ANALYSE - Hans van Zon betoogt dat de principes waarop de EU is gefundeerd een markt-fundamentalistisch Utopia als uitgangspunt hebben. Nu wordt door velen een versterking van de federale kern van de EU bepleit om de euro te redden. Maar dit zal leiden tot een verdere uitholling van de democratie en de welvaartsstaat, voor zover deze nog bestaan.
Aanvankelijk was de nadruk in het Europese integratieproces op economische integratie, op het creëren van een gemeenschappelijke markt. Hoe ingewikkeld dit was bleek met name bij de gemeenschappelijke landbouwpolitiek omdat elk land op heel verschillende manieren de landbouw steunde en reguleerde. De landbouw werd gezien als een sector bij uitstek die niet aan de vrije markt kan worden overgelaten. Niet alleen in de landbouw was geen sprake van een vrije markt. Tot begin jaren zeventig werd het nog als vanzelfsprekend ervaren dat het kapitalisme alleen productief kan zijn als het op de juiste wijze getemd wordt en dit temmen gebeurt in elk land op geheel eigen wijze.
Toen in de Europese Economische Gemeenschap een gemeenschappelijk markt gecreëerd werd, vanaf begin jaren tachtig, zag Brussel het als haar taak stap voor stap in elk land barrières voor de vrije markt weg te halen om zo tot een geharmoniseerde eenheidsmarkt te komen. Al met al betekende het, ondanks de vele Europese regels, meer markt en minder regulering. De EU regelgeving was over het algemeen minimalistisch. Het betekende negatieve integratie. Zoals Bernaciak concludeerde heeft de creatie van een Europese vrije markt ‘niet alleen het reguleringsvermogen van EU lidstaten beperkt maar ook de deur geopend voor ‘regime shopping’ en een ‘wedren naar de bodem’’
Primair in het Europese integratieproces waren de bewegingsvrijheid van kapitaal, goederen, diensten en arbeidskrachten. Vrijheid van kapitaal betekende dat kapitaal makkelijker kon stromen naar EU landen waar regulering minimaal was. Zo ontstond er een extra neerwaartse druk op regulering. Op soortgelijke wijze had globalisering een deregulerende werking. Europese integratie liet een microkosmos van globalisering zien.
De richting van het integratieproces kwam ook helemaal overeen met de theorieën van Hayek die voorzag dat een federatie van soevereine staten met een gemeenschappelijke economische politiek en vrij verkeer van kapitaal en arbeidskrachten onvermijdelijk tot liberalisering moest leiden. Studies laten zien dat het Europese Hof van Justitie vaak lidstaten corrigeerde wanneer zij trachtten gevoelige sectoren te beschermen. Het Hof leverde vooral marktversterkende uitspraken en veel minder markt corrigerende uitspraken.
Lehndorf betoogt in “The triumph of failed ideas” dat “de gemeenschappelijke markt een project was om een markt fundamentalistisch Utopia op te leggen. Het ontwortelde nationale markten terwijl kernelementen van de EU gemeenschappelijke markt bijdroegen tot het destabiliseren van bestaande modellen (van Europees kapitalisme-HvZ).
Volgens Kowalski werd ‘de relatie tussen samenwerking en competitie welke dominant was in het naoorlogse kapitalisme ingeruild voor een unilaterale markt-gedreven agenda met competitie op het gebied van lonen, arbeiders- en sociale rechten, publieke diensten, arbeidsmarkten, pensioenen, arbeidsmarktmobiliteit etc.
sociale dumping
De EU transformeerde ook in een privatiseringsmachine waarbij staatsmonopolies, bijvoorbeeld bij de spoorwegen, niet ontzien werden.
Met het debat over ‘de Poolse loodgieter’ gedurende de jaren negentig werd duidelijk hoezeer het mogelijk werd om nationale cao’s te ondermijnen. Er kwam directe concurrentie vanuit de lage lonen landen binnen de EU en velen ervoeren dit als sociale dumping.
Europese regelgeving ondermijnde de variëteit van het kapitalisme binnen de EU. In Nederland werden allerlei vormen van samenwerking illegaal omdat ze op kartels leken. Ook industriële politiek werd illegaal voor zover ze directe steun aan de industrie impliceerde.
De liberaliseringsdruk vanuit de EU viel samen met een verschuiving van de consensus van nationale elites in de richting van marktfundamentalisme, die versnelde met de ineenstorting van het staatssocialisme in Oost Europa. De rol van de EU in dit liberalisatieproces ontsnapte veelal aan de aandacht van het grote publiek, met name in de periode van hoogconjunctuur, tot 2008.
