een stuk helpen.
De balans is nog lang niet doorgeslagen naar de ander kant, heel langzaam wordt nog maar net schoorvoetend erkend dat met een gigantische misser heeft gemaakt met de immigratiecrisis. Misstanden met immigranten worden nog steeds grootscheeps verzwegen en vermoffeld, tenzij het voorval zo immens is dat men er niet omheen kan. Als een andere groep misstanden pleegt, zoals in Charlottesville, dan is het opeens wel dagenlang voorpaginanieuws, dus het kan wel.
En de echte ellende gaat nog komen als de nieuwe immigranten ook doorkrijgen dat het geld hier niet aan de bomen groeit en Europa niet het beloofde paradijs is wat de smokkelaars hun voorgehouden hebben.
“Miljoenen in Afrika en Azië staan te trappelen om naar het rijke Europa te komen.”
“de meeste waren beter af geweest in hun land van herkomst.”
Bewijs?
@5: Nonsens. Je doet alsof de aanslagen in Barcelona, Parijs, Nice, Brussel etc. niet of nauwelijks in het nieuws komen en Charlottesville de media domineren. Terwijl als het in de media al gaat over Charlottesville het gaat over de rol van Trump in dezen. Dus het omgekeerde is eerder het geval.
Maar goed, er zal zoals gewoonlijk wel geen reactie komen
Ik denk dat als deze hele saga iets bewijst, dan is het dat je, ook in een republiek als Duitsland, flink de hermelijnkoorts te pakken kunt hebben, als krant.
@8: Gebaseerd op een deelonderwerp lijkt me dat bewijs flinterdun
Volgens mij, is wat er in algemene zin in de media verschijnt, eigenlijk per definitie van een lage kwaliteit.
Als voorbeeld, voor de Nederlandse media, is het de realiteit dat een facebook of twitter pagina even snel en efficiënt op je smartphone binnenkomt, als de pagina van zeg, een krant. De dagen dat een paar grote Nederlandse kranten en tv zenders het enige afzetkanaal voor advertenties waren, zijn voorgoed voorbij.
En dat betekent dat de druk voor de media om schreeuwende tekst en beeld te produceren op het moment dat er iets gebeurt, groter is dan ooit. Het gevolg daarvan is, dat de media meestal maar iets roepen, en dat de ‘viral’ kwaliteit van een bericht veel belangrijker is dan het waarheidsgehalte ervan. Objectiviteit, waar nou eenmaal meer tijd voor nodig is, is blijkbaar geen goed verdienmodel.
Dit is gemakkelijk om aan te tonen, neem bijvoorbeeld maar eens een willekeurige krant van 6 maanden geleden, en met de kennis van nu zal je zien dat er maar heel weinig feitelijk ware berichten in staan.
En wat geldt voor een krant van 6 maanden geleden, geldt even goed voor de krant van vandaag. De welbespraaktheid van de hoofd- of eindredacteur wordt eigenlijk alleen nog maar gestuurd door het motto: “Ik mot vreten!”
En dat heeft zijn weerslag op wat het gewone volk voorgeschoteld krijgt.
Dat experts nauwelijks aan het woord komen, geldt voor zo’n beetje ieder politiek onderwerp.
de media vragen vaker een mening van een politicus of Bekende Nederlander, dan van een expert.
Dat geldt voor het broeikaseffect, voor de vraag wie MH17 neergeschoten heeft, en voor de problemen bij de belastingdienst:
Ik denk dat @10: de oorzaak hiervan goed beschrijft.
http://www.welingelichtekringen.nl/samenleving/719185/er-zijn-al-radicale-kleuters-die-anderen-varkens-noemen.html
Dit is het gevolg van de welkomstcultuur. Bedankt Rutte, bedankt Merkel dat jullie ons steeds dieper de ellende indrukken. Niet eens meer welkom in eigen land en werken voor een fooi en dat allemaal mede mogelijk gemaakt Door mensen die zich als links beschouwen.
