Dijsselbloem en de Neoliberale kerk

COLUMN - De brief van Dijsselbloem roept vooral vragen op. De vraag is sowieso of de positie van Dijsselbloem als priester van de Neoliberale kerk nog houdbaar is.

De ledenbrief die Dijsselbloem naar de PvdA-leden stuurde is hoogst opmerkelijk. In die brief doet hij het voorkomen als zou de regering Tsipras tijdens de onderhandelingen vooral problemen hebben met het snijden in de defensie-uitgaven en het opleggen van belastingen aan rijke reders.

Gedraaid?
Nu is dat vreemd, omdat Syriza juist met belastingverhoging voor rijke Grieken en fors snijden in Defensie de verkiezingen in was gegaan: het stond letterlijk in haar 40 puntenprogramma (zie nummer 8 en 10).

Is Syriza gedraaid, en zo ja waarom? Het enige wat ik kan verzinnen is dat dit standpunt gewijzigd is vanwege de rechts-nationalistische coalitiepartner van Syriza, of dat de regering omgekocht zou zij door de rijke reders. Het zou kunnen, maar het blijft onwaarschijnlijk, ook omdat deze draai haaks staat op de gehekelde linkse ideologie waar Syriza zo aan hangt.

Los daarvan noemt Dijsselbloem in zijn brief niet dat de regering Tsipras zich zou verzetten tegen de BTW verhoging en het hakken in de pensioenen, terwijl dat nu juist is waar het volgens andere lezingen vooral om te doen zou zijn. Sterker nog, hij doet het voorkomen alsof juist de EU de partij is die dit zou willen voorkomen. Ook raar, want ook dit staat haaks op wat Tsipras zelf verkondigt.

Gesloten deuren
Twee verhalen die diametraal tegenover elkaar staan dus. Iemand zit hier te liegen dat hij barst. Wie weet wie dat is mag het zeggen. De waarheid is onbekend en zal dat blijven, want de onderhandelingen vonden plaats achter gesloten deuren. Het lijkt mij in zo’n geval onverstandig zomaar op de man af geloven dat de ander dat is, of Tsipras dat nu zegt of Dijsselbloem. Hoopgevend voor de komende onderhandelingen is het niet.

Eens te meer wordt nu duidelijk hoe belangrijk het is dat dergelijke onderhandelingen op EU-niveau niet achter gesloten deuren plaats zouden moeten vinden. Op deze manier is immers volslagen onduidelijk wie de waarheid spreekt, en dit ondermijnt sowieso de politiek. Eén van de vele mankementen van de EU waardoor het zijn eigen slagvaardigheid én draagvlak ondermijnt.

Belastingparadijzen
Wat de brief van Dijsselbloem in mijn ogen echter ongeloofwaardig maakt is zijn claim dat Griekenland nog harder down the drain zou zijn gegaan zonder het programma van de EU-landen… Ik ben benieuwd hoe hij dat hard gaat maken want het gaat recht tegen de analyse van het IMF en de meeste economen in. Die zeggen juist dat het het harde bezuinigingsprogramma was, dat niet gepaard ging met een devaluatie van de nationale munt, die de huidige ellende veroorzaakt heeft.

Wat mij daarnaast opvalt, is dat in de hele discussie over Griekenland met geen woord gerept wordt over belastingparadijzen. Zoals Nederland, waar talloze Griekse firma’s een brievenbus hebben, waardoor ze bijna geen cent belasting betalen, niet daar en niet hier.

Het verwijt van de Nederlandse minister van financiën Dijsselbloem aan de Grieken dat ze te weinig belasting heffen wordt buitengewoon zuur als we beseffen dat juist Nederland zelf één van de landen is die daar makkelijk iets aan zou kunnen doen, terwijl De Dijs’ Eurogroep zelf het platform bij uitstek is dat dit door collectieve afspraken te maken over belastingen voor bedrijven zou kunnen regelen. In dat licht is het geklaag over ‘die onwillige Grieken’ het toppunt van hypocrisie.

