In Gaza: eigen doelpunt

Palestijnse politiek in voetbaltermen: het team bestaat uit 11 spelers van gemiddeld niveau. De andere ploeg is in topvorm en heeft 40 man op het veld. De scheidsrechter ziet overtredingen van het topteam door de vingers en verwacht van de underdog dat het overtredingen beantwoord met nederigheid en een high five. Verontwaardiging op de tribune groeit. Na verloop van tijd ontstaat onenigheid binnen het team over de speltactiek:  6 krijgen lak aan de scheidsrechter en kiezen voor de aanval en fellere confrontatie, de overige 5 zijn voor pleiten bij de scheidsrechter en high-fiven met de tegenpartij. Uiteindelijke zitten de 6 op de strafbank, uitgesloten van het spel. De vijf overgebleven spelers sjokken afgemat door, aangemoedigd door de toeschouwers. Veel van de doelpunten die ze voor elkaar krijgen zijn echter in eigen goal.

Afhankelijk van hoe het spel gespeeld wordt, zou de erkenning van de Palestijnse staat (tijdens de aankomende sessie van de VN) een volgende eigen doelpunt kunnen worden. De Israëlische ploeg en Amerikaans-Europese scheidsrechter lijken nog te weten hoe ze de komende actie moeten tackelen.

Tot nu toe vormde de PLO de ultieme vertegenwoordiging van het gehele Palestijnse volk; zowel Palestijnen binnen de bezette Palestijnse gebieden als daarbuiten. Bij officiële erkenning van de staat dreigt deze PLO vervangen te worden door de nationale Palestijnse regering. Daarmee zouden miljoenen Palestijnse vluchtelingen hun kans op politieke vertegenwoordiging en verdediging van hun rechten kwijtraken.

De levensvatbaarheid van de Palestijnse staat is ook een discussiepunt; Fatah en Hamas zijn tot op het bot toe verdeeld en de Westelijke Jordaanoever is een gatenkaas doorkruist met Israëlische nederzettingen en militaire bases. Wel zou erkenning van deze bantustan-staat de weg vrijmaken richting juridische instellingen zoals het Internationaal Strafhof in Den Haag.[i] Dit zijn slechts enkele van de overwegingen in het hele debat rondom de toekomstige Palestijnse staat.

Lobbyisten, activisten en politieke denktanks draaien overuren bij het maken van analyses en argumenten. Internationale media zoomen in op het komende Palestijnse optreden in de VN.

Ondertussen krijgt Ahmed met de pet weinig mee van het hele circus. Wanneer ik aan willekeurige mensen vraag naar hun mening of verwachting van het proces bij de VN, wordt vaak schouderophalend gereageerd. Het onderwerp lijkt voor velen om mij heen alles behalve relevant. Zij zien het als een solo-optreden van Fatah[ii] en een hoop gebakken lucht dat geen verandering zal brengen in de dagelijkse levens van vluchtelingen, politieke gevangen en de bezette bevolking als geheel. Men ziet het beëindigen van de politieke verdeeldheid tussen Fatah en Hamas als een eerste onmisbare stap op het gebied van zelfbeschikking en bevrijding. Ongeveer 2/3 van de inwoners van de Gazastrook is vluchteling, afkomstig uit gebieden die nu binnen de grenzen van Israël liggen. Ik ben benieuwd hoe hun recht op terugkeer eruit  gaat zien en hoe zij daarop zullen reageren.

Mensen als Um Jaber is een van die onverzettelijke vluchtelingen die nog altijd de sleutel van haar oude voordeur met zich meedraagt. Gisteren was ik uitgenodigd om bij haar familie te komen eten. Um Jaber is inmiddels een stokoude vrouw voor een Palestijnse. Ze verwelkomt me met een vriendelijke maar scherpe blik en een handdruk als een bankschroef. Een echte moeke. Wanneer ik aan het eind van de dag met haar aan de thee en druiven zit, vertelt ze me haar intense levensverhaal; van hoe ze in 1948 op ongeveer twintigjarige leeftijd haar dorpje moest ontvluchten, haar tweejarige zoontje bij zich dragend. Ze kwam uiteindelijk aan in wat nu de Gazastrook is. Drie jaar lang woonde ze onder erbarmelijke omstandigheden in een tentenkamp. Haar zoontje overleefde dit niet. Ze woont nog steeds in een vluchtelingkamp in het midden van de Gazastrook. Haar hele leven was ze mensenrechtenactiviste, vooral voor de rechten van politieke gevangenen. Zij beschrijft de Oslo akkoorden als een ramp voor de Palestijnen; een van die eigen doelpunten waarbij de Palestijnse Autoriteit onvervreemdbare rechten opgaf en zichzelf in een onmogelijke positie bracht.

De hele casus van het Palestijnse volk is uniek: internationale wetgeving omtrent vluchtelingen is gericht op het voorkomen van gedwongen terugkeer het (onveilige) land van herkomst. De ongeveer 725.000 Palestijnen die in 1948 wegvluchtten voor het geweld dat voorafging aan de stichting van Israël zijn nog steeds ontheemd en hen wordt juist het recht op terugkeer ontzegd.[iii]

Samen met hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen vormen deze vluchtelingen nu een groep van bijna 5 miljoen wachtenden, verspreid over Jordanië, Libanon, Syrië, de Palestijnse gebieden. De meeste families verblijven in overbevolkte vluchtelingenkampen. Andere wonen in ruimere woningen in de grote steden. In iedere vorm van besprekingen – in het westen ook wel ‘vredesonderhandelingen’- genoemd, vormen zij het hete hangijzer en speelbal van politici. Het onderwerp vluchtelingen wordt steeds afgesloten met  ‘daar hebben het later nog over’. Inmiddels zijn ze 63 jaar verder en is hun vluchtelingenbestaan geïnstitutionaliseerd met een onvoorstelbaar groot apparaat aan humanitaire hulp en liefdadigheid. Astronomische bedragen worden gepompt in het in stand houden van de vluchtelingenstatus. En de erkenning van hun recht op terugkeer (en/of compensatie) komt ermee allesbehalve dichterbij.

[i] Engeland heeft al voorzorgmaatregelen getroffen en een wet aangenomen waarmee de vervolging van Israëlische verdachten van oorlogsmisdrijven in Engeland bemoeilijkt wordt.