Merkel heeft gewoon gelijk gekregen met haar “Wir schaffen das.” Duitsland bestaat nog, en is nog steeds een heel rijk en welvarend land. Vrijwel alle voorspelde rampen en drama’s zijn uitgebleven. De positieve berichtgeving over de Willkommenskultur was simpelweg correct. En dat terwijl de tegenstanders van humane vluchtelingenopvang veel meer ruimte hebben gekregen; deze groep is veel kleiner dan de genoemde 37 %.
@12: Rutte links? Merkel links? Je moet je eens onderzoeken laten. Ik zal je een tip geven. Niet alles is de schuld van links.
@12
Ja, daar kan men op rechts weer fijn op los gaan. Geïndoctrineerde kleuters! Wat er in werkelijkheid is gebeurd is dat men onderzoek doet, de vinger aan de pols houdt. En in het westen hebben we nog altijd de vrijheid om onze kinderen naar eigen goed dunken op te voeden. Het is geen links standpunt om mensen die vrijheid te geven. Dat soort zaken zijn in de respectievelijke grondwetten vast gelegd. Grondwetten welke mij beschermen.
@13
Er valt wel wat op af te dingen natuurlijk. De instroom van 2015 heeft zich niet voortgezet. Ook aan wat een land als Duitsland op kan vangen zitten grenzen. Zou Duitsland jaarlijks een klein miljoen mensen op vangen, dan zou dat de demografische samenstelling van de bevolking ten goede komen. (veel bejaarden zie ik niet in de vluchtelingenstroom) Maar de culturele samenstelling zou dat niet ten goede komen. Al die mensen moeten ook de taal leren en een plekje vinden. Dat heeft zo zijn tijd nodig. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat een partij als de AfD groter wordt dan wenselijk. Je kan de tegenstanders niet tot in het oneindige negeren.
@12 n=1
De PZC berichtte hier gisteren al over, alleen was dat artikel ruim twee keer zo lang. Hier het deel wat Welingelichte Kringen achterwege laat:
@16: “Er valt wel wat op af te dingen natuurlijk. De instroom van 2015 heeft zich niet voortgezet.”
Ik zie niet in hoe dat “valt af te dingen” op het feit dat de Duitsers het hebben klaargespeeld om circa een miljoen vluchtelingen op te vangen in dat jaar. 2015 was een jaar met uitzonderlijk veel vluchtelingen die naar Europa kwamen, dat wisten we in 2015 ook al (daarom was er destijds in iets minder vluchtelingvriendelijke landen -zoals Nederland- ook zoveel ophef over, dat was men niet gewend).
@16: Maar wat wil je precies afdingen, dan ? Of heb jij je ook laten meeslepen door de apocalyptische gruwelpropaganda over grote stromen Afrikanen en Moslims die naar Europa zouden blijven komen ?
@18
@19
Waar ik op af ding is dat Merkel geen gelijk heeft gekregen met dat “Wir schaffen das.” . Er was een Turkije deal nodig en dat Macedonië de grens dicht gooide kwam ook wel goed uit. Als de stroom in hetzelfde tempo was door gegaan, had ze het niet ‘geschaft’.
In dat ‘schaffen’ doen we toch maar mooi deals met een obscuur regime in Ankara en nu ook in Tripoli. (of was het die andere regering in Libië) We corrumperen onszelf als er straks een ring van landen om Europa legt die ons kunnen chanteren.
Terzijde: het is zwak om een discussiepartner trachten te framen.
Nu speel je zelf de ‘goedmens’ en heb je een ‘slechtmens’ nodig om je te kunnen profileren. Stop toch eens met die doorzichtige onzin.
@21: Terzijde: Jij wilt je gelijk en je gram halen. Stop toch eens met die doorzichtige onzin
@19: Merkel heeft zich blijkbaar wel door die gruwelpropaganda mee laten slepen, want ze vond het nodig om een akkoordje met Erdogan te sluiten over het tegenhouden van vluchtelingen.
