COLUMN - Er is een relletje in Hollywood, waar Paramount werkt aan een speelfilm over de Zondvloed, Noah. Een project dat niet mislukken kán: de wereldomvattende watersnood biedt de spanning van een rampenfilm, het redden van een complete dierentuin garandeert een hoge aaibaarheidfactor, het kleine aantal mensen dat moet overleven roept Apollo-13 in gedachten en Russell Crowe, Emma Watson en Anthony Hopkins weten wat acteren is. Voeg toe dat het onderwerp zich leent voor goedkoop moralisme en voilà: een geheide kaskraker.
Toch zijn er, zo meldt The Hollywood Reporter, problemen. Omdat het testpubliek ontevreden was wil Paramount dat regisseur Darren Aronofsky het resultaat opnieuw monteert. Verder hebben christelijke groeperingen laten weten het oneens te zijn met de afloop. Ik kan me daarbij weinig voorstellen: het is althans niet aannemelijk dat in Noah de Ark alle stormen doorstaat om uiteindelijk, juist als de verlossende bergen van het land Ararat in zicht komen, op de klippen te lopen en met man en muis te vergaan.
Ondertussen was de kritiek voorspelbaar. Elke filmregisseur die zich waagt aan een Bijbelverhaal krijgt kritische vragen. Dat is ook logisch: wat voor de een amusement is, is voor de ander onderdeel van zijn levensovertuiging. Het is moeilijk én een bijbels verhaal te verfilmen én je artistieke integriteit te bewaren én alle gelovigen te vriend te houden.
Je zult een van deze drie doelen moeten laten varen. Als je het Bijbelverhaal verfilmt zoals jij verantwoord vindt, moet je accepteren dat christelijke critici het resultaat afkeuren. Het lijkt erop dat Aronofsky dit heeft willen doen en nu ontdekt dat Paramount artistieke vrijheid apprecieert tot de recette tegenvalt. Een tweede mogelijkheid is je artistieke ambitie ondergeschikt te maken aan de wensen van het religieuze publiek. Zulke dienstbaarheid zou respectabel zijn als het niet zo vaak leidde tot draken van films.
Je kunt ook de ambitie opgeven een verhaal uit een heilig boek te verfilmen. Dan kun je én een religieus publiek bedienen én iets moois maken. Je hoeft niet gelovig te zijn om, zoals Stanley Kubrick, Krzysztof Kieślowski’s televisiefilms over de Tien Geboden te beschouwen als meesterwerken. Ik kan de verleiding niet weerstaan hier ook Marmoulak te noemen, waarover ik elders al eens schreef. In die Iraanse film komt niet alleen het islamitische thema van Gods barmhartigheid aan bod maar wordt ook een onverwacht treffend commentaar geleverd op ‘de beroemde christelijke regisseur Quentin Tarantino.’
Er is nog een vierde mogelijkheid: aan de christenen uitleggen dat ze hun eigen theologie niet kennen, zoals Martin Scorsese deed toen hij in The Last Temptation of Christ toonde wat het christelijke leerstuk inhoudt dat God mens is geworden. De timmerman uit Nazaret moet hebben getwijfeld, onredelijk zijn geweest en seksuele verlangens hebben gehad. Dat was tegen het zere been van nogal wat gelovigen, maar hun idee dat Jezus boven deze al te menselijke eigenschappen zou hebben gestaan, betekent dat hij onvolledig of slechts in schijn mens is geweest: een ketters standpunt dat bekendstaat als docetisme. De film is te lang, maar is van de mij bekende Bijbelverfilmingen de enige die interessant was.
Ik ben niet optimistisch dat ook Aronofsky zijn christelijke critici het nakijken geeft, maar je weet nooit. De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Al vrees ik dat er een wonder nodig is om Noah nog te redden.
Reacties (23)
Ja, interessante afwegingen. Een afbeelding (film dus ook) van een verhaal, is deels het interpreteren van het verhaal, en het uitlichten van bepaalde elementen (en andere dus niet!). En toch is het gebruik van afbeeldingen een zeer goed middel om een verhaal over te brengen. Is het daarom dat in de monotheistische godsdiensten het maken van afbeeldingen niet wordt toegejuicht? Men neme het expliciete verbod in de Koran om mensen af te beelden, of het verbod om beeltenissen te maken (van alles wat in de hemel of onder de aarde is). Moet de kunstenaar zijn artistieke vrijheid uitleven, met het risico om als ketter te worden verklaard? En als hij zelf een devoot christen is.
