ACHTERGROND - Volgens FNV-voorzitter Heerts is ‘de grens aan de CAO-tafels’ bereikt. Hij kondigde vorige week een ‘hete zomer’ aan. Hans van Zon betoogt dat de Nederlandse obsessie met bezuinigen en matigen op loonkosten de economische groei niet alleen in Nederland maar ook in de zuidelijke lidstaten van de eurozone belemmert.
Met de invoering van de euro hebben eurolanden geen directe invloed meer op de betalingsbalans. Kapitaal moet immers vrij kunnen stromen. Waren in de jaren tachtig en negentig de Nederlandse betalingsbalansoverschotten gemiddeld ongeveer 2,5 per cent van het Bruto Nationaal Product (BNP), gedurende de jaren 2000 stegen die naar het hoogste niveau in de EU. In 2013 was het 10,3 per cent van het BNP (15 per cent met de eurozone). Het betekent dat van alles van wat we met elkaar produceren, zo’n 10 per cent naar het buitenland gestuurd wordt. In 2014 betekent dat, met een overschot van 89, 6 miljard euro, 5313 euro per Nederlander (inclusief baby’s). Dit overschot is een uitdrukking van een lage binnenlandse vraag en hoge kapitaalsexporten.
Het kleine Nederland staat met 5,6 per cent van alle globale kapitaalexporten op de vijfde plaats (IMF, 2014). Consumptieve uitgaven van huishoudens bereikten in 2013 een dieptepunt met 45 per cent van het BNP (Wereld Bank data). Dat is een van de laagste in Europa (in Duitsland was het 56 per cent, in Groot Brittannië 64,4 per cent en in de VS 68 per cent). Alhoewel er voldoende geld is wordt er minder geïnvesteerd. In de jaren negentig stond Nederland volgens de OESO met de hoogte van investeringen als deel van het BNP nog in de middenmoot. Nu bungelt Nederland onderaan. In Nederland daalde die ratio gedurende 2008-12 van 16,4 naar 14,8 per cent. Voor zover er nog geïnvesteerd wordt was dat in toenemende mate in niet-productieve investeringen. Vaak worden met geleend geld onroerend goed of bestaande bedrijven opgekocht. Bijvoorbeeld, tussen 1989 en 2012 groeide de leningenportfolio van Nederlandse vastgoedbedrijven van 193 naar 1380 miljard euro.
Er is dus een groot probleem met de binnenlandse vraag. Huishoudens kunnen minder uitgeven omdat ze hun hypotheek versneld moeten aflossen en omdat het inkomen stagneert. Ondernemingen zien onvoldoende investeringsmogelijkheden (als kleine bedrijven die al zien krijgen ze vaak geen leningen) terwijl veel bedrijven liever investeren in het buitenland.
Als gevolg van de stagnerende binnenlandse vraag blijft de economische groei in Nederland achter bij die van andere noordelijke eurozone landen (in de periode 2008-2014 groeide het Nederlands BNP met 0,5 per cent (geen rekening houdend met inflatie) maar groeide het Duitse BNP met 13,2 per cent, het Belgische met 8,4 per cent en het hier zo bekritiseerde Frankrijk met 4,5 per cent) (Eurostat). Voor zover er sinds 2008 nog jaren met economische groei waren, werd deze vooral door export gegenereerd.
De Nederlandse regering zou er dus alles aan moeten doen om de binnenlandse vraag aan te zwengelen. Het tegenovergestelde gebeurt echter, op basis van de foutieve aanname dat loonstijgingen het concurrentievermogen ondermijnen. Het is toch vreemd dat de landen die het hoogst scoren in de concurrentie ranglijsten altijd hoge lonen hebben. Ook in de publieke sector is er ruimte voor loonstijgingen gezien de relatief lage staatsschuld- 68,8 per cent van het BNP in 2013. Maar we moeten niet alleen denken aan loonstijgingen maar ook aan maatregelen om pensioenfondsen (met hun een biljoen euro aan vermogen) over te halen om minder in de VS en Groot Brittannië te beleggen en meer in Nederland. In Engeland worden pensioenfondsen nog steeds verplicht om in ponden te beleggen.
In het buitenland worden de wenkbrauwen gefronst bij de Nederlandse economische politiek. Volgens een redactioneel commentaar van de conservatieve Financial Times frustreert de Nederlandse obsessie met bezuinigen economische groei. “Alleen fiscale expansie kan de patiënt weer in goede gezondheid brengen” (4 December 2013). Zelfs het IMF adviseerde de “automatische stabilisatoren” te laten werken (19 maart 2013).
Een stimulering van de binnenlandse vraag in Nederland en andere noordelijke staten van de eurozone zou ook de onevenwichtigheden binnen de eurozone kunnen verminderen door verruiming van de export mogelijkheden voor zuidelijke lidstaten. De matige inflatie (ik denk aan 3-6 per cent) die hierdoor teweeggebracht zou kunnen worden kan ook bijdragen aan de zo noodzakelijke verminderingen van schulden (als aandeel van BNP).