Als “wir schaffen das” inhoudt: “omdat we de grens dichtgooien en de bewaking overlaten aan een dictator” dan heeft ze gelijk gehad.
Als we “wir schaffen das” moeten opvatten als: “we laten vluchtelingen niet in de steek” dan is het niet gelukt, ook al bestaat Duitsland nog steeds en heeft het een miljoen (of zoiets) vluchtelingen opgenomen.
(en hiermee heeft Duitsland, meen ik, meer gedaan dan Nederland, Frankrijk, en de meeste andere Europese landen).
@23: Het zinnetje ging over de opvang van de vluchtelingen op dat moment. We moeten het niet – zoals vaak gedaan wordt – doen alsof het een uitnodiging was aan alle vluchtelingen om maar te komen.
@19: @21: @22:
JANC,
Lennart begon met een verdachtmaking, dus dan is niet raar dat Lutine reageert met een onvriendeljke opmerking.
En als Lennart goed gelezen zou hebben, was het allemaal niet nodig geweest (wordt nog eens uitgelegd in @20:)
Lutine’s reactie bevat een bewering die hij niet hard kan maken (“en heb je een ‘slechtmens’ nodig om je te kunnen profileren.”) .
Moet je daarom nu partij trekken tegen Lutine?
Ik zou liever argumenten horen of de mensenhandel met Erdogan of Libië nodig is.
@25: Omdat de Turkije-deal niet werkelijk wat met de uitspraak van doen heeft. De uitspraak werd gedaan op een moment dat er enorm veel vluchtelingen onderweg waren van Griekenland. Om die situatie het hoofd te bieden zei ze dat het opvangen van een groot aantal vluchtelingen in Duitsland en dus niet in de landen waar men zich aanmeldde niet makkelijk was maar dat “we” dat wel aan zouden kunnen (“wir schaffen das”).
Het was dus een uitspraak over wat er op dat moment gaande was. Dat dat door velen als een uitnodiging van Merkel werd gezien aan vluchtelingen om maar naar Europa (Duitsland) te komen en dat er dus schamper wordt gedaan over de Turkije-deal is dus niet terecht.
Het vragen naar argumenten over die deals met Libië en Turkije zijn dus niet van toepassing.
@26: In feite zeg jij dus:
“wir schaffen das” gold alleen voor de vluchtelingen die toen in Duitsland waren.
Dan heeft de Turkije-deal er inderdaad niets mee te maken.
Maar volgens mij heeft Merkel dat niet destijds duidelijk gemaakt.
Een andere interpretatie is dan ook mogelijk, bijvoorbeeld “wij hoeven niet de mogelijkheid om asiel te vragen te beperken”.
En dan wordt de Turkije-mensenhandel wel relevant.
@27: Laten we beginnen met jouw aanname in je eerste zin. Het ging niet, om de vluchtelingen enkel in Duitsland. In de zomer van 2015 nam de toestroom van vluchtelingen enorm toe – daar waren verschillende oorzaken voor. Toen Macedonië besloot om haar omgang met vluchtelingen te veranderen, kwam er een relatief veilige en eenvoudige route vrij om in (centraal) Europa te komen. Toen er dus een enorme stroom aan mensen van Griekenland richting Hongarije, Oostenrijk, Duitsland en andere landen op gang kwam, deed ze haar uitspraak.
Haar uitspraak was vollediger:
. Het was een uitspraak om moed te vatten de vluchtelingen op te nemen gericht aan de Duitsers.
Overigens: Merkel was niet de eerste die die uitspraak deed. Siegmar Gabriel deed dit enkele dagen tevoren al in samenhang met de crisis.
@28: Inderdaad. “Wir schaffen das” was eigenlijk een uitspraak om de eigen superioriteit te laten zien; Duitsland is sterk genoeg om de uitdaging van 1 miljoen vluchtelingen aan te kunnen. Helaas is het door vrijwel niemand zo begrepen.