Met de euro-crisis verliest de keizer zijn kleren
Met de crisis van de euro, vanaf 2010, komt de rol die de EU speelde in het bevorderen van de markt, en het ondermijnen van krachten die deze markt willen inperken, weer volop onder de aandacht, met name in de perifere eurolanden die blootstaan aan EU dictaten. Ook werd duidelijk hoezeer de EU het casino kapitalisme, dat leidde tot de financiële crisis van 2008, haar gang liet gaan. Ook de noordelijke eurolidstaten werden geconfronteerd met beperkingen in de economische politiek, zoals de limiet van 3 percent overheidsbudgettekort. Het is een geïnstitutionaliseerd anti-Keynesianisme. In toenemende mate gaat de Europese Commissie zich bemoeien met het sociaaleconomisch beleid in de lidstaten en bevordert met name flexibilisering van de arbeidsmarkt. Aan de andere kant krijgen grote bedrijven en financiële instellingen vrij spel om belasting en nationale regelgeving te ontduiken. De EU doet niets aan belastingparadijzen en banken die te groot zijn om te falen. De EU doet ook niets om het onverantwoordelijke lenen van banken, ook over de EU binnengrenzen heen, in te perken. Beperkingen worden alleen opgelegd aan de publieke sector, via het opleggen van een contraproductief bezuinigingsbeleid.
De ECB is druk bezig economische zeepbellen te blazen met het injecteren van reusachtige bedragen in het financiële stelsel. Volgens Ann Pettifor ‘faciliteert de eurozone makkelijk geld, belastingontduiking, witwaspraktijken en fraude, terwijl deze tegelijkertijd garanties biedt van de kant van de belastingbetaler tegen bankroet en een voor iedereen geldende rentevoet en wisselkoers oplegt’’
Griekenland als waarschuwing
In de eurocrisis zijn veel maatregelen genomen om het Europese monetaire systeem te versterken en in dit proces zijn vooral niet-democratische instituties, zoals de ECB, de Europese Commissie en de ESM versterkt. De Europese elites zeggen nu dat we snel moeten komen tot een gemeenschappelijke economische politiek om zo de euro te redden. Maar in de huidige context zal dit leiden tot het versterken van een neoliberale Europese oligarchie die op een autoritaire manier haar markt Utopia op wil leggen. De manier waarop de EU Griekenland behandelde was een duidelijke waarschuwing. Dit is overigens geen pleidooi voor het afschaffen van de EU. Maar een pas op de plaats wat betreft overdracht van bevoegdheden op het vlak van de economische politiek naar de EU is naar mijn mening wel geboden.
Reacties (41)
Dan kan beter de euro en de gemeenschappelijke economische ruimte weer afgeschaft worden. Weer terug naar de nationale staat en de nationale munt, grenscontroles enz enz.
Er zijn tientallen landen in 1 economische ruimte ondergebracht.
En dan is het niet verrassend dat er ongewenste bij-effecten ontstaan. Het loon van de ‘Poolse loodgieter’ is nu eenmaal lager dan die van de Nederlandse. Koren op de molen van de mensen die nationalisme aanhangen.
Maar wat er gebeuren moet is natuurlijk een verdere economische eenwording. Zodat de Poolse loodgieter dezelfde sociale verworvenheden krijgt als de Nederlandse.
De euro is van meet af aan een instrument geweest om politieke eenwording in Europa af te dwingen. Kansloze oefening. Er moeten nog zeer vele generaties overheengaan voordat een Italiaan, Fransman, Hongaar, Nederlander, Fin,… in 1 huis samenwonen. Goede buren is het best haalbare voor nu dus hoe eerder die muntunie uit elkaar spat hoe beter.
De Euro is geflopt, afgelopen zomer voor de zoveelste keer bewezen met het ellenlange gesteggel over Griekenland. Daarom is men nu druk bezig om een nog groter project op te tuigen: TTIP. Een nog grotere vrijhandelszone, dus nog meer winst voor de multinationals en nog meer uitbuiting (want lagere lonen) van de bevolking. Natuurlijk gaan er wat partijen moeilijk lopen doen maar als puntje bij paaltje komt gaat men toch wel overstag.
Ik vraag me altijd af, of bovenstaande nu bewust beleid is of een vervelende uiting van de menselijke aard om liever te muggeziften dan de grote zaken aan te pakken.. noem het de weg vd minste weerstand, noem het treuzelen, uitstelgedrag, gebrek aan lef/durf, etc
Of misschien is het wel de onophoudelijke stroom van randzaken die op Brussel afkomt, die afleidt van wat belangrijk is. Bijv zaken die eerst nationaal werden beslecht, politici die het mss al te fijn vinden, dat ze bliksem -op hen afgevuurd- nu kunnen geleiden richting Brussel, burgers die nu via Brussel rechtszaken beslechten, subsidies voor allerlei randzaken, enz. Zou dat het dan zijn? http://www.eu.eu geeft een impressie, van de schiere hoeveelheid bureaucratie.. ik vind het niet verwonderlijk dat de journalistiek zich amper raadt weet met EU informatie.. ga er maar aan staan.
Enfin, het is algemene wijsheid dat je je ‘Big Rocks’ eerst in de pot doet, alvorens het grind, het zand en het water.. doe je het niet, dan is de kans groot dat je de “big rocks” helemaal niet eens ín de pot krijgt. Zo ongeveer.