Reacties (19)
De prijs van de Euro
http://www.npo.nl/artikelen/radar-extra-de-prijs-van-de-euro
in Nederland wordt het inkomen zoveel mogelijk door organisaties en overheden aangeboord, door zorgverzekeringen en eigen risisco’s, belastingverhoging, btw-verhoging, huurverhoging, en accijnsverhoging. Middenstanders kunnen deze hogere kosten doorberekenen aan hun klanten, maar gewone loonslaven zullen het zo moeten accepteren, en dan blijft er gewoon wienig over om uit te geven, als er geen loonsverhoging inzit. Het is een soort massapsychose: het is tenslotte crisis. En in een crisis verhoog je geen lonen. Want dat wekt de verkeerde indruk:als je lonen kunt verhogen, is er misschien ook geld om personeel aan te nemen, of zzp-ers opdrachten te geven, etc. De stemming moet om. Totdat er iemand roept: we praten het elkaar aan en gunnen de inwoners van Nederland geen beter leven, laten we het anders doen, en die iemand wordt ook nog populair, zullen we hiermee blijven zitten. (En de Grieken zijn de zondebok.) En misschien wordt Het ook wel bewust in stand gehouden, ik werk niet in Den Haag en ken de belangen niet.
Ja als er geen geld is kun je het ook niet uitgeven. Voor iedereen toch begrijpelijk, alhoewel….politici?
@3 Goed gelezen. Daar gaat het juist om. Dat er heel veel geld vanuit het buitenland ons land instroomt en dat het hier niet wordt uitgegeven. Niet door de politiek, niet door de bedrijven en niet door de mensen. Bij tenminste een van die drie groepen moet toch zeker een deel van dat handelsoverschot terecht komen.
Dit kan een aantal linkjes en grafiekjes gebruiken. Daarnaast: het Bruto Nationaal Product telt ook de postbusbedrijven mee. Al dat ‘geld dat naar het buitenland stroomt’ hoeft alleen virtueel in Nederland te zijn geweest. Ik zou kunnen beweren dat dat groeiende betalingsoverschot alleen daardoor te verklaren valt, waarbij een tegenvallende consumentenvraag niet van belang is. Maar ja, dat moet ik dan staven met cijfers, en dan komen we weer bij de eerste opmerking: ik mis linkjes om op hetzelfde veld te spelen.
Denk dat de lonen in Nederland niet zo veel onderdoen t.o.v. genoemde landen. Lijkt me eerder dat wellicht in die landen je meer besteedbaar inkomen hebt omdat de primaire behoeften goedkoper zijn. Overigens zijn de sociale voorzieningen in die landen minder dan in Nederland. Uitkeringen en subsidies zijn hier nogal aan de hoge kant en ja dat komt allemaal voor rekening van.
Daarbij zijn de loonkosten in Nederland zeker niet lager dan die in genoemde landen. Loonsverhoging doen die loonkosten ook nog eens toenemen, waardoor de concurrentiepositie verslechtert. Nu lijkt dat misschien geen probleem, maar de schrijver vergeet dat Nederland een open economie heeft. Dus ook binnenlands moeten we concurreren met het buitenland.
Zie er veel meer in om het leven goedkoper te maken door minder te belasten. Dit zou het doel van bezuinigen eigenlijk ook moeten zijn. Voorkomen dat je onevenredig zwaar belast, of belastinggeld uitgeeft aan zaken waar je eigenlijk geen geld voor hebt.
Goed verhaal van Dante, belastingen moeten omlaag. Vooral de rijken en boven modalen werken alleen maar voor de belasting. En zij werken harder dan gemiddeld in Europa (of nee toch niet). Daarom staat NL ook bovenin bij gelukkige burgers in Europa. Omdat alles zo duur is, vooral de primaire kosten (cijfertjes). En dat komt door de subsidies en belastingen. Dante wil eigenlijk zeggen die buitenlanders, daar wil ik niet voor werken – met hun uitkeringen. Bah!
@5 Dat van die brievenbusfirma’s kan alleen waar zijn als die hun geld hier in Nederland oppotten. Maar gaat dat geld niet allemaal direct richting Kaaimaneilanden e.d.?
@6@7 Als mensen en bedrijven hier zoveel belasting betalen EN we hebben een gigantisch overschot op de betalingsbalans, dan moet de overheid toch barsten van het geld? Dan kunnen we dat toch uitgeven?
@8 Het BNP wordt bepaald door wie het geld verdient, niet waar het verdiend wordt (dat doet het BBP). Je hebt ook wel gelijk, maar die voorbeelden worden ook aangehaald: vastgoed kopen, bestaande bedrijven opkopen: “Voor zover er nog geïnvesteerd wordt was dat in toenemende mate in niet-productieve investeringen.” Speculatie door de well-to-do dus.
@9: Eigenlijk barst de overheid ook van het geld. Alleen nogal een gat in de hand. Misschien te hoge levensstandaard nastreven, te hoge kosten op gebied van subsidies en uitkeringen, welke deels worden veroorzaakt door hoge tarieven. In ieder geval betalen we hier meer belasting dan gemiddeld. Volgens mij betalen bedrijven steeds minder belasting overigens.
