Internetconsultatie wordt uitgebreid

Leuk bericht uit de ministerraad van afgelopen vrijdag: het kabinet wenst virtueel verbonden te blijven met het volk.
In 2009 startte, op experimentele basis, de website internetconsultatie.nl. Er werden een aantal wetsvoorstellen op gepubliceerd, met de bedoeling dat het publiek er op kon reageren. Het kabinet is zo tevreden over de resultaten, dat het nu voorstelt de internetconsultatie vaker in te zetten.

Meteen na de aftrap waren er kritische geluiden over de publieksvriendelijkheid van de website. De kritiek betrof vooral de vormgeving en het taalgebruik. Beiden maakten het niet aantrekkelijk gebruik te maken van dit initiatief. De overheid heeft het experiment nu geëvalueerd, ziet verbeterpunten en komt tot de conclusie dat deze vorm van raadpleging wel degelijk meerwaarde heeft, naast bestaande inspreekprocedures. “In de visie van het kabinet”, lezen we in het bijgaand pdf-document, “moet internetconsultatie daarom vaker worden ingezet bij de voorbereiding van voorstellen tot wet- en regelgeving, maar niet in alle gevallen”.

Niet in alle gevallen? Het kabinet schrijft: “Het blijkt vooral effectief te zijn bij wet- en regelgeving die veel verandering brengt in de rechten en plichten van burgers, bedrijven en instellingen of die grote gevolgen heeft voor de uitvoeringspraktijk”.
Is dat niet bij elke wetswijziging of nieuw wetsvoorstel zo? Je mag er toch vanuit gaan dat de wet alleen wordt veranderd, als dat nodig is. Wat zou dan buiten de internetconsultatie gehouden moeten worden?
Het blijkt om beleidsvoorstellen te gaan. In een beleidsvoorstel formuleert het kabinet uitgangspunten, richting en doelen voor bepaalde onderwerpen, zonder dat nog in concrete wetsvoorstellen te vertalen. In de evaluatie stelt het kabinet dat bij een enkel ministerie de behoefte is geuit de internetconsultatie ook hier voor in te zetten. Het kabinet beloofd “dat deze mogelijkheid zal worden verkend”.

Er is niet alleen “bij een enkel ministerie” die behoefte. Ook bij een aantal oppositiepartijen en belangenorganisaties leeft die behoefte sterk, zoals bleek in het debat over de plannen met het pgb (persoonsgebonden budget). De CU en GroenLinks drongen er op aan dat het kabinet met Per Saldo, de belangenvereniging van mensen met een persoonsgebonden budget, rond de tafel gaat zitten, alvorens met uitgewerkte plannen te komen. Rutte vond dat niet nodig, omdat zulke clubs nu ook gelegenheid hebben er op los te schieten.
Deze gang van zaken rijmt slecht met het kabinetsvoornemen procedures makkelijker te maken en van overbodige bureaucratie te ontdoen. Internetconsultatie heeft in zeker twee gevallen duidelijk gemaakt dat een kabinet er goed aan doet ideeën over de uitwerking van beleid eerst eens te bespreken met professionals en belanghebbenden.

Van de 105 wetsvoorstellen die in het experiment zijn aangeboden, leverden twee voorstellen veel reacties op. Een voorstel over het passend onderwijs en het wetsvoorstel versterking bestrijding computercriminaliteit, scoorden respectievelijk 2082 en 1093 reacties. Enorm veel vergeleken bij de overige aangeboden wetsvoorstellen. Een wetsvoorstel over de Cito-toets in het basisonderwijs leverde 224 reacties op, een wetsvoorstel over het gebruik van de Friese taal scoorde 136 reacties. Alle andere voorstellen triggerden veel minder respons, de meesten onder de 70 reacties.
Bij het voorstel over bestrijding van computercriminaliteit belooft het kabinet de reacties in het concept te verwerken en de plannen voor het passend onderwijs zijn voorlopig uitgesteld. Extra werk dus. Bepaald geen lichtend voorbeeld van efficiëntie.

Nu zijn die hoeveelheid reacties vooral te danken aan belangenorganisaties die ruchtbaarheid gaven aan de voorstellen en burgers opriepen gebruik te maken van internetconsultatie.nl, zoals Auris (passend onderwijs) en Bof (Bits of Freedom bij de wet over computercriminaliteit) deden.
Die ruchtbaarheid is een punt van aandacht, blijkt uit de evaluatie: “aan een vijfde van de internetconsultaties is in het geheel geen publiciteit gegeven”. Het kabinet belooft beterschap, alleen is dat wat vaag geformuleerd: “Burgers, bedrijven en instellingen worden zo goed mogelijk geattendeerd op consultaties over voorstellen die hen mogelijk raken”.
De laatst bekend geworden opvattingen over openbaarheid van bestuur zijn reden tot argwaan op dit punt. Donner wil de Wob-mogelijkheden beperken en Rutte is voorstander van minder informatie aan de Tweede Kamer, zelfs aan de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken, waar in besloten sfeer gevoelige zaken worden besproken, zoals bepaalde transacties van leden van het koninklijk huis.

Toen de internetconsultatie van start ging, werd gesteld dat zo’n 10 procent van de wetsvoorstellen via dit kanaal aan het publiek zou worden voorgelegd. Nu verklaart het kabinet zich bereid dat aantal te vergroten. Het moet toch niet zoveel extra veel werk zijn alle voorstellen er voortaan op te gooien. Dat scheelt wat denktijd om tot een selectie te komen. Alle voorstellen worden al gepubliceerd op andere websites (onder andere van de ministeries en van de Tweede Kamer), dus met een paar muisklikken moeten ze vrij rap op internetconsultatie te plaatsen zijn. En neem dan gelijk het voorstel over beleidstukken er ook op te gooien.