Als ik dit vertaal naar bovenstaande + het wás bewust beleid > dan concludeer ik dat ze de belastingparadijzen en ‘2big2fail’ kennelijk dus niet belangrijk vonden en/of niet herkennen als ‘big rocks’, en dat we straks op een dood punt aanbelanden welke ons allen gijzelt. Geen weg terug, geen weg vooruit.. alleen nog het dilemma door te kiezen uit kwaden (morton).. het kost ons geld, of het kost ons geld, of het kost ons geld.
Het lijkt die kant zeker op te gaan, door de methode van de politiek om maar te pushen en te pushen.. tot er geen weg meer terug is.
Dat is slechts gepast (nooit verstandig) als je zó ontzéttend zeker bent van je zaak, als bestuurder, dat je je het kan veroorloven verregaande beslissingen te nemen zonder mandaat.
@2
Nee, dat is niet het geval. De euro is de prijs die Duitsland betaalde voor de eenwording. Afgedwongen door Frankrijk.
Zoals u weet was de gulden, de Belgische frank, de Franse frank en andere munten verschijningsvormen van de DM. Frankrijk wilde zo meer economische macht verwerven, mede uit angst voor het verenigde Duitsland.
@5: dat is het officiële verhaal.
Toen (eind jaren ’90) echter was ook al lang duidelijk dat een politieke unie er bij lange na niet in zat. De muntunie zou het sluitstuk moeten zijn van het hele integratieproces. Men is echter met de muntunie gestart in de hoop dat de economieën van de landen zouden convergeren. Wat na 2003 (Dui en Fra kwamen boven de 3% en onttrokken zich aan het verdrag van Maastricht) een illusie was.
“In 2012 gaf Romano Prodi in een interview voor Euronews. Prodi was voorzitter van de Europese Commissie in de tijd dat de euro werd ingevoerd. Daarover zegt hij: “De moeilijke momenten waren voorspelbaar. Toen we de euro creëerden, was mijn bezwaar als econoom (en ik besprak dit met Kohl en met alle andere staatshoofden): hoe kunnen we een gemeenschappelijke munt hebben zonder gedeelde financiële, economische en politieke pijlers? Het verstandige antwoord was: voor nu hebben we deze sprong voorwaarts gemaakt. De rest zal volgen.” En: “Het was dus duidelijk dat deze crisis zou komen.”
Politieke leiders die het europroject steunden, wisten dat het mis zou gaan. Uit recent vrijgegeven stukken blijkt bijvoorbeeld dat Helmut Kohl wel degelijk is gewaarschuwd voor veel van de problemen die zich nu voordoen.”
Nog voordat de eenwording van Duitsland op de agenda stond was er een blauwdruk voor een muntunie (onder Delors). In 1991 is de idee van een muntunie doorgedrukt door Frankrijk (als prijs voor de steun voor Duitse eenwording) om zo de macht van Duitsland in te perken. Paradoxaal genoeg is met de eurocrisis de (economische) macht Duitsland weer centraal komen te staan.
Het doel moet zijn dat de Poolse loodgieter dezelfde sociale verworvenkrijgt als de Nederlandse loodgieter (Lutine). Ik hoop het, maar ik ben bang dat de mechanismen die in de EU werkzaam zijn een wedren naar de bodem impliceren. Kijk bv naar de Nederlandse transportsector: Nederlandse chauffeurs die ontslagen worden en vervolgens tegen een veel lager loon door hetzelfde Nederlandse bedrijf, maar via een Cypriotische schijnconstructie, weer worden aangenomen.
@6
Er is maar 1 verhaal. Uiteraard voorzag men in de jaren 90 al dat een muntunie zonder politieke eenwording kansloos was. Maar toen was al besloten tot de muntunie. (Verdrag van Maastricht)
En dan hangt het maar af van je perceptie. Optimisten voorzagen dat ‘de rest zou volgen’. Pessimisten bleven roepen dat ‘het niks zou worden’.
We bevinden ons nu nog steeds in die tussenfase. Daarom ben ik het niet eens met de schrijver van het artikel, zie #1 We zullen moeten kiezen voor verdere integratie of helemaal stoppen met het Europese project. Maar kiezen voor ‘niks doen’ vind ik een zwaktebod. Zeker gezien de overige politieke problemen die nog op ons af komen.
@7
Er wordt iets samengevoegd (economisch , cultureel en sociaal verschillende landen) en dat gaat van ‘auw’. Slimmerikken maken misbruik van de situatie via schijnconstructies. Het is zaak om dat soort zaken tegen te gaan. Door betere wetgeving en door de verschillen tussen de diverse landen te verkleinen.
Er zijn nog te veel landen waar de werknemer veel slechter af is dan in Nederland. En omdat Europa 1 economische ruimte is geworden maakt men daar misbruik van.
