Het Saillant | De schoonmaker hoort niet op de personeelsborrel

Een fatsoenlijke organisatie heeft haar laag gekwalificeerde arbeid gewoon op de loonlijst staan.

Stel. Je hebt het gewoon niet zo getroffen, qua leren. Met veel moeite heb je dan eindelijk je VMBO gehaald. En je denkt: werkenbijhetrijk.nl. Dan zijn er (waren er gisteravond) welgeteld twee mogelijkheden voor je. Tenminste, voor die ene baan moet je dan wel Engels beheersen, rijbewijs B en een chauffeursopleiding hebben gevolgd en voor de andere moet je naast VMBO je Klein Vaarbewijs 1 en 2 hebben, Marcom B en een geldig Vaarbevoegdheidsbewijs. Oh, en of je ook kunt lassen en branden. Altijd handig.

Enfin, twee VMBO’ers op een totaal van 128 vacatures. Banen voor mensen die hun VMBO niet hebben afgemaakt, biedt de overheid niet.

Voor het plaatje. Van de totale beroepsbevolking heeft zo’n 30% een opleiding op VMBO-niveau, 8% komt niet verder dan de lagere school. Bij de jongeren zijn deze cijfers een stuk gunstiger, maar ook dan is nog altijd één op de vijf mensen opgeleid op maximaal VMBO. Het Rijk – de gelijkekansebieder bij uitstek – heeft één op de 64 vacature’s gereserveerd voor ruim een derde van de beroepsbevolking.

Uiteraard, je kunt beredeneren dat het besturen van het land om hoog gekwalificeerd personeel vraagt, en dat dat er voor zorgt dat de overheid gemiddeld hoger opgeleid personeel heeft dan – pakkembeet – een supermarkt. En je zou ook kunnen zeggen dat je geen sovjettoestanden wilt, waarin de overheid kunstmatig de werkgelegenheid een beetje in stand houdt door nepbaantjes te scheppen. Ook uiteraard. Je wilt als organisatie de beste mensen.

Maar loopt er dan geen koffiejuffrouw, kantinedame, portier, klusjesman of schoonmaker meer rond in al die Rijksgebouwen? Jawel. Maar die banen zijn omwille van ‘kerntaken’, ‘marktwerking’, ‘outsourcing’ en ‘employability’ in het afvoerputje van de markt gemieterd. Snelle bedrijfjes met flexibele laagbetaalde contractmedewerkers frituren nu de kroketten op het ministerie. Een busje Polen en – wat Turken die te veel trots in hun donder hebben voor een uitkering – dweilen dagelijks de marmeren vloer van het gemeentehuis. En de portier is vervangen door een camera. Echte banen zijn alleen weggelegd voor ons soort mensen.

Dat beeld is niet alleen zichtbaar bij de overheid. Alles wat innovatief en groot is heeft omwille van een paar centen de laagopgeleiden op straat gegooid. Alwaar ze als een stel hongerige ratten Een Leven Lang Mogen Concurreren om de laagstbetaalde tijdelijke kutbaantjes op de arbeidsmarkt. Geen pensioen, geen vaste baan en geen perspectief voor het ‘domme plebs’. Dat zal ze leren! En iedereen maar zeggen: volg een opleiding dombo. En tsja, daar zijn ze nu net niet zo goed in.

De combinatie kenniseconomie en marktwerking werkt wellicht best aardig voor de grote groep hoger opgeleiden en voor mensen met rendabele capaciteiten. Maar het is een ramp voor de intellectueel minderbedeelde. Het idee dat iedereen in staat is ‘een leven lang te leren’ of ‘employable’ is te maken, dat is een farce. Een denkfout die wellicht voortkomt uit het feit dat de meerderheid denkt: “Als ik dit met hard werken kan bereiken, dan kan iemand anders het ook.” Ehm, nee, dat is niet zo. Er zijn vrij veel mensen die dat niet kunnen.

Sommige mensen zullen hun hele leven gemiddeld onderontwikkeld blijven. Toch willen ze gewoon graag een baantje om voor een gezinnetje te sparen. Het liefst één voor een jaar of veertig, in plaats van voor drie weken. Met leuke collega’s en aardig werk. En vooral het idee dat je ook iets betekent. Zelfs de meest kansloze jeugdige dropout heeft namelijk geen ‘uitkering’ op zijn ambitielijstje staan, terwijl dat waarschijnlijk het meest realistische scenario is. Diversiteitsbeleid mag wat mij betreft een nieuwe loot krijgen: de kansloze lager opgeleide met de wens zijn eigen broek op te houden wil graag een bijdrage leveren. Maar ze horen er niet meer bij.

Daarom: de schoonmaker en de kantinejuffrouw horen niet op de post ‘extern uitbestede kosten’. Een fatsoenlijke organisatie heeft de schoonmaker gewoon op de loonlijst staan.