Daarnaast wil ik nog een kleine noot toevoegen. Als ik het goed heb -en ik kan me vergissen- is het gebruik van het woord Ark (met hoofdletter, zie alinea 2) voorbehouden aan de Ark des Verbonds. Alle andere arken dienen met een kleine letter geschreven te worden, tenzij ze aan het begin van een zin staat. Dacht ik ;)
Jammer dat Noach – נוֹחַ (Noah, Noë) – نوح (Nuh, Noeh), geen heiden was ;-)
Een testpubliek is echt vaak funest voor een film. Meestal snappen mensen die eraan deelnemen ook helemaal niet wat ze moeten doen. Zo wordt de antagonist door testpublieken steevast lager beoordeeld dan de protagonist, ook al zou die eerste een briljante slechterik zijn en die laatste maar een matige goeierik. Ze vragen zich van afzonderlijke elementen m.a.w. niet af of ze de film er beter van wordt, ze willen gewoon dat er niks ‘naars’ gebeurt. De ‘happy ending’ is daar uiteraard het bekendste gevolg van.
Aanvankelijk zou John Rambo aan het einde van ‘First Blood’ ook weigeren zich te laten te arresteren … en dus sterven. Maar omdat testpublieken zich niet afvroegen of het daardoor een betere of slechtere film zou worden, en in plaats daarvan gewoon keken of iets ‘vervelend’ of ‘naar’ was, is dit einde geschrapt en heeft Rambo het overleefd.
Waar we dus uiteindelijk – naast een veel minder goede ‘First Blood’ – ook de psychopatenrekruteringsfilms Rambo II, III en die laatste aan hebben overgehouden.
@1: Me dunkt dat de schrijfwijze van Ark of ark hooguit voorbehouden is aan een gelovige. Ieder ander kan schrijven wattie wil.
Mooi dat het Gilgamesh epos verfilmd wordt.
Die gebeurtenis was vermoedelijk het gevolg van een verschuiving van aardplaten, waardoor Harappa en Mohenjo Daro ontvolkt werden, rivieren die als transport systemen werkten kregen geen water meer.
Wat betreft de afloop: Aronofsky lijkt me niet de man die de film laat eindigen met het land-in-zicht-momentje. Noach wordt, om maar iets te noemen, ook nog knalbezopen, waarna hij, terwijl hij zijn roes uitslaapt, in zijn naaktheid wordt betrapt door zijn zoon Cham, die op zijn beurt door zijn vader, ongetwijfeld geplaagd door een gigantische kater, wordt verbannen, wat uiteindelijk tot het zwartepietenprobleem zal leiden.
@5: Lolbroek. Plaattektoniek erbij halen om een bijbels verhaal te “verwetenschappen”. Geen last van cognitieve dissonantie?
Oh nee, laat maar.
Maar ik vind het wel schattig hoor, @houtman… Kan je nog een wetenschappelijke oplossing geven voor het probleem dat Noach had met de afvoer van ontlasting van al die miljoenen diersoorten aan boord?
Of verklaren hoe de genetische diversiteit gewaarborgd bleef met slechts 1 paartje per onreine diersoort?
@8 Ontlasting zou er zijn geweest al die dieren hadden kunnen eten. Maar wat hadden ze kunnen eten behalve de andere dieren?
@8: “Houtman” is een dwaallicht, maar ik heb hem/haar nog niet zien claimen dat de Zondvloed echt gebeurd is. Je bent dus bezig een stroman op te zetten. Dat moet je niet doen. Als bewaker van de kwaliteit van de discussie op deze mooie website hoor je het goede voorbeeld te geven.
@8 Gligamesj is geen bijbels verhaal, maar veel ouder. Het lijkt mij eerder dat houtman wil zeggen dat het verhaal van Noach een verhaal is dat in meerdere religies voorkomt. Hij beschuldigt God, ook wel bekend als De Schrijver van Het Boek der Boeken, kortom van plagiaat. En geeft en passant aan wat vermoedelijk de oorsprong is van de zondvloed-mythe.
@olav. Een stropop lijkt me over het algemeen bewust. Dat was hier niet het geval, ik las/interpreteerde zijn reactie verkeerd. Maar is er bewijs voor zo’n vloed, en is plaattektoniek daarvoor de verklaring?
@9: Ja, natuurlijk. Maar alleen al nadenken over wat er nodig is om die stront af te voeren maakt het een hilarisch verhaal.