Lutine: wat jij zegt komt overeen met wat Merkel en vele andere EU politici zeggen: met de euro valt of staat de EU. Hiermee wordt van de euro iets onaantastbaars gemaakt. Ik ben het eens met de constatering dat de euro alleen kan functioneren in de context van een politieke en economisch unie. Maar de EU landen zijn hier niet klaar voor en terecht denk ik. Op het altaar van de euro gooien we de democratie weg. Zonder de euro is de EU niet weg, alhoewel een falen van de euro een grote tegenslag zou zijn. Tot 2001 functioneerde de EU ook zonder euro.
De euro is verworden tot een splijtzwam. Anders dan eerder werd betoogd kan niet aangetoond worden dat de euro bijdraagt aan economische groei (anders dan het theoretische argument van minder transactiekosten). De euro houdt met name economische ontwikkeling van perifere lidstaten tegen.
@10: precies, de Euro is tot iets onaantastbaars gemaakt. Ook door die uitspraak van Draghi (whatever it takes).
En Junckers uitspraken geven precies weer hoe men de politieke unie er door wil drukken: “we voeren iets door, komt er geen groot protest, dan gaan we door. Velen zullen toch niet doorzien wat er veranderd. Stap voor stap, net zolang totdat er geen weg meer terug is.”
@10
De euro valt ook samen met de economische ruimte. En tot die economische ruimte zou ook een politieke en sociale unie moeten horen om de muntunie te schragen. Anders werkt het geheel domweg niet. Economen hebben daar in de jaren 90 op gewezen. Ik ben het dus niet eens met de stelling om pas op de plaats te maken vwb overdracht van bevoegdheden.
Omdat op deze wijze de muntunie c.q. economische ruimte niet werkt. In feite pleit je in het artikel voor een onaf gebouw. Dat is hetgene waar ik mij niet in kan vinden. Dan kunnen we beter weer terug naar de nationale staten. En dan is er ook geen sprake meer van de EU, geen gemeenschappelijke interne markt meer. De economische ruimte beslaat dan weer gewoon alleen Nederland.
Waarbij ik wel de opmerking wil maken dat de gulden dan aan de leiband van de euro zal lopen en dat we dan ook maar hebben te luisteren naar Brussel willen we zaken doen met andere Europese landen.
De huidige status quo vind ik niet zo geweldig. Er is gebrek aan coordinatie, gebrek aan democratie binnen de EU. Al het ‘gedoe’ wakkert alleen maar onderbuikretoriek aan in de landen van de EU. Er zijn duidelijk middelpuntvliedende krachten bezig waarvan de ene kant nationalistisch is en de andere Europees gezind. Mijn inziens bevinden we ons op een schanierpunt en moet je verder gaan of er mee stoppen.
. De EU doet niets aan belastingparadijzen en banken die te groot zijn om te falen.
Onzin.
EU unveils reform of ’too-big-to-fail’ banks
(BRUSSELS) – The European Union unveiled long-awaited plans to rein in the “too-big-to-fail” banks Wednesday, rejecting claims they have been too watered down to prevent a repeat of the 2008 banking crisis.
The reforms affect about 30 of the biggest lenders and would stop them trading on their own account as well as forcing them to hive off some of their riskiest activities.
http://www.eubusiness.com/news-eu/banking-finance.td6
Of dit juiste maatregelen zijn is een twee, maar het hervormen van de europese financiele sector staat wel degelijk op de agenda van de EU.
Analist: ik raad je aan een kijkje te nemen op
http://www.finance-watch.org/
Kijk niet naar intenties en mooie verklaringen van de EU, maar naar konkrete maatregelen
Het gaat hier om concrete maatregelen. Juist de nationele overheden zitten op dit vlak zit.
En Draghi zegt doodleuk: er is geen grens aan het opkopen van schulden door de ECB. De ECB zal alles doen om de inflatie op te krikken en de economie te stimuleren.
We hebben niet over verdubbelen of verdrievoudigen.
Maar elk jaar gewoon een nul erbij.
@16: de typische oplossing om een schuldenberg op te lossen: alles weg inflateren. Lekker voor diegenen die met veel moeite iets hebben opgebouwd.
@1 @2 @3 @4 @7
Er wordt hier door de meeste reageerders voorbijgegaan aan het feit dat de ec niet klaar was voor de eu en de euro, maar dat de multinationals de euro graag wilden, juist om de goedkope chauffeur uit polen als breekijzer te kunnen gebruiken tegen de “te dure” chauffeur uit nederland.
En omdat politici puppets-on-a-string zijn van multinationals in ruil voor lucratieve baantjes na de politieke carriere (of al tijdens; zie verhofstad artikelen op 925.nl/tpo.nl), krijgen multinationals altijd hun zin.
Vandaar ook de gretigheid om ttip in te gaan voeren.
Want dan hebben landen helemaal niets meer te zeggen over multinationals en is het kapitalisme compleet.
@0 Kan het marktfundamentalisme op nationaal niveau wel aan banden worden gelegd? Ik betwijfel dat. Afzien van overdracht van bevoegdheden leidt niet tot een socialer beleid.