Spelen met vuur
Verder is het interessant Dijsselbloem zijn uitspraken van de afgelopen dagen eens naast elkaar te leggen. “Ik ben en blijf zeer gemotiveerd om de Griekse bevolking, die zo graag onderdeel van de eurozone wil blijven, te blijven steunen.” zegt Jeroen vandaag. Voor het referendum klonk hij nog heel anders: “Als de bevolking zich tijdens het referendum komende zondag uitspreekt tegen het Europese reddingsplan, dan is het zeer de vraag of er een basis is voor Griekenland in de eurozone.”

Deze draai mag niet verwonderlijk zijn, want wat Dijsselbloem natuurlijk ook weet is dat een Grexit niet alleen een financiële strop zou betekenen voor Griekenland, maar voor de hele Eurogroep. De schuldeisers zouden bij een Grexit definitief naar hun geld kunnen fluiten, terwijl met gedeeltelijke kwijtschelding tenminste nog een deel terug komt (en nu echt).

Maar misschien belangrijker nog: een Grexit heeft ook onvoorspelbare maar dreigende effecten op de Euro en onze eigen economieën en wellicht de hele wereldeconomie. En dat terwijl de crisis in de EU in tegenstelling tot in de rest van de wereld maar niet over wil gaan. Die angst die bij veel Nederlandse kiezers maar niet wil doordringen wordt zelfs over de oceaan gevoeld.

Een Grexit is kortom ook voor de schuldeisers het slechtst denkbare scenario. In dat licht is de uitspraak van Dijsselbloem voor het referendum – duidelijk een dreigementje om de uitkomst te beïnvloeden – niet alleen inconsequent met wat hij na het referendum zegt, maar tegelijkertijd was het spelen met vuur. Immers niet alleen de Griekse kiezers, ook de speculanten op de beurs luisterden mee.

Politiek
In het zojuist aangehaalde artikel van voor het referendum klaagt Dijsselbloem over “dat met de regering-Tsipras alles politiek is”. Dit lijkt in het kader van het bovenstaande een duidelijk geval van de pot die de ketel verwijt dat hij zwart ziet.

Maar niet alleen als het gaat om zijn uitspraken over de onderhandelingen en het referendum toont Dijsselbloem meer politiek te bedrijven dan hij zelf voordoet. De hele neoliberale strategie van bezuinigingen en de afbraak van sociale zekerheid die de EU volgt om de crisis te bezweren is geen puur economische, maar een politieke kwestie: een kwestie van geloof, en een geloof dat steeds harder weersproken wordt door de harde feiten. Juist in de EU blijft de crisis maar voortduren, en in Griekenland, dat het hardst bezuinigde, is deze heviger dan ooit.

Opmerkelijk daarbij is dat in de VS, dat door velen gezien wordt als ‘Neoliberalenland’, men uiteindelijk voor een heel andere strategie koos: één van investeringen en de opbouw van sociale zekerheid. Daar lijkt de crisis dan ook al een tijd lang bezworen, terwijl in de volgens veel Amerikanen zo ‘socialistische’ EU de breuk met de neoliberale ideologie een stuk lastiger bleek. De wereld op zijn kop.

Misschien zijn ze daar aan de overkant toch niet zo gek als wij altijd dachten. De Dijsselbloemen worden daar dan ook niet benoemd, maar verkozen. Hoe dan ook, dat het geloof in de noodzaak van bezuinigen en het afbreken van de sociale zekerheid zich in de EU tot op de dag van vandaag niet verkoopt als een politieke ideologie maar simpelweg als ‘de waarheid’ schaart haar in het rijtje blinde ideologieën gelijk met het communisme, zoals Slavoj Zizek stelde in Die Zeit: een ideologie die zo diep is ingesleten dat haar aanhangers niet meer zien dat het een ideologie is. Blind als een geloof. De Neoliberale kerk.

Positie
Mocht Dijsselbloem in zijn brief liegen, dan lijkt zijn positie mij onhoudbaar, en krijgt Roemer hopelijk ook in praktijk zijn zin, en stapt hij op. Misschien maar beter ook, want één priester minder aan de onderhandelingstafel lijkt mij een goed begin van de ontmanteling van de neoliberale kerk die de EU nu al veel te lang gedomineerd heeft. Het is tijd voor een EU die open is en transparant, een EU voor de mensen in plaats van voor de banken, een EU waarin men niet tegenover maar naast elkaar staat. Er is nog een lange weg te gaan.