Een van de grote onderliggende oorzaken van de eurocrisis is dat Europa geen ‘optimaal muntgebied’ is: Europese landen maken niet dezelfde conjunctuur door en missen de flexibiliteit om zich aan ‘asymmetrische schokken’ aan te passen, flexibiliteit die ze nodig hebben omdat ze in een muntunie de wisselkoers en de rente als aanpassingsmechanismes uit handen geven. Stel dat land X qua competitiviteit uit de pas loopt en niemand haar producten meer wil kopen (waardoor handelstekort, werkloosheid en overheidstekort gierend uit de hand lopen), dan kan het land drie dingen doen:
(1) de lonen verlagen
(2) werkloze X-landers in een ander land aan het werk zetten, of
(3) de hand op houden bij andere landen.
Helaas zijn in Europa de lonen niet flexibel genoeg, en is de onderlinge “fiscale” solidariteit (nog) ver te zoeken. En vandaag blijkt uit cijfers van Eurostat eens te meer dat Europeanen niet bereid zijn om elders in de EU aan de slag te gaan.
Slechts 2,5 procent van de Europeanen woonde in 2011 in een ander EU land, een percentage dat de laatste crisisjaren ook vrij stabiel blijft (zelfs inclusief de migratiestroom vanuit nieuwe lidstaten). Elk jaar verhuist slechts 1 op de 500 Europeanen binnen de EU. Arbeidsmobiliteit is slechts weggelegd voor een kleine elite en een klein groepje arbeidsmigranten. Dit steekt schril af bij de VS: 30 procent van de Amerikanen woont in een ander staat dan de geboortestaat, en elk jaar verhuist ongeveer 1 op de 30 Amerikanen.
Nu kun je zeggen: ja, maar dat is niet eerlijk! Amerika is één land met één taal. Je verhuist makkelijker van Seattle naar Washington dan van Helsinki naar Barcelona. Dat is waar. Taal, cultuur en administratieve onzekerheid (e.g. pensioen) zijn redenen om binnen de eigen grens te blijven. Maar toch is ook de mobiliteit binnen EU landen met zo’n 1 procent per jaar nog drie keer zo laag als in de VS. Een Duitser verlaat zijn deelstaat moeilijker dan een Amerikaan. En in Nederland verhuizen elk jaar slechts 1,5 procent van de Nederlanders tussen de provincies, en blijven grote regionale verschillen in werkloosheid gewoon bestaan (tot irritatie van Henk Kamp).
Het is dus eigenlijk heel simpel. Als we de euro willen behouden, maar de typisch Europese loonpolitiek niet flexibiliseren én niet willen verhuizen, dan zit toch er maar één ding op: elkaar financieel steunen als het misgaat.
Foto: cc bjornsk
Reacties (23)
We migreren te weinig omdat daar blijkbaar geen financiële noodzaak toe is. Ik weet niet of de laatste alinea van je stukje nu ironisch bedoeld is en je eigenlijk het volgende punt wilt maken, maar je kan de redenering natuurlijk net zo omdraaien: als we elkaars improductiviteit niet belonen door massa’s noordelijk geld naar het zuiden te sturen, wordt migratie uiteindelijk vanzelf financieel aantrekkelijk, en zijn op die manier ongelijkheden tussen regio’s weg te poetsen.
In Ierland is het trouwens heel gewoon dat mensen wegtrekken naar andere anglofone landen in tijden van tegenspoed. Dat zou hier ook moeten geburen; 50% jeugdwerkloosheid in Spanje terwijl we hier (nog steeds?) te weinig mensen voor de thuiszorg hebben, dát is inefficiëntie. Om dat nou weg te gaan poetsen met “elkaar financieel steunen als het misgaat” is natuurlijk gewoon een verspilling van geld en arbeid.
en niemand haar producten meer wil kopen
Een nooit voorkomende situatie.
Het verbaasd me dat er zoals uit de cijfers blijkt maar weinig werkverkeer is tussen landen,ik had dat velen malen hoger ingeschat.
Dacht dat er veel duitsers in zwistersland werkte,en veel polen in nederland. En idd de ieren staan er om bekend in slechte tijden “uit werken” te gaan,en in goede tijden weder te keren.
Het zou mooi zijn genoeg immigranten hier voor de zorg,en landbouw, mits ze welkom zijn. En weet niet in hoeverre het tekort in de zorg,geen pure geld/budget kwestie is, in plaats van een werkelijk tekort.