@18: De enige weg om het kapitalisme aan banden te leggen is democratisering. Nu worden we geregeerd door de dictaten van de Eurogroep en de compromissen van nationale regeringsleiders in de Raad. Wat we missen is een open democratisch bestel met Europese politieke partijen die in volledig Europese verkiezingen om de kiezersgunst dingen. Voorts een regering gebaseerd op meerderheden in het Europese parlement en volledige openbaarheid van de besluitvorming.
19:De enige weg om het kapitalisme aan banden te leggen is democratisering.
Mee eens. Democratisering moet plaatsvinden zowel op Europees als nationaal niveau. Op het EU niveau zijn er enkele problemen. Alhoewel het EU parlement schoorvoetend iets meer bevoegdheden kreeg is er nog steeds sprake van een ernstig democratisch tekort. Het EU parlement is de laatste jaren verder gemarginaliseerd doordat cruciale en ondemocratische stappen in het EU integratieproces elders zijn genomen: op intergouvernementeel niveau, door de ECB, door de ESM et cetera. In de eurocrisis was er sprake van een ad-hoc bricolage van nieuwe instituties en nieuwe regels grotendeels en steeds meer buiten het EU parlement om. Op EU niveau is er ook geen sprake van een polity; politieke partijen, vakbonden et cetera zijn primair op nationaal niveau georganiseerd. Ook wordt het EU parlement in de nationale media nauwelijks kritisch gevolgd. De EU Commissie gedraagt zich als een regering maar wordt nauwelijks democratisch gecontroleerd. De EU is een staat in statu nascendi, een unieke creatie van gedeelde soevereiniteit. De structuur is niet goed doordacht, zeker niet van de euro, en in het proces van voortgaande integratie is democratisering in Brussel nauwelijks een agendapunt geweest. Maar de invloed van financiële instellingen en multinationale ondernemingen is daarentegen toegenomen. Gezien dit alles lijkt me dat de strijd voor democratie vooral op nationaal niveau gevoerd moet worden, alhoewel we die op EU niveau niet moeten vergeten.
@19: Inderdaad, ik verwacht ook niet dat het veel uit zal maken: EU breed, maar ook nationaal. Het het neoliberale denken overheerst, niet alleen bij de elite, onze leiders, maar ook in de cultuur. Iedereen die daar tegen protesteert plaatst zich zelf buiten de mainstream, wordt niet meer serieus genomen. Hans wijst terecht op Griekenland.
Het probleem is dat het te veel gezien wordt als een keuze voor of tegen de markt, voor of tegen Europa. Maar die discussie leidt af van de werkelijke oorzaak: de ondermijning van de democratie, nationaal en internationaal, door de consequente verzwakking van de democratische instituties. Zelfs een referendum met een duidelijke uitslag heeft geen betekenis meer. De aanstaande verkiezingen in Griekenland zijn dan ook een farce: men kan niet tegen de maatregelen stemmen die Europa de Grieken heeft opgelegd. Het maakt niet uit welke regering wordt gekozen.
Ondanks de bezwering dat we toch echt wel een democratie zijn en in vrijheid leven, is de werkelijkheid een volledig andere. Dit staat ook bekend als cognitieve dissonantie. Zelfs de intellectuele meute gelooft liever dan dat men onderzoekt en zo nodig weinig populaire conclusies trekt. Geen wonder dat de ‘global elite’ even lekker doorpakt met hun ‘masterplan’, als de weldenkende dwarsliggers gemarginaliseerd worden, omdat ze ‘complotten’ zouden zien. Een argumentum tinfolium is eerder geuit dan dat men de eigen ignorantie toegeeft en de durf heeft om achter de façade te kijken. Zo blijkt maar weer dat intellect weinig waard is, als het door geloof en eigenbelang gevormd wordt.
@21
Je ziet het democratisch tekort aan de verkeerde kant vwb Griekenland. Wij (de kiezers die het geld verstrekken aan Griekenland) zouden ons fiat moeten geven. De Grieken KRIJGEN het geld, dus zij kunnen daar ook ‘nee’ tegen zeggen. Zij kunnen ook uit de euro treden.
Maar mij als belastingbetaler wordt niks gevraagd.
Zo zie je maar dat democratie best nog wel ingewikkeld is.
@23: Sorry hoor, maar dat blijft het grote misverstand: Grieken krijgen geen cent, het geld gaat naar de banken.
@23: Nee, dat zie je niet helemaal goed: de Grieken krijgen niets, het geld gaat naar de geldschieters – de vorige lening moet overgesloten worden.
Grieken moeten als ‘dank’ daarvoor door het stof. Ze worden vernederd en straatarm gemaakt, de economie wordt geblokkeerd, en ze zullen nog vele tientallen jaren schuldslaaf blijven.
Het is een neoliberale kolonie, waar de machthebbers naar hartelust hun ideeën over hoe een economie moet worden ingericht kunnen uitleven. Het resultaat na vijf jaar experiment is een diepe crisis. Maar dat weerhoudt ons er niet van om het nog eens te proberen, maar nu echt.
