Historisch akkoord in Bethlehem

Afgelopen donderdag tekende de Palestijnse autoriteit een akkoord met christelijke leiders om het dak van de Geboortekerk in Bethlehem te restaureren. Een historisch akkoord, want het is een van de oudste kerken ter wereld, en een van de meest belangrijke christelijke pelgrimsoorden. Samenwerking tussen de drie kerken die de basiliek beheren kwam echter eeuwenlang niet van de grond. Dankzij de Palestijnse president Mahmoud Abbas komt daar nu verandering in.

De Geboortekerk: toneel van de wereldgeschiedenis
Keizer Constantijn de Grote bouwde de kerk aan het begin van de vierde eeuw, bovenop de grot die volgens christenen de plek is van de stal waarin Jezus werd geboren uit de maagd Maria. De oorspronkelijke kerk werd verwoest na een opstand van de Samaritanen in het jaar 529. Aan het begin van de zesde eeuw reconstrueerde keizer Justinianus de kerk door bovenop de resten van de oude kerk een nieuwe, grotere kerk te bouwen, die nog steeds de basis is van de huidige structuur. Wonder boven wonder werd de kerk tijdens de inval van de Perzische troepen van Chosroes II in 614 gespaard. Volgens de legende zag legercommandant Shahrbaraz in de basiliek een afbeelding waarop de Drie Wijzen uit het Oosten gekleed gingen in Perzische kledij, waarop hij het bevel gaf de kerk te sparen.

Tijdens het Latijnse Koninkrijk Jeruzalem (1099 ? 1291) herstelden en verfraaiden de kruisvaarders de kerk met steun van de Byzantijnse keizer. Boudewijn I, de broer van Godfried van Bouillon, werd op 25 december in het jaar 1100 in de Geboortekerk tot eerste koning van Jeruzalem gekroond. Tussen 1435 en 1479 werd het dak van de basiliek gereconstrueerd met hout dat speciaal vanuit Venetië werd verscheept na alarmerende berichten over de armzalige staat van het dak. Het huidige dak dateert waarschijnlijk uit die tijd. In het midden van de negentiende eeuw was de Geboortekerk een van de redenen voor Frankrijk om de oorlog te verklaren aan Rusland in de strijd om de hegemonie over het Heilige Land, uitmondend in de Krimoorlog.

In 2002 werd de kerk negenendertig dagen belegerd door het Israëlische leger toen de Latijnse patriarch aan circa 220 Palestijnse militanten onderdak gaf die probeerden daarmee hun arrestatie te ontlopen. Uiteindelijk gaven zij zich over, om vervolgens te worden uitgezet naar de Gazastrook, Italië en Spanje. Acht Palestijnen kwamen om en een monnik uit Armenië raakte gewond door een Israëlische scherpschutter.

Je kunt dus wel stellen dat de kerk getuige was van de wereldgeschiedenis. Desondanks staat hij niet op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Wel trekt de kerk al eeuwenlang veel pelgrims, tegenwoordig vele honderdduizenden per jaar. De Geboortekerk is een van de meest belangrijke toeristische attracties in het Palestijnse Gebied.

Achterstallig onderhoud
In 2000 luidde Unesco de noodklok over de kerk. Het grootste deel van het dak dateert uit het midden van de vijftiende eeuw en het laatste grote onderhoud vond plaats in 1832. Normaal gaat zo?n dak 150 jaar mee, maar tot verbazing van experts houdt het dak van de Geboortekerk al drie keer langer stand. Houtrot zorgt er nu echter voor dat regenwater vrijelijk naar binnen sijpelt en langs de muren naar beneden loopt. Doordat eerdere reparaties slecht zijn uitgevoerd, maakt condens de situatie nog erger. Het water tast de houtconstructie aan, evenals de antieke fresco?s en mozaïek-vloeren en ?wanden. Daarnaast vreest men de gevolgen van een eventuele aardbeving in het gebied, dat op een breuklijn ligt. In 2008 werd de kerk nog op de lijst van de honderd meest bedreigde monumenten van het Wereldmonumentenfonds geplaatst.

Samenwerking
De Geboortekerk staat onder gezamenlijk beheer van de Grieks-orthodoxe kerk, de Armeens-orthodoxe kerk en de Orde der Fransciscanen, die in de kerk ook hun diensten houden. In de afgelopen duizend jaar lukte het de leiders niet om dat gezamenlijk beheer van de grond te krijgen. Behalve dat vraagt de politieke situatie ook om samenwerking tussen de Israëlische regering en de Palestijnse Autoriteit.

Het is dan ook goed nieuws dat er nu eindelijk een akkoord is bereikt. Een akkoord dat tot stand kwam op initiatief van president Mahmoud Abbas, die in november 2008 een verzoek richtte aan de kerken. Om het belang van de restauratie te onderstrepen, reserveerde hij er alvast één miljoen dollar voor.

De overeenkomst werd deze week getekend door vertegenwoordigers van alle drie de kerken: de Franciscaner custos (bewaker) van het Heilige Land frater Pierbattista Pizzaballa, de Grieks-orthodoxe patriarch Theophilos III en een ver- tegenwoordiger van de Armeense patriarch Torkom II Manoogian. In aanwezigheid van premier Salam Fayad tekende ook Abbas’ adviseur Ziad Al Bandak, die tevens het renovatiecomité voorzit, het akkoord. De restauratie wordt uitgevoerd door een internationaal consortium onder leiding van de Italiaanse renovatiedeskun- dige Remigio Rosso.

Frater Pierbattista Pizzaballa sprak zijn hoop voor de toekomst uit:

“Dit is het begin van een nieuw tijdperk van samen leven in Bethlehem. Deze zeer antieke basiliek, die dringend gerestaureerd moet worden, is het symbool geworden van ons onvermogen om met elkaar te spreken. Ik hoop dat hij nu de nieuwe plek wordt waar de kerken hun vermogen om samen te werken laten zien.”