Wel, een originele benadering,van de euro problemen, je zou zeggen, dat middels, soepeler verkeer van diensten en goederen, de boel vanzelf steeds in evenwicht zou brengen/houden.Zoals water wat het diepste punt steeds opvult. Tekorten zich aanvullen,en overvloed wegtrekt naar de tekorten.
Wat een kletskoek, dat zou een grote volksverhuizing betekenen met alle gevolgen van dien. Wat een naïeve veronderstelling dat dit iets oplost, het kost alleen maar heel veel geld, tenzij je door het bedrijf waar je voor werkt wordt uitgezonden, maar dan zijn de problemen, lees: werk voor partner, onderwijs voor kinderen, huisvesting vaak de oorzaken van scheiding met alle gevolgen van dien. En geloof me niemand wil zijn buurman of buurvrouw onderhouden, jij bent waarschijnlijk de enige op deze aardkloot.
Wij moeten helemaal niks
Tot je gedwongen wordt door de markt.
lekker efficiënt toch?
Het is dus eigenlijk heel simpel. Als we de euro willen behouden, maar de typisch Europese loonpolitiek niet flexibiliseren én niet willen verhuizen, dan zit toch er maar één ding op: elkaar financieel steunen als het misgaat.
Het is toeval dat onze stukjes na elkaar gepubliceerd zijn. Zie de conclusie bij mijn verhaal, het gaat precies over dit onderwerp.
4) de centrale bank kan een hogere inflatie tolereren zodat lonen in landen met een comparatief nadeel relatief lager worden.
Ik denk overigens dat jouw punt 1 niet alleen te maken heeft met flexibiliteit van de arbeidsmarkt. Ook in landen met een flexibeler arbeidsmarkt zie je het verschijnsel volgens mij. Lonen hebben “downward rigidity.” Minder stijgen is makkelijker dan echt dalen.
@007 Eens en eens, hoewel die inflatie als “instrument” juist niet ter beschikking van land X staat. Dat is nu net het punt..
In de VS zullen zo’n 20 miljoen huizen leeg staan, dat verhuist ook een stuk makkelijker. Hoeveel staan er in Europa leeg?
http://www.democraticunderground.com/discuss/duboard.php?az=view_all&address=389×7725336
Ja, daar noem je een goed punt. Zelfs verhuizen tussen provincies in Nederland is al moeilijk, zeker gezien de vastzittende woningmarkt – de daling van de huizenprijzen zal daar zeker mee te maken hebben.
Hoeveel straten zijn er in Europa? In de straten waar ik kom*, kun je bij circa 5% van de huizen een bordje “te koop” en/of “te huur” vinden.
*NL, BE en DL.
Overigens, ‘hogere inflatie’ leidt niet tot een doorbreking van de huidige ‘doom-loop’. Alleen hogere prijzen zorgen alleen maar voor een nog kleiner budget voor aflossing van schulden (wat het probleem is). Als hogere prijzen gepaard gaan met loonsverhogingen (die, als het even kan, ook boven de prijsinflatie liggen), dan is d’r een mogelijkheid om schulden weg te defleren.
Maar probeer dat maar eens voor elkaar te krijgen in de huidige tijd, waarin het beleid is om vooral te bezuinigen, en werkgevers hun traditionele klaagzang beginnen over ‘concurrentievoordeel verliezen’ (alsof we een lagelonenland zijn) zodra het over loonsverhogingen gaat.
De overheid zou het goede voorbeeld moeten geven door de ambtenarensalarissen met 5% te verhogen. ;-) Dat doen ze dus totaal niet..
De manier waarop inflatie helpt om de crisis op te lossen is doordat het de schulden landen de mogelijkheid biedt om te devalueren. Het idee is dat wij hier de lonen en prijzen laten oplopen (inflatie) terwijl men daar pas op de plaats maakt. Dat is een werkbaar alternatief voor wat er nu gebeurd: daar lonen verlagen om weer concurerend te worden (en wij doen daar overigens ook nog eens schepje bovenop, bij de VVD snappen ze echt niets van economie).