Ik dacht me te herinneren dat Houtman/objectief in eerdere discussies ook uit het creationistische vaatje tapte, maar dat had ik dus mis. Kan het niet terugvinden. Mijn reactie was dus wat te voorbarig.
Kan trouwens door de relidioten zo snel niets vinden over zijn theorie dat plaattektoniek de oorzaak was van een overstroming. Volgens Google/de religekkies is het andersom.
Het lijkt me overigens niet echt aannemelijk dat een aardbeving zo’n gigantische overstroming teweeg kan brengen dat het in diverse religies is ingebouwd.
@14 : Het lijkt me overigens niet echt aannemelijk dat een aardbeving zo’n gigantische overstroming teweeg kan brengen dat het in diverse religies is ingebouwd.
Lees Graham Hancock.
En los van zijn doordraverij kan ik niet anders zeggen, dan dat hij in zijn Fingerprints of the Gods in ieder geval leuke argumenten geeft en goede verbanden legt. Er is meer…. Kijk en denk….
Op zich trouwens wel aardig om een historicus eens iets over deze auteur te horen roepen.
@15: Misschien kan je Jona eens om zijn mening vragen.
@16: misschien is mijn laatste zin in #15 wel een oproep aan Jona om daar iets over te roepen ;)
Moet je denk ik niet over Graham Hancock beginnen. http://rationalwiki.org/wiki/Graham_Hancock
Da’s nou niet echt wetenschappelijk te noemen.
@18: Hancock is ook geen wetenschapper… iig geen geïnstitutionaliseerde.
Overigens vind ik dat ook geen voorwaarde om zinvolle dingen te schrijven. Wat ik bedoelde – ik schreef al dat Hancock wel eens doordraaft – is eens te horen hoe de wetenschappelijke wereld aankijkt tegen zijn observaties (laat die ultieme combinaties dan maar weg).
Wat doe je met manmade constructies 80 meter onder het zeeoppervlak?
Maar eigenlijk… laat ook maar. Er ligt geen oude beschaving onder het ijs van Antarctica en de aardkorst is geen sinaasappelschilletje.
(overigens heeft de gewone wiki een betere versie over het BBC geschil)
@14:
Het is niet mijn theorie.
Harappa en Mohenjo Daro worden gezien als centra van een groot rijk, wat op transport over water was gebaseerd.
De rivieren in het gebied wat nu het grensgebied tussen India en Pakistan is droogden ineens op, dat wordt toegeschreven aan verschuiving van aardplaten, je kunt in Nieuw Zeeland iets dergelijks zien, maar dan op een schaal van tientallen of een paar honderd meter.
Het Gilgamesh epos is inderdaad heel oud, van zeer ver voor de bijbel, duizenden jaren.
Het koppelen van Gilgamesh aan de verschuiving van aardplaten, weet ik zo niet meer waar ik het vandaan heb.
Als de waterafvoer van twee grote rivieren van het ene moment op het andere verdwijnt kan m.i. een gigantische overstroming niet uitblijven.
Iemand hier doet alsof ik het verhaal van de ark serieus neem, zal wel een grap zijn.
Creationisme is een voorbeeld van hoe geloven feitenbestendig zijn, als er iets naar voren komt in strijd met een geloof bedenkt men een uitweg.
Ik kan niet nalaten op te merken dat het curieuze van Harappa en Mohenjo Daro is dat daar geen gebouwen zijn gevonden waarvan archeologen denken dat die een religieuze functie hadden.
Uniek in de wereld.
Hancock is van het niveau van de Oostenrijkse kellner met Goden als kosmonauten.
Een verfilming van een verhaal waarin God een massamoord pleegt op mensen, dieren en planten. Tsja, natuurlijk zijn christenen daartegen. Mensen zouden eens op andere ideeen gebracht kunnen worden.
Noah was trouwens nalatig. Hij vergat de dinosaurussen mee te nemen.
@21: Het verhaal van Job is vergelijkbaar: er vallen vele doden om het geloof van één man op proef te stellen.
Je kunt je afvragen wat een christen voor iemand is, als je zo heilig gelooft in een psychopaat van het zuiverste water.
@22: Christenen geloven in de eeuwigheid. In Job staat nergens dat de vele doden verbannen werden uit het eeuwig leven.
Wanneer je de bijbel wilt begrijpen moet je die lezen vanuit het perspectief van een gelovige (Jood / christen).
Andersom geldt dat ook. Christenen die zich druk maken over deze film moeten niet gek opkijken wanneer ze niet begrepen of uitgelachen worden.