Je hebt gelijk dat ons, belastingbetalers niets gevraagd wordt, maar ik heb niet de indruk dat de meeste mensen in Nederland (en Duitsland) echt door hebben wat gebeurt. Jou reactie is een voorbeeld daarvan.
En wat daaraan te doen? Het is niet alleen zo dat de democratie ondergraven wordt. Ik herinnerde me wat @Michel over de rol van Duitsland in Euroland schreef en een studie van Jörg Bibow uit 2012 toen ik twee dagen geleden de volgende reactie plaatste in Trouw:
De ‘steun’ van Van Agt tegenover ‘beter zonder Griekenland’ van Buma is een zeer oppervlakkig CDA-onderonsje. De eurocrisis is niet primair een schuldencrisis. Een ’tweelingcrisis’ van banken en betalingsbalansen vormt de kern van het probleem. De onbalans in onderling concurrentievermogen en de lopende rekeningen [current accounts] met bijbehorende schuldaccumulatie in de landen in de periferie – Italië en Portugal een staatsschuld van inmiddels 140% van het BNP en de groei van de staatsschuld tussen 2008 en 2012 in Spanje is net zoals in Griekenland gegroeid met 70% – was al aanwezig voordat de euro werd geïntroduceerd in met name Duitsland door een inkomenspolitiek van concurrerende loondeflatie t.b.v. de export. Duitsland brak de gouden regel van een monetaire unie: streven naar een gemeenschappelijke inflatie. De Grieken trapten in de neoliberale val waarin gebrek aan kredietwaardigheid werd weggestreept tegen toekomstige groei. Nu helpen we ze hun eigen martelkamer in te richten.
Jörg Bibow gaat verder dan Michel
Abstract:
This paper investigates the causes behind the euro debt crisis, particularly Germany’s role in it. It is argued that the crisis is not primarily a “sovereign debt crisis” but rather a (twin) banking and balance of payments crisis. Intra-area competitiveness and current account imbalances, and the corresponding debt flows that such imbalances give rise to, are at the heart of the matter, and they ultimately go back to competitive wage deflation on Germany’s part since the late 1990s. Germany broke the golden rule of a monetary union: commitment to a common inflation rate. As a result, the country faces a trilemma of its own making and must make a critical choice, since it cannot have it all —perpetual export surpluses, a no transfer / no bailout monetary union, and a “clean,” independent central bank. Misdiagnosis and the wrongly prescribed medication of austerity have made the situation worse by adding a growth crisis to the potpourri of internal stresses that threaten the euro’s survival. The crisis in Euroland poses a global “too big to fail” threat, and presents a moral hazard of perhaps unprecedented scale to the global community.
German mercantilism had given rise to regional imbalances and global tensions in the pre-EMU past. The euro has multiplied Germany’s weight—and the gravity of German policy views—in the global economy. Effectively, Germany, the world champion of moral hazard talk, is holding the world community hostage to a “too big to fail” global risk “made in Germany” today: arising as the potentially lethal mix of a dysfunctional monetary union paired with the economic consequences of Germany’s denial of her euro trilemma.
8. CONCLUDING REMARKS
Critical flaws in the design of the Maastricht regime together with regime-antagonistic policies pursued by the monetary union’s largest member, Germany, have brought the current homemade crisis upon Euroland. The crisis is best understood as a twin banking and balance-of-payments crisis. The required resolution calls for bank recapitalization and symmetric internal rebalancing, both of which can only be achieved if growth is sustained alongside. In a large economy such as Euroland, that means sustaining domestic demand growth. By erroneously treating the situation as a “sovereign debt crisis,” calling for nothing but austerity and wage deflation in debtor countries, Euroland is adding a self-inflicted growth crisis on top of its predicament, which will backfire by further aggravating the underlying twin-crisis. Turning Euroland into the “sick man of the world economy” creates a global “too big too fail” threat and corresponding moral hazard that is challenging the global community to the utmost.
Germany’s ill-guided views and conduct have burdened EMU with imbalances and debt legacies that will be very difficult to overcome without reforming EMU in the direction of a full-blown fiscal union (Bibow 2010). A fiscal union can take many different forms. Apart from covering the Common Agricultural Policy, the current EU budget of roughly 1 percent of EU GDP allows for some redistribution among members to foster catching-up and cohesion. As the budget has to be balanced, it cannot serve stabilization policy purposes. Goodhart (2007) recalls two reports by the European Commission examining the minimum requirements of federal fiscal support of a common currency. While the first, the so-called MacDougall Report of 1977, argued that a federal budget of 5 to 7 percent of EMU GDP would be necessary, the latter report of 1993, titled “Stable Money, Sound Finance,” found that even at a much smaller annual cost of just 0.2 percent of EMU GDP, a stabilization mechanism for asymmetric shocks comparable to what exists in the US could be established. This minimalist “mutual insurance” version of a fiscal union would still leave it to national fiscal policies to coordinate an appropriate union-wide fiscal stance to counter symmetric shocks.