Dat laatse werkt erg slecht omdat erg pijn doet, het moeilijk is om dat eerlijk te doen, en omdat het de economie daar schaadt. Zie deze post van Krugman daarover: Pointless Pain In Spain
Ik denk dat mensen die 10% van hun woningwaarde cash moeten ophoesten het ook wel prettig vinden als hun loon flink stijgt. Dan gaat het aflossen van de ‘onderwaterschuld’ een stuk vlotter.
Eindelijk toch weer eens iemand die uitlegt wat vóór de invoering van de euro een 100tal Nederlandse economen al uitlegden, dat economische politiek per land door de euro onmogelijk zou worden.
Helaas wordt niet de concusie getrokken dat we die euro dan moeten afschaffen, het houden van de euro lijkt een doel op zich te zijn geworden.
Ook wordt niet uitgelegd dat stoppen met de euro weliswaar duur zal zijn, maar dat de meeste kosten al zijn gemaakt, de garanties aan de inefficiënte landen worden opgeëist, en de leningen worden nooit terugbetaald.
Het ergste is dat niet wordt uitgelegd dat het euro systeem onhoudbaar is, Spanje kondigt nu wel draconische bezuinigingen aan, met veel bombarie, om de Brusselse Machtsgekken tevrden te stellen (ook onze Kees Jan behoort daartoe), tegelijk beginnen de opstanden en demonstraties.
De Spaanse werkloosheid is al tientallen procenten, en die loopt door bezuinigingen verder op.
PSA in Frankrijk kondigde net de sluiting van een fabriek aan, 8000 ontslagen.
Dat soort dingen gaat veel meer gebeuren.
Doorgaan met de euro wordt dus onbetaalbaar, en politiek onhoudbaar, dertiger jaren werkloosheid wordt niet meer geaccepteerd, en Hitlerachtige figuren zullen hun kans krijgen.
Merkel zegt het steeds vaker, dat de grens wordt bereikt wat Duitsland kan betalen.
Verhuizerij is natuurlijk onzin, taal- en opleidingsproblemen, zeer verschillende werkwijzen.
Verder is deflatie, dus loon- en prijsverlaging, zowel een ramp als heel moeilijk uit te voeren.
Devaluatie daarentegen is simpel door te voeren.
Maar bij gebrek aan aan valuta per land, per economische eenheid, kan dat niet meer, tot we de euro hebben afgeschaft, of de euro is geploft, dan is de euro ook afgeschaft, maar is de ramp veel groter dan bij beheerste afschaffing.
Maar dit laatste is taboe, dan is Europa ‘verloren’, wat dat is weet ik niet, volgens mij is alleen een mythe die een nachtmerrie is geworden van tafel.
Dat de hele EU illegaal is, weinigen zien het.
De referenda die zijn gehouden over de EU waren alle afwijzend.
Inzicht in economie blijkt dus helaas dun gezaaid.
Nadat de euro ons is opgedrongen – hoewel enkele landen wijselijk weigerden – krijgen we nu het verhaal dat we er niet meer vanaf kunnen en ons moeten aanpassen, ook al is de prijs (te) hoog.
“elk jaar verhuist ongeveer 1 op de 30 Amerikanen” Blijkbaar moet dat indruk maken tot je weet, dat elk jaar 1 op de 15 Nederlander verhuist .
@roland Ik bedoel: vershuist naar een andere staat…
Zzstttt
“Maar toch is ook de mobiliteit binnen EU landen met zo’n 1 procent per jaar nog drie keer zo laag als in de VS“.
Oh, en wat stel je voor? Dat de aan ons bovengestelden in Brussel zich elke 4 jaar een nieuwe bevolking gaan kiezen?
Mijn voorstel: herstel zo spoedig mogelijk de monetaire situatie zoals die tussen 1999 en 2002 bestond, en ga van daaruit verder om wisselkoersaanpassingen en andere automatische stabiliteitsmechanismes weer mogelijk te maken. Maak van de Euro een girale geldeenheid (rekeneenheid) waarvan de waarde een gewogen gemiddelde is van de waardes van de valuta van de aangesloten landen.
Het is toch jammer voor de Euro-fielen dat de blijde boodschap van solidariteit en eenheid nog steeds niet wordt begrepen door een hardnekkig hardleerse bevolking die wat makkelijker zou moetenverhuizen, meer moet sparen, minder weerstand moet tonen tegen welvaarttransfusies naar die arme maar ook solidaire mede-europeanen, langer werken, en vooral op de juiste partijen moet stemmen.
Missionarissen hadden het wel vaker moeilijk.