Hoge belasting is nu eenmaal funest voor bestedingen. Ik geef best veel geld uit maar het meeste ervan vloeit naar de schatkist die het herverdeeld. Stel je nu voor ik krijg meer loon. Het grootste deel daarvan gaat niet op aan bestedingen, maar aan belasting. Tevens jaagt dit de loonkosten die een werkgever heeft nog verder omhoog. Werken is een dure bezigheid in Nederland. Zeker in vergelijking met andere landen. Daar schiet een werknemer echter niet veel mee op als die geen geld heeft om rond te komen. Volgens mij ligt het antwoord dus niet in eindeloze loonsverhoging, al zou dat inflatie wel aanjagen overigens. Beter zou m.i. zijn het leven betaalbaarder te maken door minder belasting te innen. Dit door bezuiniging, of zo je wilt een belasting op kapitaal. Veel succes met dat laatste in een globaliserende wereld.
@10 De bv’s op de Kaaimaneilanden zijn natuurlijk doorgaans niet Nederlands.
@11 Als dat zo zou zijn, dan zouden er WEL veel binnenlandse bestedingen zijn. Of al het geld van de overheid gaat naar uitkeringen en wordt vervolgens niet uitgegeven. Maar dat lijkt me uiterst onwaarschijnlijk.
@12: Dacht ik eerst ook, maar je hebt niet zo veel te besteden als uitkeringstrekker. Al heeft die het nog getroffen in Nederland, daar gaat het geld grotendeels naar basisbehoeften en schulden, welke het BBP ook valselijk groter maken dan het is. Het komt erop neer dat het economisch beter is zo min mogelijk uitkeringstrekkers te hebben, omdat een uitkeringstrekker mede verweven zit in de loonkosten, of om uitkeringen lager te maken en het geld over te hevelen naar de middenklasse, die door de belastingdruk eerder minimumloner genoemd kan worden. Omdat ik al zei dat een uitkeringstrekker inclusief subsidies nu al nauwelijks rond kan komen, is de vraag of dit wenselijk is. Om bestedingen aan te wakkeren heb je koopkracht nodig. Voor duurdere zaken dus meer koopkracht. Voor duurdere en ook nog eens zwaar belaste zaken nog meer. Dat geld is er niet, dus wordt er niet besteed. Maak je aanbestedingen goedkoper, valt het wel binnen het bestedingsbudget van een grotere groep.
Maar nogmaals de lonen zijn in Nederland niet laag te noemen, gemiddeld dan, t.o.v. andere landen die genoemd worden. Het lijkt me dus niet dat lonen omhoog alles zullen oplossen.
Folkward: de brievenbusfirmas hebben nauwelijks invloed op de betalingsbalans. Een grote inwaardse stroom, een minieme belasting die het betalingsbalansoverschot vermindert, en een grote uitwaardse stroom.
Dante: ook in naburige landen, met name in Duitsland, zijn de lonen (te laag), zeker als we die vergelijken met de zuidelijke lidstaten. Waar het om gaat bij concurrentievermogen is niet zozeer de loonshoogte, maar de arbeidsproductiviteit.
Hogere belastingen hoeven niet funest te zijn voor binnenlandse vraag als de overheid die extra belastingen productief besteed.
Over het betalingsbalanstekort: als Nederlandse ondernemingen, pensioenfondsen en welvarende burgers massaal in het buitenland gaan beleggen, wat nu gebeurd, levert dat een grote bijdrage aan het betalingsbalansoverschot.
De Nederlandse regering en de Commissie van de EU maken in het geheel geen probleem van grote betalingsbalansoverschotten en tekorten in de eurozone vanuit de foutieve aanname dat die er in de eurozone, met een munt, totaal niet toe doen. Maar de eurozone bestaat nog steeds uit semi-soevereine staten (met eigen betalingsbalansen en belastingstelsels) die, als ze grote overschotten met andere lidstaten opbouwen, dit bijvoorbeeld uitdrukken in enorme, verborgen, leningen, in de vorm van Target 2 saldi bij de Europese Centrale Bank. Een van de grootste, en minst besproken problemen van de eurozone is het probleem van deze enorme onevenwichtigheden.
Privatiseringen zijn mede schuldig dat er veel publiekelijk geld onttrokken is aan de samenleving.
@15.
Nee omgekeerd, dat geld was niet in handen van de samenleving maar van een monster genaamd overheid, en dat is nu juist weer terug bij de burger gebracht. Dus privatisering goed, want meer efficientie, effectiviteit, en de burger kan als consument zelf meer beslissen.
@16 terug bij de burger? Dat mag je uitleggen.
@ Joop ben je niet iets in war?
@16: Is dit ook weer zo’n sarcastische post?
Hoe kan de burger nu zelf beslissen als ze een brief willen sturen tussen PostNL en PostNL? Of als ze een treinreis plannen beslissen tussen de NS en de NS? En die overheid, zijn wij dat niet alle?