The “no bailout” clause of the Maastricht Treaty denies any role for mutual insurance, while the ill-named SGP has never even attempted to establish proper coordination of fiscal stance. Further crimping members’ scope for flexibility in dealing with asymmetric shocks, the newly strengthened SGP cum “fiscal compact” once again utterly fail in filling the vital EMU policy vacuum of a missing growth strategy—which must include domestic demand management!
Perhaps the greatest irony of a “euro (crisis) made in Germany” is that failure to prevent asymmetric shocks potentially arising from wage divergences, amounting to nothing else but following through the original thrust of monetary cooperation in Europe directed at forestalling competitive devaluations, has much increased the required scope for fiscal union in ensuring the euro’s future survival. There is a non-negligible risk that the political process may not produce timely decisions before ECB liquidity runs dry.
@24: Had jou reactie niet gezien toen ik die van mij schreef. We denken het zelfde!
Het probleem bij de eurocrisis ligt, ligt, lijkt me, niet zozeer bij Duitsland of Griekenland maar in het europese monetaire systeem zelf. Een munt met niet alleen verschillende economische politiek maar ook verschillende economische systemen werkt niet. Neem de inflatie. Gerelateerd aan een verschillende systeem van industriele relaties was in landen als Italie en Griekenland inflatie traditioneel hoger dan in, bv, Duitsland en Nederland. Dat verander je niet zomaar in een paar jaar. Met als gevolg dat het prijspijl in Italie en Griekenland veel sneller steeg, sinds 2001, als in Duitsland, met grote gevolgen voor de concurrentiepositie. De EU zegt nu tegen de perifere lidstaten: interne devaluatie. Maar dat gaat niet zomaar. Een land is niet een citroen.
@28
Het ‘probleem’ ligt bij niet-gelijkwaardige economie-en.
Een land als Griekenland kan de concurrentie met Duitsland e.a. niet aan. Net zoals er in Nederland ook gebieden zijn die niet met de rest kunnen concurreren.
Iedere economische eenheid/ruimte is altijd een transferunie.
De meer ontwikkelde gebieden dragen bij aan de minder ontwikkelde gebieden. Dat verschijnsel zie je in Nederland, maar ook in Duitsland of Italie.
Alleen heeft een minder ontwikkeld gebied in Nederland of Duitsland geen eigen staatsinrichting. Behalve dan op gemeentelijk niveau.
@24 & @25: Dat is niet waar. Het geld dat nu naar Griekenland gaat wordt uitgegeven aan:
1. oversluiten van bestaande leningen van IMF en ECB, tegen de veel gunstiger voorwaarden van het ESM
2. recapitaliseren van de Griekse banken (garanderen Grieks spaargeld)
3. ondersteunen van de Griekse overheidsfinanciën (om bijvoorbeeld de leveranciers te betalen die het afgelopen half jaar geen geld hebben gehad).
Van alle 3 de doelen heeft Griekenland voordeel, en van in ieder geval punt 3 kan je onmogelijk beweren dat dit ‘de banken’ zijn.
Het is pure misleiding om te doen alsof Griekenland niet profiteert van de nieuwe lening, wat je verder ook vindt van de voorwaarden van die lening.
@28: Zeker, het monetaire systeem speelt een rol – het is onderdeel van het probleem, maar niet op de manier die jij beschrijft. Inflatie is geen monetair verschijnsel dat los staat van de economie, het is het resultaat van economisch beleid. Duitsland en Nederland hebben altijd een lage inflatie door de loonmatiging. Nederland is zelfs kampioen loonmatiging met zijn ‘poldermodel’. Dat is al begonnen in de jaren 80 met het akkoord van Wassenaar.
Door de loonmatiging zijn de lonen laag en is de vraag naar goederen en diensten ook laag. Die lage vraag wordt gecompenseerd door export (‘vraag uit het buitenland’). Daarom is het handelsoverschot van Nederland en Duitsland zo groot: lage vraag (minder import), lage prijzen (meer export).
Toen we nog een eigen munt hadden was het gevolg dat gulden en DM harde munten werden. Op den duur zal een munt van een land dat dit soort beleid voert in waarde stijgen. Hierdoor neemt de export weer af, en wordt de loonmatiging dus tegengewerkt. De recente valuta crisis van de Zwitserse Frank is een goede illustratie van wat er dan gebeurt. Je economie zakt daardoor in omdat de vraag uit het buitenland wegvalt.
Door de euro zijn Nederland en Duitsland daarvan afgeschermd en het gevolg is dat de overschotten van die landen een astronomische omvang heeft (200 mjrd/jaar voor Duitsland!). Dat geld vloeit dus naar Duitsland, en het laat schulden achter in de andere Europese (en daar buiten) landen.
Dus ja: het monetaire systeem heeft er mee te maken, maar het is niet de verschillen tussen de landen in ‘inflatie’. Die inflatie komt ergens door, en daar het gaat het om: arbeidskosten, productiviteit en de verhouding daar tussen.
Dit is de essentie van de ‘schuldencrisis’ – ik heb dit al eens eerder uitgelegd in een serie artikelen op Sargasso. Hier is het slot deel maar lees ook de eerdere delen, voor een uitgebreidere uitleg.
30: ik denk niet dat we het oneens zijn. Ik heb verschillen in inflatie als een van de problemen benoemd. in (neo)corporatistische landen als Duitsland en Nederland is loonmatiging gemakkelijker dan in de mediterrane landen. Verschillen in sociaal-economische stelsels hebben ook invloed op verschillen in arbeidsproductiveit.
@30:
Jij hebt het over ‘pure misleiding’ maar jou reactie is een voorbeeld van het soort misleiding dat door de politiek en onze wakkere journalisten dagelijks wordt verkocht.
Griekenland was failliet in 2010: het kon zijn schulden niet meer afbetalen. Toch is toen besloten om een nieuwe lening uit te schrijven (de grootste ooit) op naam van Griekenland… niet om de Grieken te helpen maar om onze banken te redden die geen reserves meer hadden om de klap van dit faillissement op te vangen.
Het lenigen gingen uit de boeken van de banken regelrecht naar ons, belastingbetalers.
Wij Nederlandse en Duitse belastingbetalers zijn het haasje inderdaad, maar de Grieken worden zelf nog veel harder gepakt omdat zij de lening alleen kregen op voorwaarde dat ze het geld voor afbetaling aan de economie zouden onttrekken – wat tot gevolg had en heeft dat de economie krimpt, waardoor afbetaling nog moeilijker wordt. Bejaarden, zieken, werklozen, en alle andere gewone Grieken betalen het gelag.
Ik citeer Tsipras, die dat als volgt omschrijft:
Het enige “voordeel” voor de Grieken is dat er geen totale chaos in het land is uitgebroken: Griekenland is nog in de euro. Maar het is slechts uitstel van executie.
Lees meer op Forbes
@33: cerridwen verwijst naar de meest recente steun, niet naar die van 2010.
@34: Ah, de punten de komma’s die niet kloppen… de argumenten worden steeds dunner.
Het gaat toch over het oversluiten van de leningen die toen zijn gesloten? Ik leg zelfs uit waarom die leningen nooit konden worden afbetaald.
@Michel: Dat Griekenland niet goed kon terugbetalen had o.a. te maken met de gebrekkige belastingmoraal aldaar.
Gaat die moraal omhoog, dan kan ineens veel wel betaald worden.
@35: Nou ja, het gaat hier om twee verschillende dingen. Dat lijkt geen kwestie van punten en komma’s.
Het gaat toch over het oversluiten van de leningen die toen zijn gesloten? Ik leg zelfs uit waarom die leningen nooit konden worden afbetaald.
De leningen worden overgesloten omdat Griekenland nu, net als toen, niet zonder buitenlandse kredietverlening lijkt te kunnen. Vervelende situatie voor hen, maar gegeven dat feit trekken zij echt aan het langste eind. Dat verklaart ook waarom op het laatste moment niet de Europese Commissie maar Tsipras draaide: de Grieken “profiteren” het meest van het voortzetten van de schuldencarrosel.
Daarnaast vraag ik mij af: probeer je verder nog iemand te overtuigen Michel? Een serieuze vraag want hier rondkijkend is er sprake van een patstelling: de bleeding heart liberals vinden de Grieken vooral heel erg zielig, de rechterflank kan het niks (meer) bommen zolang het lijkt alsof het geld terugkomt.
@35:Jij stelt in #25 dat de Grieken ‘niets’ krijgen. Dat is dus niet waar, en geen kwestie van ‘punten of komma’s’
Het geld wordt niet volledig gebruikt voor oversluiten van leningen, maar ook voor begrotingssteun en herkapitalisatie van banken. En zelfs het oversluiten van die leningen pakt gunstig uit voor Griekenland, financieel.
In ruil daarvoor moet Griekenland bezuinigen en hervormen. Prima dat je het daar niet mee eens bent, maar beargumenteer dan waarom je het een slecht idee vindt ondanks de voordelen voor Griekenland, en probeer ze niet onder het tapijt te moffelen omdat je dat niet goed uitkomt.
@37: http://www.youtube.com/watch?v=dwSMhkRf4zA
31 mei 2012
@38: http://www.youtube.com/watch?v=KoSu6AUC-7k
1968
@19
Je stelt dat meer democratisering (in de eu) de oplossing is voor het kapitalisme.
Maar wat heb ik daar aan wanneer deze eu-politici, net als de nationale politici, handelen als puppets-on-a-string van multinationals?
Wat heb ik aan meer democratisering, wanneer ttip straks regeringen kan dwingen hun politiek bij te stellen?
Wat heb ik aan meer democratisering, wanneer zelfs de rechtspraak (bij conflicten tussen multinationals en regeringen vanwege ttip) plaatsvind achter gesloten deuren en “recht wordt gesproken” door “rechters” die aangesteld zijn in overleg met diezelfde multinaltionals?
De enige niet-gewelddadige uitweg die ik kan bedenken is referendum, maar daar willen de politici niet aan.